De Gulden Passer. Jaargang 51

(1973)– [tijdschrift] Gulden Passer, De– rechtenstatus

Bibliografische sprokkelingen

Deze nota beoogt niet een overzichtsbeeld te geven van wat in de jongste jaren inzake geschiedenis van typografie en humanisme is verschenen. Enkel wordt hier in kaleidoscopische dooreenwarreling de schijnwerper even gericht op een aantal werken die hun belang hebben voor het onderwerp en op de redactie werden ontvangen.

L. Voet

Miscellanea

Studia bibliographica in honorem Herman de la Fontaine Verwey. A collection of Essays and Studies in Bibliography and Allied Subjects, edited by S. van der Woude. Amsterdam, Hertzberger & Co, 1968; 478 pp., ills. Prijs: 160 fl.

Een ‘album amicorum’ bijeengebracht ter ere van Herman de la Fontaine Verwey ter gelegenheid van zijn zilveren ambtsjubileum als hoofdbibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam.

De inhoud, waaraan talrijke vooraanstaande specialisten uit gans Europa hebben meegewerkt, is ongemeen rijk en gevarieerd - zoals genoegzaam blijkt uit de weergave van de inhoudstafel:

Herman Liebaers (Bruxelles), Introduction.

B. Becker (Amsterdam), Sébastien Castellion et Thierry Coornhert.

L. Brummel (The Hague), A remarkable copy of Emanuel van Meteren's Memorien.

R. Brun (Paris), Maquettes d'éditions d'Oronce Finé.

Harry Carter (Oxford), Archbishop Laud and scandalous books from Holland.

Georges Colin (Bruxelles) & Howard Nixon (Londres), Les reliures de Christophe Plantin.

Eugénie Droz (Genève), Hendrik van Schor et autres traducteurs de David Joris.

I.H. van Eeghen (Amsterdam), Une édition Elsevier inconnue: la Bible luthérienne de 1648.

Johan Gerritsen (Groningen), The Eikon in Holland.

Bob De Graaf (Nieuwkoop), A Guelders chronicler of the sixteenth century: Henricus Aquilius Arnhemiensis.

D. Grosheide (Leiden), The ‘Short Confession of Faith’ of 1566.

H.R. Guggisberg (Berlin), Pietro Perna, Fausto Sozzini und die Dialogi quatuor Sebastian Castellios.

Jacques Guignard (Paris), L'atelier des reliures Louis XII et l'atelier de Simon Vostre.

Lotte & Wytze Hellinga (Amsterdam), Notes sur une ancienne Bible ‘imprimeé en 1450’.

A. Horodisch (Amsterdam), Gregorio Leti: seine Neubewertung.

Luc Indestege (Dilbeek), Heads-in-medallion panels as binding decoration in the Netherlands during the sixteenth century.

André Jammes (Paris), Un chef-d'oeuvre méconnu d'Arrighi Vicentino.

M.E. Kronenberg (La Haye), A la recherche du temps perdu du côté des bibliothèques.

C. Reedijk (The Hague), Three Erasmus autographs in the Royal Library at Copenhagen.

Lucien Scheler (Paris), La persistance du motif dans l'illustration des fables d'Esope du seizième et dix-septième siècle.

A.A.M. Stols (Tarragona), The Haarlem printer Cornelio Adriano César tried before the Mexican Inquisition (1598).

Alan G. Thomas (London), St. Augustine, De Civitate Dei, 1473, with historic presentation inscription.

H.D.L. Vervliet (Antwerp), A Calvin Cathechism printed in 1561 in Paris by Pierre Hamon, Philippe Danfrie, and Jean Le Royer.

E. de La Fontaine Verwey (La Haye), Une reliure pour le Connétable Anne de Montmorency dans la Bibliothèque Royale à la Haye.

Jeanne Veyrin-Forrer (Paris), Un collectionneur peu connu, François Rasse des Neux, chirurgien parisien.

L. Voet (Antwerp), Production and sales of the Plantin press in 1566.

S. van der Woude (Amsterdam), Sir Henry Savile's Chrysostomus edition in the Netherlands.

H.F. Wijnman (Amsterdam), The mysterious sixteenth-century printer Nicolaes van Oldenborch: Antwerp or Emden?
Een bundel om van te genieten en tevens typografisch schitterend uitgevoerd.

Incunabelen

Beiträge zur Inkunabelkunde, Dritte Folge

De aandacht van de belangstellenden wordt gevestigd op deze zeer belangwekkende reeks, die, na de storingen teweeggebracht door de tweede wereldoorlog, opnieuw het inkunabelonderzoek wil stimuleren. De reeks wordt uitgegeven door het Akademie-Verlag te Berlijn, in opdracht van de Deutsche Staatsbibliothek te Berlijn.

Tot nog toe werden reeds 4 delen gepubliceerd. Deel 1 (VIII-119 pp., ills.) verscheen in 1965 met 11 bijdragen van vooraanstaande specialisten uit Duitsland, Sowjet-Unie, Hongarije, Denemarken, Nederland, Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Deel 2 (XV-262 pp., ills.), 1966, is gewijd aan de incunabelen van de Deutsche Staatsbibliothek te Berlijn, naar Ernest Voulliéme bewerkt door Anneliese Schmitt. Deel 3 (193 pp., ills.), 1967, en deel 4 (168 pp., ills.), 1969, brengen opnieuw studies van experten uit alle delen van de wereld.

Renaissance

Individu et Societé à la Renaissance. Colloque international tenu en avril 1965 sous les auspices de la Fédération Internationale des Instituts et Sociétés pour l'Étude de la Renaissance et du Ministère de l'Éducation Nationale et de la Culture de Belgique. Presses Universitaires de France, 1967 (Université libre de Bruxelles, Travaux de l'Institut pour l'étude de la Renaissance et de l'Humanisme, III), 304 pp.

Met bijdragen van:

P. Mesnard, Le commerce épistolaire, comme expression sociale de l'individualisme humaniste.

J. Gilissen, Individualisme et sécurité juridique: la préponderance de la loi et de l'acte écrit au XVIe siècle dans l'ancien droit belge.

H. Meylan, Individualité et communauté. Le secret des Réformateurs.

C. Backvis, Individu et Société dans la Pologne de la Renaissance.

G. Kisch, Tolérance et droit. Les grandes lignes d'un problème.

H. Thieme, Le rôle des Doctores legum dans la société allemande du XVIe siècle.

R. Mousnier, Deux humanistes dans une société de la Renaissance: les conseillers d'État de Corberon et d'Argenson.

J.-C. Margolin, La réalité sociale dans l'univers d'Albert Dürer.

H. Brabant, L'homme malade dans la société de la Renaissance.

Nederlanden

I.H. van Eeghen, De Amsterdamse boekhandel, 1680-1725. Amsterdam, Scheltema & Holkema. Vier delen, 1961-1967 (Publicaties van de Gemeentelijke Archiefdienst van Amsterdam, uitgegeven door de stichting genaamd ‘Stichting H.J. Duyvis Fonds’).

Amsterdam was in de 17^e en 18^e eeuw een der wereldmarkten van het gedrukte boek- en het werk van Dr. van Eeghen laat toe eindelijk eens onder de oppervlakte te kijken.

Delen 1 (1961; 179 pp.) en 2 (1963; 273 pp.) zijn meer in het bijzonder gewijd aan het bedrijf van Jean Louis de Lorme, aan de hand van documenten uit het Gemeentelijk Archief van Amsterdam. In deel 1 met de ondertitel Jean Louis de Lorme en zijn copieboek wordt, na een beschrijving van het leven en het bedrijf van de Lorme, een overzicht gegeven van de correspondenten van de boekhandelaar met de résumé van de transacties zoals kan worden opgemaakt aan de hand van het bewaard gebleven ‘Copieboek’ van de Lorme, het geheel afgerond met de weergave in extenso van de brieven gericht aan een aantal belangrijke figuren.

De inhoud van deel 2 wordt duidelijk weergegeven door de ondertitel Uitgaven van Jean Louis de Lorme en familieleden. In totaal worden 135 publicaties beschreven, elk vergezeld van een uitvoerige notitie die het werk situeert en de gegevens verwerkt vervat in de documentatie de Lorme - een model in zijn soort!

De betekenis en draagwijdte van de volgende delen weerspiegelt zich eveneens op voortreffelijke wijze in de ondertitels. Deel 3 (1965; 271 pp.) behandelt Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven A-M; deel 4 (1967; 279 pp.) Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen.

Nederlanden en Engeland

Leonard Forster, Janus Gruter's English years. Studies in the continuity of Dutch literature in exile in Elizabethan England. Published for the Sir Thomas Browne Institute by University Press, Leiden, and Oxford University Press, London, 1967; XVI-167 pp., ills.

Zeer belangwekkend voor het intellectuele leven van de Hollandse immigranten in het Engeland van koningin Elizabeth.

Nederlanden en Spanje

B. Rekers, Benito Arias Montano (1527-1598). London, The Warburg Institute University of London - Leiden, E.J. Brill, 1972; XII-199 pp., ill.

Engelse vertaling van de oorspronkelijk in het Nederlands verschenen studie onder de titel Benito Arias Montano, 1527-1598. Studie over een groep spiritualistische humanisten in Spanje en de Nederlanden, op grond van hun briefwisseling, Universiteitsproefschrift Amsterdam, 1961.

Het onderwerp is fascinerend: de grote Spaanse theoloog Arias Montano geconfronteerd met de spiritualistische sekten van het ‘Huis der Liefde’ en van de Barrefeltisten, die hij tijdens zijn verblijf in de Nederlanden had leren kennen. De studie van de heer Rekers dient echter met grote voorzichtigheid benaderd. Schrijver is al te zeer geneigd mogelijkheden en veronderstellingen als zekerheden te poneren en daarop weer nieuwe hypothesen te bouwen (men zie onze bemerkingen in The Golden Compasses, I, 1969, p. 21). Dit neemt niet weg dat al wie belang stelt in de godsdienstige-mystische cultuurstromingen van de 16^e eeuw het werk ter hand dient te nemen.

Engeland

Denis E. Rhodes, John Argentine, provost of King's. His life and his library, Amsterdam, Menno Hertzberger & Co, 1967; 40 pp., ills. Prijs: 17.50 fl.

Het leven - en de bibliotheek - van een 15eeuws Engels geleerde, humanist en geneesheer (1442-1507/8).

Nellie Slayton Aurner, Caxton, Mirrour of Fifteenth-Century Letters. A study of the Literature of the first English Press. New York, Russell & Russell Inc., 1965; XVI-304 pp., ills.

Heruitgave van de in 1926 verschenen belangrijke studie van N. Slayton Aurner over de eerste Engelse drukker, William Caxton, waarin de geleerde op zeer levendige wijze een aspect van de boekdrukkunst benadert, dat helaas maar zelden aan bod komt: de inhoud van de gedrukte werken geplaatst in hun algemene literaire en cultuurhistorische contekst.

A.F. Allison, Thomas Dekker, c. 1572-1632. A bibliographical Catalogue of the Early Editions (To the end of the 17th Century). Dawsons of Pall Mall, Folkestone & London, 1972 (Pall Mall Bibliographies, no. 1); 143 pp., ills. Prijs: £ 6.00.

Thomas Dekker, toneelschrijver, pamfletist en dichter, geboren te Londen omstreeks 1572 en aldaar overleden in 1632, was bijna even vruchtbaar als zijn tijdgenoot Shakespeare - al heeft hij diens hoogten niet bereikt. De beschrijving van de 88 gekende edities van Dekker's werken door Allison (met fotografische reproductie van de titelbladen) vormt dan ook een belangrijke bijdrage tot de kennis van de letterkundige productie in het Engeland van Elizabeth I en Jacob I.

Engeland en de Verenigde Staten

Wyman W. Parker, Henry Stevens of Vermont. American rare book dealer in London, 1845-1886. Amsterdam, N. Israël, 1963; 348 pp., ills. Prijs: 25 fl.

Een werk van uitzonderlijk belang voor de geschiedenis van de boekhandel (meer in het bijzonder van ‘rare books’) in de Angelsaksische wereld in de 19^e eeuw.

Frankrijk

Albert Labarre, Le livre dans la vie amiénoise du seizième siècle. L'enseignement des inventaires après décès, 1503-1576. Béatrice-Nauwelaerts, Paris-Editions Nauwelaerts, Louvain, 1972 (Publications de la Faculté des Lettres et Sciences humaines de Paris - Sorbonne, Série ‘Recherches’, tome 66); 496 pp.. Prijs: 950 BF.

De heer Labarre, conservator aan de Bibliothèque nationale te Parijs, beschrijft in enkele zeer lezenswaardige bladzijden de boekproductie en boekhandel te Amiens in de 16^e eeuw, maar zijn werk is voornamelijk geaxeerd op de studie van de sterfhuisinventarissen en wat dit kan leren over het bezit aan boeken bij particulieren.

Een fascinerende studie, waarvan het algemeen stramien ook voor andere steden kan worden gevolgd, en als zodanig een dieper inzicht kan schenken in de complexe geestesstromingen van de 16^e eeuw (of andere bestudeerde tijdperken).

Een speciale vermelding verdient de exhaustieve bibliografie van werken gewijd aan particuliere bibliotheken in Europa, 15^e-18^e eeuw (pp. 410-449): voor de personen belangstellend in het onderwerp een ware goudmijn.

Italië

Dennis E, Rhodes, La stampa a Viterbo, ‘1488’-1800. Catalogo Descrittivo. Firenze, Leo S. Olschki, 1963 (Biblioteca di Bibliografia Italiana, XLI); 219 pp., ills.

Exhaustieve bibliografische beschrijving van de werken gepubliceerd te Viterbo tussen 1488 (of 1478?) en 1800 (in totaal 545 nrs.; de incunabeltijd is enkel vertegenwoordigd door één werk: de drukkersactiviteit te Viterbo begint in feite pas in 1568), voorafgegaan door een beknopte maar zeer lezenswaardige inleiding. De tekst werd uit het Engels vertaald.

Lord Westbury, Handlist of Italian Cookery books, Firenze, Leo S. Olschki, 1963 (Biblioteca di Bibliografia Italiana, XLII); XXIV - 238 pp.

Bibliografische beschrijving van de werken verschenen in Italië (en meestal in het Italiaans) over de edele kookkunst (zeer ruim genomen) van 1475 tot 1860: een festijn zowel voor de gastronoom als voor de historicus.

Italië en Zweden

Åke Davidsson, Catalogue of the Gimo collection of Italian manuscript music in the university library of Uppsala, Uppsala, 1963 (Acta Bibliothecae R. Universitatis Upsaliensis, XIV); 101 pp., ills.

In totaal 347 werken, meest alle van componisten werkzaam in Italië in de 18^e eeuw.