Logo DBNL
De Gulden Passer. Jaargang 7 (1929)

De Gulden Passer. Jaargang 7

(1929)– [tijdschrift] Gulden Passer, De–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige

Bijdrage tot de bibliographie van Ameet Tavernier.

De aandacht werd op dezen merkwaardigen zestiende-eeuwschen drukker voor de eerste maal gevestigd door L. Willems in het Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen (Ve Jg, 1907, blz. 241): Ameet Tavernier en de Invoering der Civilité-Letter in Zuid-Nederland. - Samen met Marius Audin behandelden wij hetzelfde onderwerp in onze studie: Les Caractères de Civilité de Robert Granjon et les Imprimeurs Flamands (Lyon, M. Audin, 1921). - Van dit laatste werkje verscheen een door mij bijgewerkte Duitsche vertaling door H. Reichner: Die Civilité-Schriften des Robert Granjon in Lyon und die flämischen Drucker des 16 Jahrhunderts (Weenen, voor de Bibliotheca Typographica, 1929). - In Het Boek (XIIe Jg., 1923, blz. 163) heb ik in het opstel Ameet Tavernier allerlei tot dan toe onuitgegeven bijzonderheden uit Tavernier's leven vereenigd. -

In deze bijdrage geven wij de beschrijving van al de Tavernierdrukken, die wij hebben kunnen opsporen. De exemplaren, die wij zelf in handen hebben gehad, zijn met * geteekend, De andere vonden wij in verscheidene catalogen aangeteekend.

Wij bedanken hier den heer Prosper Verheyden, te Antwerpen, die vóór ons het denkbeeld van een Tavernier-bibliographie had opgevat, en het door hem reeds gedeeltelijk verzamelde materiaal tot onze beschikking stelde.

1558

I* Concordia || Evangelica, || In qua, praeterquam quod suo loco ponū- || tur quae Euangelistae non seruato recen- || sent ordine, etiā nullius verbum aliquod || omittitur: literis autem omnia sic distin- || guuntur, vt quid cuiusq; propriū, quid || cum alijs & cum quibus commune, etiam ad singulas di- || ctiones mox depre- || hendatur, per || Cornelivm Iansenivm || Hulstensem. || Cvm tribvs indicibvs, || & eiusdem Concordiae Ratione. || Hsn, drukkersmerk van Havre

nr 3 || Antverpiae, || Apud Iohannem Bellerum, sub insigni || Falconis 1558.

In-24o 30 ff. lim. 303 genummerde pag. 9 ongenummerde pag. index, 132 ongenummerde ff. (Q-Cc 7).

F. 1. Titel. || verso blank || F. 2. Reverendo || in Christo pa- || tri, ac Dn̄o imprimis venera- || bili D. Arnoldo Streyters Die- || stensi, insignis monasterij Tō- || gerlensis Abbati vigilan- || lantissimo (sic), Cornelius || Iansenius Hul- || stensis. S. || F. 9 verso:... Vale ex Curtraco. 10. Martij: || Anno. M.D.XLIX. || F. 10: Ad lectorem. || F. 12: Index qvo sin- || gvlorvm evange- || listatum capita, ordine, quo ab || eis sunt scripta, in subse- || quenti Concordia re- || periri possint. || F. 22: Index Evan- || geliorvm do- || minicalium per totum || annum. || F. 1: Pro Oemivm || Ex Luca. || F. 2: Verbvm Dei Aeter- || num, vita a lux caro factū, Ioan. I. || Capvt I. || F. 303 van onder: Concordiae Euangelicae || Finis. || F. 303 verso: Svmmaria || omnivm capitvm || concordiae, quibus breviter ordine || comprehenditur tota, quae de Christo est, euangeli- || ca historia. || F.Q: Concor- || diae Evangeli || cae praeceden- || tis ratio per Cornelium || Iansenium Hul- || stensem. || F.Q. 2: In primum caput || Annotatio. || F. Bb 3 verso van onder: Finis. || F. Bb 4: Evange- || lica Histo- || ria, qvinqve par || tibus per compendium compre || hendens, quae de Christo sunt || in quatuor Euangelijs, iuxta || ordinem in Concor- || dia Euangelica || obseruatum. || F. Cc 11 verso van onder: Amen. || Laatste blz. in het midden: Typis || Amati Calcographi.

Exemplaren voorhanden: Antwerpen (Plantijn-Moretus-Museum); Brussel (Koninklijke Bibliotheek); Parijs (Bibliothèque Nationale); Amsterdam (Universiteitsbibliotheek).

II* Coniugaisons, re- || gles, et instrvctions, movt || propres et necessairement reqvises, || pour ceux qui desirent apprendre François, Italien, || Espagnol, & Flamen: dont la plus part est mi- || se par maniere d'Interrogations || & Responses, par || Gabriel Mevrier. || Houtsnede, drukkersmerk van Havre nr 1. || En Anvers || chez Ian van Vvaesberghe, sur le Cemitiere nostre Dame, à l'écu || de Flandres, sur le marché des Toyles. || An. M.D.LVIII. || Avec Privilege.

In 4o. 5 ongenummerde bl 44 bl. genummerd van 2 tot 44.

Titel. || Verso: Extrait des || Priuileges. (Gedagteekend 1556)|| F. Aij: Al molto magnifi- || co Sig. Godefrido Sterck, || Caualier Amman di Anuersa, Gabriel Moro humilissimo || Serui tor S. || F.A iij verso:

Houtsnede geteekend met het monogram van Arnold Nicolaï, en voorstellend een moerbessenboom waaromheen een lint is geslingerd met de spreuk: Virtvtis tempore flores, daaronder Morvs. Daaronder acht Italiaansche verzen geteekend S. Poggini. || F. 1: Terminaisons des quatre langages. || F. 28 verso: Houtsnede geteekend met het monogram van Arnold Nicolaï en voorstellend een der vier Evangelisten. || F. 29: Breve in- || strvction con- || tenante la maniere de || bien prononcer & lire le François, || Italien, Espagnol. & Flamen, || par Gabriel Meurier. || Corte Instructie inhou || dende de maniere om wel te prononceren en || de te lesen Franchois / Italiaensch / Spaensch || ende Nederduytsch. || Houtsnede, drukkersmerk van Havre nt 1. || Thantvverpen || By Ian van Vvaesberghe op onse vrouwen kerchof, || aen die melck mert, In die schilt van Vlaendren. || An. M.D.LVIII. || Avec Privilege. || F. 29. verso: De la prononciation || Françoise. || F. 44, in fine: Typis Amati Oenop. Calcographi.

Ex. Koninklijke Bibliotheek, Brussel.
Ruelens en De Backer nemen deze uitgave op in hun Annales Plantiniennes (Brussel P. Heussner, 1865. Blz. 15) en voegen bij hun beschrijving de meening, dat Plantin dit boekje drukte en dat Tavernier er de letters voor graveerde. Daar Tavernier niet als drukker voorkomt in de registers der Lucasgilde, veronderstelden zij dat al de boeken onder zijn naam verschenen door anderen op zijn kosten gedrukt werden. Latere opzoekingen hebben het verkeerde van die veronderstelling bewezen. De door ons hierboven beschreven uitgave is wel van A. Tavernier.
Ruelens en De Backer steunen ook op het feit dat de Coniugaisons van Meurier op den Plantijnschen cataloog van 1615 voorkomen (M.P.R. 504 & 505). Het is een latere uitgave van dat werk, door Plantijn bezorgd in 1562, die op bedoelden Cataloog voorkomt.

1559

III La civilité puerile distribuée par petitz chapitres et sommaires. A laquelle avons adjousté la discipline et institution des enfants traduictz par Jehan Louveau. En Anvers chez Jehan Bellere, a lenseigne du Faucon. Lan. Mil. Ve lix- (In fine). De l'imprimerie d'Aimé Tavernier.

In 8o, ongenummerde fol. gemerkt a tot k bij 8 en 1 bij 4.

Vermeld bij Brunet: Manuel du Libraire, D.l II. op Civilité. Daar lezen wij de volgende nota: Volume imprimé en caractères cursifs imitant parfaitement l'écriture française en usage au milieu du XVIe siècle. C'est à ce qu'il parait, la réimpression de le Civilité puérile, traduite d'Erasme, Lyon, Jean de Tournes, 1559, in-16, que cite du Verdier à l'article Jean Louveau. Le texte de l'édition d'Anvers
est précédé d'une épître intitulée à maistre Gabriel Meurier amateur de lettre et ami de vertu; Amé Tavernier desire salut, sous la date du 18 février 1559, La Civilité finit au recto du 8e f. du cahier L. L'éditeur, pour non vendre papier blanc, a ajousté, à la suite de la Discipline, Admonition à la jeunesse pour garder les commandemens de Dieu, laquelle finit au recto du dernier f. où se voit la marque de l'imprimeur, c'est à dire un grand arbre avec la devise Virtutis tempore flores Morus’.
Dit laatste vignet is niet het drukkersmerk, maar het merk van Meurier.
Wij vonden geen exemplaar van dit boek.

1560

IV* Le || Tresor de Vertu || Auquel sont contenues || les plus nobles Sen- || tences et meilleurs Enseig- || nemens des principaux anciens || Autheurs et Philosophes / || tant Grecz que || Latins. || Oeuure fort necessaire pour || induire la Jeunesse a hon- || nestement viure et ay- || mer Vertu / Le contenu || duquel est demonstré es || pages ensuyuantes. || En Anuers. || Chez Jean Bellere / à l'en- || seigne du Faucon. || M.D.LX.

24o 4 bl. lim. ongen. 105 genummerde bl. kleine civilité letter van Ameet Tavernier.

Titel. || - F. a ij: Le contenu du Tre- || sor de Vertu. || - F. a iiij: L'Imprimeur au debon- || naire Lecteur / || Salut. || - F. 1: Tresor de vertu. || Euseignements d'Isocra- || tes Orateur et Philoso || phe ancien / pour nous induire || à viure honnestement / || et aymer la vertu. || Au Seigneur Oe- || monique son amy. || - F. 100 verso: Autres sentences de || nouveau adioustées. || - F. 106, 13de regel: Finis. || Fleuron.

Ex. Museum Plantin.
Volgens alle waarschijnlijkheid werd dit boekje, al komt er Tavernier's naam niet op voor, toch door hem voor J. Bellere gedrukt. Het is ongetwijfeld zijn civilitéletter die hier werd gebruikt: in den titel het groote type en voor den tekst het kleine.
Vooral opvallend is de overeenkomst van dit boekje met Die Fonteyne des Levens, uitgaaf van 1567 waarop Tavernier wel als drukker vermeld wordt: Zelfde letter, zelfde bladschikking voor titel en tekst, en zelfde papier met als watermerk een gekroonde kan.

Andere exemplaren dragen als naam van uitgever Jean de Laet, à l'enseigne du Naveau (Zie Cat. Veiling Spas 6087).

1561

V Les || fables et la vie || d'Esope Phrygien tra- || duites de nouveau en fran- || çais selon la verité || grecque ||. Drukkersmerk van

J. Bellerus. En Anvers, || chez Jehan Bellere au || Faucon blanc, l'an || 1561. In fine: De l'imprimerie d'Ame Tavernier. 12o Civilité-letter.

Het boekje wordt aldus beschreven in den prijscatoloog van Morgant & Fatout 1879, nr 4783. Daar komt ook een reproductie van het titelblad voor.
L. Willems neemt beschrijving en reproductie over in Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen Ve Jg., blz. 249.
Het British Museum bezit een exemplaar van hetzelfde boekje, doch met een variante in het titelblad. Wij laten er hier de beschrijving van volgen:

* Les || Fables et la Vie || d'Esope Phrygien / Tra- || duites de nouveau en Fran || coys selon la verité / Grecque / (Versiering, geen drukkersmerk) En Anvers || De l'Imprimerie d'Amé / Tavernier ao M.D. / et Lxi.

In fine: De l'Imprimerie d'A- || mé Tavernier.

In 12o, 138 f. (sign. a-112 m6) Civilité-druk.

Zie reproductie van het titelblad van dit exemplaar in de studie: Les Caractères de Civilité de R. Granjon et les Imprimeurs flamands, p. 15 (M. Sabbe & M. Audin).

1562

VI* Orpheide. || Oevvres ex- || cellent et singv- || lier contenant plv- || sieurs Chantz Royaux, Ballades, notables || inuentions & matieres d'hon- || neur & Vertu. - Autheur Frere Adrien du Hecquet de L'or || dre des Carmes du conuent d'Arras, || Docteur en Theologie. ||Tout cest oeuure comprins en deux liures, declai-||re en certains endroitz, plusieurs bons passa - ges, de l'escriture diuine. || A Anvers. || De l'imprimerie d'Araé Tauernier, à l'enseigne || de la Rose d'or. || 1562. || Avec Privilege.

In 16o, 98 ff., gen. van iiii - xcviii.

F. i: Titel. || F. i verso: La Maiesté Royalle a donné Priuilege à Amé || Tauernier, Imprimeur & Libraire juré en la vil - le d'Anuers, de pouuoir imprimer ou faire imprimer, vendre, & distribuer Certain oeuure intitulé: || Orpheide oeuure excellet & singulier, con || tenant plusieurs Chantz Royaux, Ballades, || notables inuentions et matieres d'honneur || et de vertu. Composé par F. Adrien du || Hecquet. Docteur en Theologie Defendant || à tous autres imprimeurs & libraires de faire le || semblable deuāt deux ans accōplis, sur peine de con || fiscation desdits liures, & de vingt Carolus d'amē || de: comme appert plus amplement, par l'original || donné

à Bruxelles le penultiesme iour du mois || d'Octobre, M.D.LXI. || I. de Perre. || F. ii: Lable (sic) des matières || Contenues & traictees en ce liure. || F. iiii: Orpheide oeuure excel- || lent & singulier,... || .... || Livre premier. ||

F. vii: L'avthevr F. Adrien || du Hecquet, satisfaict ici au lecteur, dōnant || raison qui l'a meut d'auoir intitulé || son liure Orpheide. || F. vii verso: Hsn. portret in ovaal met opschrift: F. Adrianvs. Hecqvetivs. Atrebatinvs. Carmelita. Daaronder zesregelig vers: Sus ceste effigie monstrante aucunement & en || partie l'Autheur. || F. viii: Chant royal svs ce || qui est escrit en l'Epistre aux Romains, cha. || premier... || F. xxiii verso: Fin des Chants || Royaulx. || Ballades. || F. xxviii verso: Fin des Ballades. || F. xxix: Chant Royal svs || les notables forges... || ... || ... du paiïs de || Liege, || F. xxx verso: Dv peche proce- || dant de desordre. || F. xxxi: Les Origines & Inuent || teurs de plusieurs choses tresu- || tiles au monde. || F. lvi verso: Liure Secund || De l'Orpheide, || F. xcviii: L'avthevr av lectevr || salut. ||

Exempl. in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel. C. Radens beschrijft dit zeldzame boek in Le Bibliophile Belge (IVe Jg. 1869, blz. 173) en spreekt er zeer vleiend over de kunst van A. Tavernier. H. Helbig beschrijft het eveneens in den Messager des Sciences (Gent 1869, p. 239). Het boek kwam ook voor in den Cataloog der Veiling Spas, 1889, nr 6382.

VII* Vocabulai || re Francois-Fla || mand mis en || lumiere. || par Gabriel Meurier. || Spe et Amore. || Reveu corrigé & diligemment augmen || té par le mesme. || (Drukkersmerk van J. Waesberghe. Zie Van Havre no 1) A Anvers, || chez Jean Waesberghe. || 1562.

In 12o - 113 fol. langs een kant genummerd. Romein en cursief.

F. 1v blank. F. 2. A Messeigneurs, Messieurs les Bourguemaistres, echevins & Bourgeois de la Ville d'Anvers.... par Gabriel Meurier. F. 5. Iambes en faveur de l'Autheur... geteekend Labore & Constantia (Chr. Plantin) F. 5v (Ex libris van Meurier: Moerbezieboom met opschrift Virtutis tempore flores. Morus. Zelfde Ex libris als in ‘Conjugaisons, regies etc.’ van G. Meurier, uitgaaf 1558) Ad Juventutem Antverpianam, Gallicae Linguae studiosiss. F. 6v.

Au Lecteur F. 7 Vocabulaire Francois-flameng. In fine: De l'Imprimerie d'Amé Tavernier.

Daarop volgt in hetzelfde bandje: Dictionaire || Flamen-Francois || nouvellement mis || en lumiere || par || Gabriel Meurier. || Spe

& Amore. || (Drukkersmerk van J. Waesberghe. Zie Van Havre no 1) A Anvers, chez Jean Waesberge sur 1e || Cemitiere nostre Dame 1563. || Avec Privilege.

In 12o - 114 ongenummerde folio's gemerkt van A 4 tot P. 3.

Fol. 1v. L'Extrait du privilege... onderteekend S. Boude, z.j. - Fol. 2. Adriani Scholastici In obtrectatorem Hendecasyllabum. -

Fol, 2v. Aen de Eerweerdighe ende discrete Heeren, mijn Heeren Borghermeesteren, Schepenen en Borgers der stadt van Antwerpen... onderteekend G. Meurier Fol. 5. Dictionaire Flamen Francois.

Defect exemplaar in de Biblioth. der Universiteit te Gent.
Het Vocabulaire werd voor de eerste maal uitgegeven in 1557 bij Chr. Plantin, Rue de la Chambre, à la Licorne d'or. In de liminaria van dit boek komen voor: een Extrait des Privilèges, gedagteekend van 1556; hetzelfde épistre dédicatoire aan burgemester en schepenen der stad Antwerpen, dat in Van Waesberghe's uitgaaf van 1562 werd herdrukt; en het gedicht van Plantin; Souhait en faveur de l'autheur.
De nota Au lecteur benevole, die in de Plantijnsche uitgaaf in fine staat, komt bij Van Waesberghe in het voorwerk.

VIII Die Fonteyne des Levens, wt welcken een yegelyck, die door syn sonden oft ander ongevallen verdruct is, scheppen mach vercoelinge en troost.

Gheprent Thantwerpen... by Ameet Tavernier... 1562.

In 12o, gansch in civilité.

Deze beschrijving ontleenden wij aan den Cataloog der Veiling R. Della Faille, 1878, nr 316.

IX* Een corte on- || derwysinge wter heyli || gher schriftueren || hoe wy || onse vianden / die duvel / die || werelt / en ons eygen vleesch || als christelycke cryschluy- || den ende Ridders we- || der staen sullen.

Noch een vertroostinge in al- || len lijden / en van het rechte / cruce der goeder menschen. ||

Item noch een onderwijsinge || den stervenden mensche seer || troostelyck. Met noch een || schoon geestelyc refereyn. ||

Gheprint Thantwerpen by || Ameet Tavernier in onse || Vrouwe Strate inde gulden Roose. ||

Met gratie ende Privilegie. ||

12o 36 bl. ongen., geteekend a-e geheel in civilité-letter.

F. 1v blank. - Fr. Prologhe tot den goet- || willighen Leser ||

F. 3: Vraghe. || Wat is een Kersten? || Antwoort || Een geloovich mensche....

F. 262 Van het rechte cruy- || ce der goeder || menschen. || Een vertroostinghe in || allen lijden. || F. 28: Een onderwijsinghe den || stervenden mensche seer || troostelyck ende zalich || voor te houdene in haren lesten || eynde || F. 32 Een seer schoon Re- || fereyn. ||

F. 35 In rechter ootmoet / tsyn ware zeden || Dit heet voor Gode hey- || lichede. || Finis. || Hic nihil continetur || aut erroris aut schan- || dali: poterit ergo || praelo mandari. || Ita attestor Martinus || Cools, Plebanus Bru- || xellensis immeritus. || Typis Amati Tavernier 1562. F. 35v en F. 36 blank.

Exemplaar in de Maatschappij van Ned. Letterkunde te Leiden.

1563

X* Dat gheheele nieu- || we Testament ons Heeren Jesu Christi / bescre- || uen door dat ingheuen des heylighen Gheests / vanden heylighen Apostelen ende Euan- || gelisten / met grooter neersticheyt || ghecorrigeert ende || ouersien. || Hier zijn by ghesedt die Epistelen wt den ou- || den Testamente / diemen iaerlijcx houdt in- || der heyligher kercken. || Houtsnede Christushoofd in een dubbelen cirkel, geteekend met monogram van Arnold Nicolaï. || ⁌ Christus spreect Marci int. xvj. Capittel. || Gaende in alle die wereld / predict dat Euange- || lium allen creatueren / Wie dat ghelooft || ende ghedoopt wort / sal salich worden. || Gheprint Thantwerpen / inde gulden Roose / bi Ameet || Tauernier Lettersteker. M. CCCCC. LXJJJ. || Met Gratie ende Priuilegie.

8o. 504 ongen. bl. gemerkt * ij - pv. xlvj blz. (onvolledig) gothische letter.

Titel bl. verso: ⁌ Almanack gheduerende tot dat || Jaer van LXXVII. || - F. A: Theylich Euan- || gelie Jesu Christi / nae tbeschrijuen || van Sinte Matheus. || Houtsnede S. Mattheus, geteekend met monogram van Arnold Nicolaï. || In den tekst talrijke kleine houtsneden.

Exempl. in het Museum Plantin-Moretus. (A. 3856).

XI* Les || Epitres mo- || ralles de M. Iean || Tissier de Nivernois, || traduictes de Latin en Françoys par Antoi- || ne Tiron, Auec la Table des choses plus me || morables contenues en icelles. || Auec les plus elegantes Fleurs, Sentences & ma- || nieres d'escrire, extraic-

tes des Epitres familieres || de Cicero, assemblées par lieux communs. || Auecques autres Epitres communes || & familieres. || Hsn. drukkersmerk van Havre no 1. || En Anuers. Chez Iean Vvasberghe sus le || Cemitiere nostre Dame. 1563. || Avec Privilege.

In 16o. 152 ff. niet genummerd Sign. A2 - K3 en Aa - Ll3,

F. A,; Titel. || F. A, verso: Par lettres patentes du Roy, il est permis à Iean || VVaesberghe.... ||..... ||.... donné à Bruxelles. || VVouwere. || F. A2: A noble, sage, et provi- || dent Seignevr Monsei- || gneur Nicolas Rockox Cheualier, & c. || Bourgmaistre de la fameuse ville d'- || Anuers, Antoine Tiron desire en || toute reuerence, paix || & salut. || F. A3: Les Epitres || de Iean Ravis Tissier, || natif de Nivernois || traduites de Latin en François. || F. K3 verso: Sizain au Lecteur. || Pourquoy te plains ainsi, aueques tant de larmes? ||.... || Cesse, rien que ses os n'enclôt la Sepulture. || Fin. || Ie Antoine Tiron ay traduit de Latin en Frāçoys ||.... ||... sans rien y aiouter. || F. blank. || F. Aa: Les plvs ele- || gantes flevrs, senten- || ces et manieres d'escrire, || choisies des Epistres familiaires de M.T. Ci- || cero, assemblées par lieux communs, || & redigees en certain & bon || ordre propre à compo- || ser lettres. || F. Gg6 verso: Fin des sentences || et manieres d'escrire || de M.T. Cicero. || F. Gg7: La || Maniere de || dicter, et composer || tovtes sortes de lettres || Missiues. Liure tresvtile, & profitable à || toutes personnes Amateurs des || bonnes lettres. || Nouuellement mis en lumiere. || Hsn. drukkersmerk van Havre no 1. || En Anvers, || Chez Iean Vvaesberghe, sus || le Cemitiere nostre || Dame. || F. Gg7 verso: Epigrame, de Iean || Chapelain. || Le bien dicter, & escrire par lettre, ||.... || Que te produit Estienne De Lugré. || F. Gg8: Estienne de Lugre, || au Lecteur Salut. ||.... de Poitiers || ce moys d'Auril. 1554. || Quatrain. || F. Gg8 verso: Le Stile et Maniere || de Composer, dicter, & Escrire toutes sortes d'- || Epistres, ou Lettres Missiues, tant par || responce qi autrement. || F. Hp4: Le Maniere d'es-|| crire par re- || sponce. || F. Ll2 van onder: Fin de la maniere d'esrire (sic) || par responce. || F. Ll2 verso: Table des choses plus memorables contenues || en ces presentes Epitres. || F. Ll4 van onder: De l'Imprimerie d'Amé Tauernier, || Tailleur de Lettres.

Exempl. in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel.

XII* Een lieflick memorie boeck || Rhetorijckelijc ghestelt / Inhoudende die gheboorten / || gheslachten / wapenen / deuijsen /

reysen / met den trouwedach || van Lovvys Porquin ende Magdalena zijn wettighe || huysvrou / oock die gheboorten en sterfdaghen van haer beyder || kinderen. Noch volcht daer naer den VVtersten vville vandz || seluen Lovvys vol schoonder Instructie, dwelck hy zijn || lieue kinderen tot een ghedenckenisse heeft achterghelaten. || Houtsnede, voorstellende Louis Porquin omringd van vrouw en kinderen, geteekend met monogram van Arnold Nicolaï || Iob. VIII.|| Der vaderen memorye wilt ondersoecken / || Ende der voor ouderen hare boecken.

4o. 101 ongenummerde bl. gemerkt ∝ ij - pij, de drie eerste en de vier laatste niet gemerkt. Groote civilité-letter op blauw papier.

Ff. 1-3 blank. || Titel. || - F. 5: Lovvys Porquin tot || sijn kinderen. || - F. 7 verso: De Gheboorte van || Lovvys Porquin. - F. 8: Het bescheyt van Lovvys || Porquin gheslachte. || - F. 10: Hier naer volghen die Reysen || van Lovvys Porquin. || - F. 12 verso: Prologhe. || - F. 13 verso: De VVapen van Tporquinsche gheslachte. || Houtsnede, wapenschild met drie sterren en een zwijn (porquin) en de kenspreuk ‘Leeft vromeliick’. || - F. 14: Het Blaysoen van twapen van || Tporquinsche gheslachte. || - F. 16 verso: Het bedietsele op die Deuijse || van Lovvys Porquin || Leeft Vroomeliick. || - F. 18 verso: De gheboorte van Magda- || lena Muelenaers. || - F. 19: Het bescheyt van tgheslachte || van Magdalena Muelenaers. || - F. 20 verso: Den troudach van Lovvys || ende Magdalena Porquin. || - F. 21 blank: gemerkt eij || - F. 21 verso: Tnuptiael VVapen van Lovvys || Porquin, en Magdalena Muelenaers || zijn Huysvrouvve. || Houtsnede, Minerva houdend een dubbel wapenschild, met de kenspreuk ‘In Dvechden’. || - F. 22: Het bedietsel van Tblaysoen van de || Nuptiael VVapen van Lovvys Porquin, en || Magdalena Muelenaers zijn || Huysvrovve. || - F. 24 verso: Het bedietsele op die devijse van || Magdalena Muelenaers, || In Dvechden. || - F. 26 verso: Lovvys Porquins kinderen ghe- || boorten, en eerst van Iaques Porquin. || - F. 30 blank, gemerkt h. || - F. 31: De sterfdaghen van Lovvys || Porquins kinderen, ende eerst van || Iaques Porquin. || Ff. 35, 36 en 37 blank. || - F. 37: Den wtersten wille van || Lovvys Porquin Deur hem || ghecomponeert in prose by maniere van een lieflijck || Testament / Inhoudende veel schoone leeringhen / tot || Instructie ende stichtinghe van zijnen kinderen. Oock seer || nut / oorboor en̄ nootsakelijck allen ouders / om haren kinderen || hier mede tonder-

wijsen / om daer door te comen (met Gods || hulpe) tot een goet eerlijck leuen / ende een salich steruen. || Ende tot meerder affectie vanden jonghen Leser / heeft tselfde by || eenen Anthonius Verensis wter prose in Rhetorijcke doen stellen. || Het welck Lowys voornoemdt / wt liefden zijne lieue ende beminde || kinderen tot een memoriael in zynder gheheuchenisse heeft achtergelaten. || Houtsnede, voorstellende Porquin achter een tafel waar zijn vrouw en kinderen omheen staan; andere voorstelling als op het titelblad, eveneens met het monogram van Arnold Nicolaï. || Esaias XXXVIII. || Beschickt u huys wilt Godt aencleuen / || Want ghy zult sternen en niet leuen. || Gheprint Thantwerpen / inde gulden Roose by Ameet || Tauernier Lettersteker / ao. 1563. || - F. 37 verso, in omlijsting houtsnede: De Co. Mat heeft toeghelaten ende ||..... ||... Ghegheuen || inde stadt van Bruessele den xxiiij. dach || Septembris. ao. 1562. || Onderteekent Boudewijns. || - F. 38: Den Drucker totten Leser. || - F. 39, regel 8: Lovvys Porqvin tot den || Goedtvvillighen Leser. || Naamdicht op den naam Lowys Porqvin. || - F. 39 verso; Lovvys Porqvin tot || siin kinderen. || - F. 40: Hier beghint Den wtersten VVille || van Lowys Porquin. || - F. 94: Danckseggijnghe vanden Autheur. || Houtsnede voorstellende, Porquin zijn vrouw en kinderen, knielende voor een altaar; met het monogram van Arnold Nicolaï. || - F. 95 verso blank || - F. 96: Conclusie met den Adieu vanden || Aucteur teghen sijn lieue huysvrouvve ende || sijn beminde kinderen. || Houtsnede, weer een andere voorstelling van Porquin, zijn vrouw en kinderen om een tafel, gemerkt met het monogram van Arn. Nicolaï. || - F. 97, in een versierde omlijsting, houtsnede: Aen Maria Porquin behoort desen boeck, || God bevvare haer altijt in duechden cloeck.||

Exemplaren te Antwerpen in het Museum Plantin-Moretus, te Gent op de Universiteitsbibliotheek. Zie over dit boek een nota in de Bibliotheca Belgica en in de Biographie Nationale (V. Porquin). Zie ook E. Van Heurck: Voyage autour de ma Bibliothèque (Gulden Passer, IV Jg., 1926, nr 4, blz. 272).

XIII* Verclaeringhe || van Tsymbolum oft twelf Articu- || len des Apostoelschen gheloofs / gemaeckt || byden Eer. ende hoochgeleerden Joannem Hessels / openbaer Leser der Godtheyt in || des Conincx Collegie binnen D'uni- || uersiteyt van Louen. Nu eerst wten || Latijne in onser duytscher talen || ouerghesedt / by Laurentium van Haecht tot Me- || chelen. || Drukkersmerk Van Havre

nr 2 || Tantwerpen / by Peeter van Keerbergen || op onser vrouwen kerchof int || gulden Cruys. ||

8o. 8 bl. lim. 107 genummerde bl. 7 bl. postlim. goth. letter.

Titelbl. verso: Inhoudt der Priuilegien. ||.... || Ghegheuen inde stadt van Bruessel || den. xviij. Februarij. an. 1563. || Onderteekent de Perre. || - F. Aij: D. Ioanni || Baptistae Lon- || gio officiali pri- || mo Archiepiscopatus Me- || chliniensis, eruditissimo || ac integerrimo viro, || Laurentius de || Haecht. || S.P.D. || - F. Aiiij verso: Prologe. || - F. 1: Verdaringhe || van Tsymbolum oft || twelf articulen des Aposto- || lijcschen gheloofs. || F. Pvj: Register oft ta- || feie van allen den Capittelen in || desen boeck begrepen. || - F. Qiij: Expositio haec Symboli ||.... ||.... Phi || lippus Boetius ab Helmont || Pastor Ecclesiae Beatae Mariae || Mechliniens. || - F. Qiij verso: ⁌ Gheprint Tantwerpen by Ameet || Tauernier Lettersteker / woo- || nende in onse lieuer Vrou- || wen strate inde gul- || den Roose. || laatste bl.: zelfde drukkersmerk als op het titelblad.

Exempl. in het Museum Plantin-Moretus.

1564

XIV [fol. 1] In bordure: Hortulus Animae, / dat is, / Der Sielen Bo- / gaert, met sonderlijcke / neersticheyt vernieut, en̄ / nu eerst ouergestelt wtē Hooch / duytsche in onse Nederlantsche / tale, ter liefden van allen lief- / hebbers der Christelijc- / ker deuotien. / * / Colloss. IIII. / Weest volstandich in Tghebet, / daer in waken̄ met dancbaerhz. / Tandworpen, by Ameet Tauernier inde / Gulden Roose, in onser lieuer Vrouwen / strate. M.D.LXIIII. / Met Privilegie. / - [fol. iv]: Inhoudt der Priuilegien. / De Co. Mat. heeft toeghelaten en̄ gecon- / senteert enz... ghegheuen inde stadt van Bruessel den lxije. dach Octrobis ao 1563. / Onderteekent Boose. / - [fol. 2 sign. *ij]: Prologhe, oft Voorreden. / Deuote, Beminde Christen / Leser enz. - [fol 12v]: xvie Alle onnoosele kinderen 28 vf Thomas martelaer 29 /...... der Onnoosele kinderen dach gheviert. / fol. 1 sign. A: Die / Vier beghinselen der Euan- / gehen, deur die vier Euangelisten / heerlijck beschreuen. /.... Isaac heeft ghegenereert Jacob, ende Jacob / - fol. 252 sign. d. iiij: Alderliefste Heere Jesu Christe, dese voor / gesproken ghebeden enz.... Nihil habet hic Hortulus animae S. Romanae Ecclefiae [sic] /

fidei contrarium aut Reipub. offenfinum [sic], quod te- / stor Sebastiani Baer Delphius Collegiatae Eccle- / fiae [sic] S. Mariae Antwerp. Pastor. / - fol. 252v: Register oft Tafel van / desen Boecke. / - Volgen zes ongenummerde folio's, waarop de inhoud tot en met fol. 210; rest ontbreekt.

Goth. dess. plat 30 reg. à 14 Aug. in rand (zetsel); houtsneden veelal gemerkt met het monogram van A Nicolaï. - bladspiegel, buitenkant rand 81 × 127 mill. - Sign. fol. 2 ** A B C D E F G H J K L M N O P Q R S T V X Y Z Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii - Katerns à 8 fol. (16 blz.) custoden.

Exemplaar bij J.W. Enschedé, Heerengracht, 60, Amsterdam.
Beschrijving verstrekt door den eigenaar.
Over dit boekje staat in een Mémoire sur l'Imprimerie Plantinienne, gedagteekend van 1758, en bewaard op de Kon. Bibl. te Brussel, de volgende nota: ‘En 1563 (Tavernier) obtint un privilège du roi pour imprimer Hortulus Animae ou Le Verger de l'Ame qu'il mit au jour in 8o l'année suivante....’

XV* Die Fonteyne || des Levens / wt welc- || ken een yeghelijck / die || door zijn sonden oft ander on- || gevallen verdruct is / schep- || pen mach vercoelinge || ende troost zijnder sielen || ghetoghen wt die || heylige schrif- || tuere. || Joan int vij || Die dorst / die come tot || my ende drincke. || Gheprint Thantwerpen in || onse lieve Vrouwen strate in- || de gulden Roose || by Ameet || Tavernier Lettersteker. ||

Ao XVc Lxiiij. Met gratie en Privilege.

12o Ongenummerde blz., geteekend a-g. In kleine civilité-letter, behalve 1e regel titel (romein), 2e & 3e regel titel, 2 eerste regels f. 2 en 7 eerste regels f. 4 in groote civilité; nog een paar titels in groote civilité.

F. 1 verso wit. - F. 2: Totten Christelycken Leser ||... F. 3 sluit dit voorwoord met: Vaert wel. Den iiij Augu- || sti Anno Domini M. || ccccc || xxxiij. || Daaronder is een kopergravuurtje opgeplakt: buste van Jezus in medaillon met omschrift: Speciosus Forma prae Filiis Hominum Psal. 44. - F. 4 Die Fonteyne des le- || vens / wt welcke een ye- || gelijc / die door zijn sonden || oft ander ongevallen ver- || druct is / scheppen mach || vercoelinge ende troost || zijnder sielen. || F. 43 Hier hebt ghy eersame || leser een vergaderinghe || der Bybelscher Schriftueren || die welcke ons zeer claer- || lycken die overvloedige || bermherticheyt Gods || vertellen. || F. 75 Van den goeden wille || Gods tot ons / wiens kennisse || wederom ons

tot liefden van || zo ghenadigen God ende || vader crachtelycken || verwereken zal. || F. 82v: Dit is tghebet vanden Co- || ninc Manasses / doen hij in || Babylonien gevangen || lach. || F. 84: Dit boeckxken is ghevisiteert || ende geapprobeert by meester || Jan Goosens van Oorschot || Prochiaen tsint Jacobs Tant || werpen / ghecommitteert Cor- || rectoor vander Keyserlycker || Majesteyt. Ghegheven tot Bruessele. Anno M. || ccccc. xlviij den || xx. dach Decembris. || Onderteekent P. || de Lens. || F. 84 verso wit.

Exemplaar in de Bibliotheek van de Maatschappij voor Nederlandsche Letterkunde te Leiden

1565

XVI* Tgulden Boeck / || Van tleuen ende || Seyndbrieuen vanden welsprekendē Ora- || teur ende Keyser Marcus Aurelius / inde || welcke veel schoone leeringhen ende || sententiem begrepen zijn / seer nut || ende bequaem allen || menschen. || vignet || Thantwerpen. || By Ameet Tauernier Letterste- || ker / woonende inde Gulden || Roose. Anno 1565. || Met Conincklijcke Priuilegie || van vj. Jaren.

8o 227 gen. bl. 2 ongen. bl. 3 eerste bl. kleine civilité-letter. F. 4. cursief. Verder goth. letter.

F. 1. verso: Inhoudt der Priuilegien ||... || Ghegheuen inde stadt van Bruessel den || xij. dach Octobris. ao. 1563. || Onderteekent Boote. || - F. 2: Wijzen, Hoochgheleerden / seer || voorsichtighen / ende van een yder || wel beminden Heer Christiaen de || Wairdt / meester vanden || Requesten vanden landen van || herwaerts ouere / ende Rade des || C. Mats zijnen grooten Rade || tot Mechelen. ||.... || - F. 3. verso: .... Uwer Eer goetwillighe ende onderdanige || Vriendt / Cornelis van Beresteyn. || - F. 4: Ad clariss. Virum || D. Christianvm VVairdivm || Senatorem Mechliniensem Had. Iunij || Medici Carmen in Aureolum librum || M. Aurelij Imperatorie. II - F. 4 verso, in het midden van het blad, een schrijfkrul in houtsnede. - F. 5: Het gulden boeck van || tleuen van Marcus Aurelius. || Van de gheboorte ende afcomste van Marcus || Aurelius Antoninus Keyzere. || Het eerste Capittel. || - F. 121: Hier naer volghen sekere Brie- || uen door Marcus Aurelius gesonden || aen sommighe persoonen. || - F. 227 onderaan: Byden vertaelder wt Spaensch in Neder- || lantsch voleyndt / Anno 1562. || - F. 227 verso: Tafel der Capittelen van desen || Boecke. || laatste bl. regel

15: De Tafele der Brieuen door Marcus || Aurelius ghesonden aen som- || mighe persoonen. ||

Exemplaar in het Museum Plantin-Moretus (R. 40415).
In 1605 verscheen een herdruk van dit werk bij ‘Jacob Peetersz. Paets, boeckvercooper, woonende tot Amsterdam in de Waermoesstraet int A.B.C.’ Op het titelblad van dezen herdruk komt de vermelding voor: ‘Eerst gedruct t'Hantwerpen by Ameet Tavernier.’ Ook het privilegie van 1563 te Brussel aan A. Tavernier geschonken en voorkomende in de uitgave van 1565 werd hier herdrukt. Zelfde voorwerk als in de uitgaaf van 1565. Een exemplaar van dit werk is in het bezit van Em. van Heurck te Antwerpen.

XVII* D. Fran- || conis abbatis || affligeniensis de || Gratia, seu Beneficentia Dei || Lib. XII, hactenus non- || dum excusi. || Claruit sub Henrico V. Imp. || Anno. 1109. || Drukkersmerk houtsnede, van Havre no 4. || Antverpiae, || Apud Ioannem Bellerum, || sub Aquila aurea. || M.D.LXV.

24o, 12 bl. lim. 193 genummerde bl. 1 bl. postl. klein mediaan letter.

Titel. || Titel verso: Beneficiorum Dei assidua me- || ditatio, peccatores à desperatione || auertit, et ad Dei amorem inflam || mat. || F. A2: Vita Domini || Franconis Abbatis || Affligeniensis secvn - || di, ex Libro de scriptoribus Eccle || siasticis Reuerendi Patris do || mini Ioannis Tritemij || Abbatis Spanhe- || mensis. || F. A3: Ex cronica Si- || geberti, et Coe- || nobij Affligeniensis. || F. A4: Reverendo || in Christo. P. Ac Do- || mino, Louaniansi, celeberrimi Mona || sterij Affligeniensis Abbati longè || dēgnissimo, loannes Mon- || tanus eodem loci Be- || nedictinam reli- || gionem pro- || fessus. || S.D. || F. 1: D. Franconis || Abbatis Afflige- || niensis de Gratia || Dei Tomus Primus. || F. 184 verso: Epistola Fran || conis Monachi. || qvod monachvs abie- || cto habitu, non possit || saluari. || F. 189 verso: Epistola Eivs- || dem ad Moniales || ac sorores in bigar- || dis & Forestum con- || solatoria. || Laatste F.: De Gratia seu Beneficen || tia Dei.... || .... || imprimi posse judico. || Henricus Zibertus || Dunghen. S.T.D. || Laatste F. verso: Antverpiae excudebat || Amatus Taverne- || rivs. M.D.LXV.

Een exemplaar in het Museum Plantin-Moretus (R. 859).

XVIII* Ivstini || Ex Trogi || Pompeii Hi- || storiis ex- || ternis lib. || XLIIII. || Accessit. || De vita et moribus om- || nium Imperatorum S. Aure- || lio Victori addita Epitome, || ex varijs ijsque probatiss. || auto-

ribus collecta. || Antverpiae || In aedibus viduae & haeredum || Ioannis Stelsij. || 1565.

24o. 487 genummerde blz. 32 ongenummerde bl. cursief letter.

Titel in omlijsting houtsnede. || - F. 3: De utilitate le- || gendae historiae Simon Gri- || naeus lectori. || - F. 10: Ivstini Histo- || rici clarissimi Trogi Pom- || peij historias exordium ad || Antonium Imperatorem. || - F. 12: Ivstini Histo-|| rici in Trogi || Pompeij historias || Liber I. || - F. 353: Vitae et Morvm || C. Ivlii Caesaris di- || ctatoris perpetvi epi || tome ex Io. Baptista || Egnatio Ve- || neto. || - F. 410: In Reliqvorvm || Imperatorvm vi- || tam et mores || Epitome. || - F. 487 verso: Index Eorvm || qvae in hoc libro || scitv digna || videbantur. || - F. L17: Annotatio. || Prima Monarchia Assyriorum. in || qua reges fuerunt. || - F. L1q verso: Catalogvs Cae- || sarum vsque ad Carolum huius || nominis quintum. || In fine: Typis Amati || Tavernerii.

Exemplaar Museum Plantin-Moretus. - J. Steels gaf hetzelfde werk reeds uit in 1552, in een druk van J. Grapheus (Exempl. Universiteit te Luik).

XIX Precationum priarum enchiridion studio et labore à Sim. Verapaeo concinnatum Excudebat Amatus Tavernerius 1565 Antw.

In 12o.

Wij vonden dit werkje vermeld in den catoloog der Veiling Spas, nr 6381. Het werd destijds verkocht aan J. Kockx, te Antwerpen.
Er verscheen een Nederlandsche uitgave van dit werk in 1571, bij de Weduwe Tavernier. Zie op dat jaar.

XX* Een corte onder- || wijsinghe wter heyli || gher schrifturen / hoe wij || onse vianden / die Duyvel / die || werelt / en ons eyghen vleesch || als Christelycke crysluy- || den ende Ridders we- || derstaen sullen. || - Noch een vertroostinghe in al- || len lijden / en van het rechte || cruyce der goeder menschen. || - Item noch een onderwijsinghe || den stervenden mensche seer || troostelijck. Met noch een schoon geestelijck refereyn. || - Gheprint Thantwerpen by || Ameet Tavernier in onser || Vrouwen strate inde || gulden Roose. - Met gratie ende Privilegie.

De heele uitgave komt overeen met die van 1562, beschreven onder nr. IX. Alleenlijk staat er onder het imprimatur op F. 35: Typis Amati Tavernerij, 1565.
Exemplaar in het Museum Plantin-Moretus (R. 268bis).
De fiches van F. Verachtert bewaard in het Museum Plantin-Moretus vermelden een uitgaaf van de Fonteyne des Levens in 1565. Dit is waarschijnlijk een verwar-
ring met de uitgave van 1567, die in 1565 gedrukt werd. Zie voor deze uitgave onder het jaartal 1567.
Bij Moes & Burger: Amsterdamsche Boekdrukkers, Dl. I. p. 314, wordt naar aanleiding van een herdruk van Porquin's Wtersten wille, door Herman Jansz. Mulder te Amsterdam in 1590, in voetnota meegedeeld: ‘De oudst mij bekende uitgave van dit herhaaldelijk herdrukt volksboek verscheen te Atwerpen in 1565 bij Ameet Tavernier‘. Naar alle waarschijnlijkheid is dit een vergissing voor 1563.

1566

XXI* Levini Apol- || lonii, Gandobrv - || gani, Mittelbvrgensis, || de Peruuiae, Regionis, inter Noui Orbis prouincias || celeberrimae, inuentione: & rebus in || eadem gestis, || Libri V. || Ad Iacobvm Clarovtivm Mal- || deghemmaeac Pitte- || miae dominvm. || Breuis, exactaque Noui Orbis, & Peruuiae || regionis chorographia. || Houtsnede; drukkersmerk van J. Bellerus, v. Havre nr 5 || Antverpiae, || Apud Ioannem Bellerum sub || Aquila aurea. || M.D.LXVI.

in 8o 236 genummerde ff. 8 ongen. ff. postlim. / kaart.

Fol. 1: Titel || Fol. 2: Illvstrissimo || Heroi, Iacobo Cia- || rovtio, Malghem- || mae ac Pittemiae Domino || S.P.D. || Fol. 7 verso: Cvm propter Hi- || spanicae Lingvae Dv- || ritiem, opvs fverit ||... || Fol. 8 verso: Argumentum Libri Primi. || Fol. 9: Levini Apollonii || Gandobrvgani Mit- || telbvrgensis de re- || bus in Peruuia gestis. || Liber Primvs. || Fol. 237 Gg 5: Rervm Memorabi- || livm, qvae in his || libris continen- || tvr, index, || Fol. 243 verso: Errata ante le- || ctionem resti- || tuenda. || Fol. 244: Antverpiae, || Typis Amati Ta- || vernerii. || in fine: Houtsnede, kaart op 1/200: Brevis, exactaq. totivs novi orbis, et Pervviae || Regionis descriptio, recens edita. ||

Exemplaren in de Antwerpsche Stadsbibliotheek en in de Bibliothèque Nationale te Parijs.
De Universiteitsbibliotheek te Luik en het Museum Plantin-Moretus bezitten een exemplaar, dat geheel met bovenstaande beschrijving overeenkomt, doch op het titelblad het jaartal M.D. LXVII draagt.
Dr. J. Denucé (Oud-Nederlandsche Kaartmakers in Betrekking met Plantijn, Dl. I, blz. 92) vermeldt van ditzelfde werk een uitgave van M. DLXXI. Wij meenen dat dit laatste jaartal een drukfout is voor M. DL. XVI.

XXII* Het || Nievve || Testament || ons Heeren Iesu || Christi. || Met veersen en ghetal tot || de aenwijsinge der heyli- || ger schriftueren dienende. || Fleuron || Marcus 16. 15. || Gaende in alle de wereldt || predict dat Euangelium || allen creatueren / wie dat || gelooft en̄ ge-

doopt wort || sal salich worden. || Tantvverpen. || By Ameet Tauernier. || M.D.LXVI.

24o. 343 ongenummerde bl. gemerkt *2 - Tt 5, de twee laatste niet gemerkt. Van Qq2 tot Ss8, 45 genummerde blz. kleine gothische letter.

Titel in typographische omlijsting. || - F. 2: Privilegie. ||... ||... Gegeuen inde stadt vā || Bruessele, den X dach || van Februario. || Anno, || 1563. || Onderteekent, || de Perre. || - F. 2 verso: Almanack tot den Jare ons || Heeren Jesu Christi 1600. || - F. 9: Theylich Euangelie Jesu || Christi / na tbeschrijuen van || S. Mattheus. || F. Qq2 De Epistelen wten ouden Te- || stamente / diemen Iaerlijcx inder kercken || leest / op sommighe daghen. (Gepagineerd van 1 tot 45) Pag. 45: Hier beghint die Tafel om te vinden de Epistelen... Laatste blz.: De boecken des nieu- || wen Testaments.

Exemplaar Museum Plantin-Moretus (A. 1605).

XXIII* Evangelien ende || Epistelen / alsoomen die || doort gantsche Jaer op alle || Sondagen / ende ander heylige || daghen inder heyligher || Kercken hout || (Versiering) Thantwerpen || In onse lieve Vrouwen strate || inde gulden Roose / by my || Ameet Tavernier lettersteker || en men vindtse oock te coope || by Hans de Laet op de || Lombaerde veste in || den Saeyer. || By consente vanden || Hove. ||

12o 174 blz. gemerkt a ü-p: van f. 11 tot f. genummerd j-clix.

Geheel in kleine civilité, behalve 1e regel titel (romein) 2e en 7e regel titel groote civilité. In de kalender 1e regel voor elke maand en 1e regel f. 11r groote civilité.

F. 1v Almanack gheduerende || tot lxxx. jaren. (Voor de jaren XVc lxvj tot XVe lxxx.) F. 2: K. L Januarius heeft ||... F. 11: Opten eersten Sondach || inden Advent / Epistel totten || Romeynen int xiiij || Capittel || Broeders / nu wij...

F. 170v: Hier na volcht die Tafel [deze regel in groote civilité] || om lichtelyc te mogen vinden die || Epistelen ende Evangelien getee- || kent metten ghetale der || bladeren des boecx. || F. 174: Dit boecxken is ghevisiteert en || geapprobeert / en seer neerstelyc || ghecorrigeert by M. Jasper van Meere / toeghelaten Correctoor || vand K. Mt ende daer by ge- || consenteert te mogen printen || sond. daer aen te mis- || doene. Ghegeven tot || Bruessel. ao XVe || xlvij. & xviije dach || Januarij || Onderteekent Adam || Boudewijns. || Gheprint Thantwerpen in || onse lieve Vrouwe Strate || inde gulden Roose

by || Ameet Tavernier || lettersteker. An. || XVc ende lxvj. || F. 174v wet.

Exemplaar in de Bibliotheek der Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leiden.

1567

XXIV* Concordantiae || Bibliorvm vtrivsqve te- || stamenti, veteris et || novi, novae et || integrae, || qvas re vera maiores appellare possis. || Drukkersmerk, houtsnede, Van Havre nr 6 || Antverpiae, || apvd haeredes Arnoldi Birckmanni. || Anno M.D.LXVII. || Cvm privilegio. ||

Fo. 548 ongenummerde bl. gemerkt aij-Ziij, het laatste niet gemerkt. In vier kolonnen gedrukt met letter nonpareille.

F. 2: Concordantiae bibliorvm vtrivsqve testa- || menti, Veteris & Noui, nouae & integrae: Numero versuum post literas || A B C D E F G Sectionū cuiusque capitis indices, adscripto. || In fine: Antverpiae excudebat Amatvs || Tavernerivs Anno || M.D.LXVI.

Exemplaren in het Museum Plantin-Moretus (A. 3713) en in de Bibliothèque Nationale te Parijs.
Van ditzelfde werk bezit de bibliotheek van de Sociëteit Jesu te Drongen een identiek exemplaar, met hetzelfde jaartal, doch met een titelblad, waarop de Weduwe en de Erven J. Steelsius als uitgevers vermeld staan en waarop het bekende uitgeversmerk van Steelsius voorkomt.

XXV* Die Fonteyne || des Leuens / wt welc || ken een yeghelijck / die || door zijn sonden oft ander on- || gevallen verdruct is / schep || pen mach vercoelinge || ende troost zijnder sielen / || ghetoghen wt die || heylighe schrif- || tuere. || Ioan. int vij. || Die dorst / die come tot || my ende drincke. || Gheprint Thantwerpen in || onse lieue Vrouwen strate in- || de gulden Roose / by Ameet || Tauernier Lettersteker. || ao xvc lxvij. || Met gratie en̄ Priuilege.

24o. 140 ongen. bl. gemerkt aij-gvij; aij-bvij; aij-cvij; de vier laatste niet gemerkt. Kleine civilité-letter.

Titel || - F. 2: Totten Christelijcken || Leser. || - F. 4. Die Fonteyne des le || uens tot welcke een ye- || gelijc / die door zijn sonden || oft ander ongeuallen ver- || druct is / scheppen mach || vercoelinge ende troost || zijnder zielen. || - F. 82 (met nieuwe signatuur): Hoe Christus || ons leert bidden. || Den Vader onse. || Die xij. Artikelen des ghe || loofs. Ende die thien ghe- || boden Gods / door die heyli || ghe schriftuere opt cortste || wtgheleyt. || Rom. XV. || Al watter ge-

schreuen is / || dat is tot onser leeringe ghe || schreuen. || Gheprint Thantwerpen || by Ameet Tauernier inde || gulden Roose. || Met gratie en̄ Priuilegie. || (1548) - F. 106 (met nieuwe signatuur): Een corte onder || wijsinghe wter heyli- || gher schriftueren / hoe wij || onse vianden / die duyuel / die || werelt / en̄ ons eyghen vleesch / || als Christelycke crijsluy- || den ende Ridders we- || derstaen sullen. || Noch een vertroostinghe in al- || len lijden / en̄ van het rechte || cruyce der goeder menschen. || Item noch een onderwijsinghe / || den steruenden mensche seer || troostelijck. Met noch een || schoon geestelijck refereyn. || Gheprint Thantwerpen by || Ameet Tauernier in onser || Vrouwen strate inde || gulden Roose. || Met gratie ende Priuilegie. || - F. 107: Prologhe tot den goet- || willighen Leser. || - F. 140 regel 6: Hic nihil continetur || aut erroris aut schan- || dali: poterit ergo || praelo mandari. || Ita attestor Martinus || Cools, Plebanus Bru- || xellensis immeritus. || Typis Amati Tauernerij. || 1565.

Exemplaar in het Museum Plantin-Moretus (R. 268bis).
Op dit exemplaar laatste folio vo staat: ‘Dyt boyxken behoort toe Mayke van der Dorpe woenende inde Sieck strate in Dyxmude. Ceste liever apertent a Maieke van Dorpe demorant deden le reuue des malade en la viile de Dixmude.


illustratie

Hoe Christus / ons leert bidden /, het tweede deel van de hierboven beschreven Fonteyne des Levens, werd ook afzonderlijk uitgegeven, met bijvoeging op het titelblad van de volgende mededeeling: ‘ende men vint- / se oock te coope in de Raepe bij Hans de / Laet’. Een dergelijk exemplaar bevindt zich in de bibliotheek van de Maatschappij voor Nederlandsche Letterkunde te Leiden.
Het derde boekje: Een corte Onderwijsinge, vermeldden wij reeds onder nr XX.

XXVI* Die historie vanden ouden || Tobias ende van zijnen sone den jonghen Tobias / vol || schoonder leeringhen. Inhoudende hoe een vader zijnen zone || onderwijsen sal / ende hoe een Godt vreesende kint zynen || vader onderdanich zijn zal. Item die historie van die groo- || te cloecheyt der edelder weduwen Iudith. Ende die ghe- || schiedenisse vander eerbaerder vrouwen Susanna / met || dat vonnisse van den jongelink ende Prophete Daniel. || Van nieus oversien ende ghecorrigeert. || L'histoire de l'an- || cien Tobie, & de son filz le jeune Tobie, plaine de || beaux enseignemens, contenant comme

un pere doit instruire || son filz, & comme un enfant craignant Dieu sera obeissant || à son père. Item l'histoire de la grande hardiesse de la || noble vefve Iudith. Et ce qu'il advint de l'on- || neste dame Susanna, auec la sentence du jouvenceau & Prophete Daniel. || Reveu & corrigé de nouveau. || [Fleuron] || Gheprint Tantwerpen in onse lieve Vrouwe strate by || Ameet Tavernier lettersteker / ende men vintse || oock te coope by Hans de Laet op de Lombaerde ve- || ste in den Saeyer.

4o, 42 ongen. bl. gemerkt A-K, de twee laatste niet gemerkt Vlaamsche tekst in civilité en de Fransche tekst in. romein-letter.

Fol. 1 Titel; verso: Dit Boeck gheintituleert Tobias / Iudith / ended || Susanna / is ghevisiteert ende gheapprobeert || by M. Petrum Curtium. Ende is byder || Keys. Maiesteyt toeghelaten te mogen druc- || ken ende vercoopen / sonder daeromme teghen || zijne Maiefteyt te misdoene. Ghedaen te || Bruessel den 13 Novemb. Anno 1546. || Onderteekent Boudewijns. || - Fol. 2. 1e kolom: Die Historie van den ouden Tobias / enz. Dat eerste capittel. - 2e kolom: L'histoire de l'ancien Tobie, & de son filz le jeune Tobie. - chapître premier. Houtsnede voorstellende den blinden Tobias. - F. 16 verso, regel 9. 1e kolom: L'histoire de la noble || vefve Indith || chapitre premier || 2e kolom: Die Historie van die edel || weduwe Judith. || Dat jerste Capittel. || Houtsn.: Judith geeft Holofernes' hoofd aan hare dienstmaagd. - F. 36 regel 16, 1e kolom: Die Historie van Su- || sanna. || 2e kolom: l'Histoire de Su- || sanna. || [Houtsn.: de grijsaards door Daniel gericht.] - F. 41 verso, regel 16: A Anvers || De L'imprimerie Ame Tavernier. || L'an M.D.LVII. (?) || [Fleuron]. - F. 42, blank. - Fol. 42 verso, in het midden van het blad, een schrijfkrul in houtsnede.

Een exemplaar in de verzameling van Em. van Heurck, Antwerpen. De volgende eigendomsbevestiging komt voor of Fol. 42, verso:
 
‘Ce livre appartien a moy qui me nome
 
Sebastien de Montluel qui le trouve
 
Le moy rende le luy poueray le vin a la St Martin
 
Et un pain dorge a la Saint George’,.
Die historie van den oude Tobias is, wat het colophon ook bewere, niet van 1557 maar van 1567. Hans de Laet ging eerst in 1566 in den Saeyer op de Lombaerdevest wonen, daar het boekje dit adres opgeeft is het dus na dien datum gedrukt Zie hierover Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekw. Dl. VI, blz. 88.

XXVII* Een seer bequaam en̄ gerieflic boecxken voor alle man

om cort en̄ ghereet te vinden hoe veel lb. s.d. vls. sullen maken eenigen nomber van Bourgonsche daelders van xxxij stuvers tstuc... Gemaect en̄ geordineert by Rombout de Vos...

Men vintse te coope Thantwerpen by de Borse int Hooch Huys.

in 16o - 42 blz. (z.p.)

In Civilitéletter van A. Tavernier dus waarschijnlijk een Tavernier-druk.

Exemplaar op het Museum Plantin-Moretus, (R. 3022).

XXVIII ‘Een Hantboecxken van devotiën, sine nomine auctoris, Antverpiae apud Joannem Latium, anno 56, apud Keerberghe 57, apud Tavernier 67 & 68, by Claes van den Wouwere’.

Uit deze opgave, voorkomende op het Index librorum prohibitorum, appendix (Uitg. Chr. Plantin, 1570, blz. 89) leeren wij het bestaan kennen van een uitgave van het Hantboecxken van devotiën, dagteekenende uit 1567.
Anders kenden wij alleen uit den catalogus (1878) van de veiling R. Della faille (nr 236) een uitgaaf van 1568:
‘Een Handtboecxken van Devotien Tandwerpen by Ameet Tavernier. [In fine]: Ghedruckt Thandtwerpen in onser lieven Vrouwen strate, by Ameet Tavernier lettersteker in de gulden Roose, 1568. In 24’.
Of wordt hier dezelfde uitgave bedoeld?

1568

XXIX Hortulus animae, dat is der Sielen Bogaert. T'Antwerpen by Ameet Tavernier in de gulden Roose, in Onser Liever Vrouwe Strate 1568.

8o Houtfig., omlijste tekst.

Deze uitgave wordt vermeld in den Cataloog Spas, 6384.

XXX Breve relacion en octava Rima de la Iornada que a hecho el Illmo y exmo Sen̄or Duque d'Alua desde Espan̄a hasta los estados de Flandes (sic). Compuesta par Balthasar de Vargas. Imprimiose en Anveres en casa de Amato Tavernerio, a costa del Author, 1568. Con Privilegio Real.

In 8o. Titelblad met het wapenschild van den hertog van Alva, vo privilegie. 1 ong. bl. - Opdracht aan den hertog van Alva, gedagteekend uit Gent, 10 Januari 1568.

Sonnetten aan den auteur opgedragen. Sonnetto del autor à su pluma, 7 bl. Tekst, sign. B tot G 5, + 3 bl. Het laatste blad bevat verzen, in den tekst gelascht.

Deze beschrijving werd mij medegedeeld door Prof. F. Van Ortroy, die het boek zag in de Leuvensche Universiteitsbibliotheek, waar het in 1914 vernietigd werd.

1569

XXXI* Satyrae oft || Sermones || gescreven in latine, || duer den vermaertsten ende gheleertsten || Poeet Q. Horatius Flaccus, Nu eerst duer || Cornelis van Ghistele in onser duytscher || talen Rhetorijckelyck ouerghesedt, || weert ende profytelick met || verstant ghelesen. || Houtsnede, portret van Horatius in medaillon || Thantwerpen, || By Ameet Tauernier Lettersteker, || Inde Ghulden Roose. || Cvm privilegio. || M.D.LXIX.

4o. 4 bl. lim. 45 genummerde bl. 2 bl. postlim. cursieve letter.

Titelbl. verso: houtsnede wapenschild van Spanje. || - Bl. 2: By den Coninck. ||..... ||... Ghedaen binnen der stadt van Antwerpen, || opden. 15. dach Septemb. in den Iare. 1569. || Onderteeckent, Ian || van Halle. || - Bl. 2, verso: Houtsnede, wapenschild der stad Antwerpen. Daaronder dichtstuk van 8 regels: Ter eeren der stadt van Antwerpen vermaert, ||.... || Die hem aen een ander spiegelt, spiegelt hem wel. || Daaronder houtsnede, merk der rederijkerskamer ‘De Goudbloem’, met kenspreuk ‘In Dvechden groeiende’. || - Bl. 3: Den Eerweerdighen || Edelen, Wijsen, ende Voersienighen Hee- || ren, mijnen Heeren Borghermeesteren, || Schepenen, ende Raedt der vermaer- || der Stadt van Antwerpen, || wenscht Cornelis van Ghistele || Salvyt. || - Bl. 4 verso, in het midden, houtsnede, wapenschild van Antwerpen, in typographische omlijsting. || - F. 1: Hier beghint de eerste || Satyra. || - F. 46: Houtsnede, portret van Horatius, als op titelblad. || ¶ De Translateur aenden goeden leser. || ¶ Volghende de Latijnsche Autheurs van Horatio || schrijuende, so heb ick oock het leuen van Ho || ratio op d'alder cortste hier in duyt- || sche sprake aen gevoecht. || - F. 47, naamdicht op den naam ‘Ghistele’: Ghy eerbaer Lesere, al hebbē wij ons qualick gequetē ||.... || Een die hondert oogen hadde cost qualyck toesien. || Houtsnede, merk der rederijkerskamer ‘De Goudbloem’, als op bl. 2. || In Zoilum. || Zoile quid rodis? Latius quōd Horatius aures ||.... || Conuenit ingenio Zoile quippe tuo. || In fine: ☛ Gheprint Thantwerpen met Gratie en Priuilegie || by Ameet Tauernier woonende hy (sic) de Camerpoort ||

Brugge inde ghulde Roose int Iaer nae de || gheboorte ons Heeren Iesu Christi || M. CCCCC. LXIX.

Ex. Stadsbibliotheek Antwerpen; Den Haag: Kon. Bibl.; Gent: Univ. Bibl.

1569-1570

A. Tavernier drukte in vijf deelen een volledigen Bijbel voor de Erven van Arnold Birckmann, waarvan de dateering afwisselt tusschen 1569 en 1570. Het eerste deel vermeldt op het titelblad als jaartal van uitgave MDLXX, doch in fine MDLXIX. De tweede, derde en vierde deelen dragen alleen het jaartal 1569. Het vijfde deel draagt op het titelblad en in fine 1570.
Wij meenen daaruit te mogen afleiden, dat de vier eerste deelen in 1569 en het vijfde deel in 1570 werden gedrukt. Het titelblad van deel één, met het jaartal 1570, zal na voltooiing van het heele werk gedrukt zijn.

Eerste deel.

XXXII* Biblia || ad vetustissima exemplaria || castigata. || In quibus praeter ea quae subsequens praefa || tio indicat, capita singula ita versibus di- || stincta sunt, ut numeri praefixi, Lectorem || nec remorētur, & loca quaesita tanquam || digito demonstrent. || Pentateuchus Moysi. || Josue. || Liber Iudicum || Ruth. || (Drukkersmerk der Vette Hen, Zie van Havre nr 5). Antverpiae, || Apud haeredes Arnoldi Bircmanni || M.D. LXX || Cum Privilegio. || (Op het vo van het titelblad privilegie aan Joannes Steelsius, op datum van 20 Januari 1558.

In 16o. Sign. *. 9, 11, A-Z, Aa-Zz, Aaa-Ahh. - Ong. bl. *2. F. Johannis Hentenii || Mechlinensis in Biblia Lovanii Anno MDXLVII excusa atque castigata praefatio. - Volgen daarop: Ordo Librorum, Hieronymi prologus, Epistola Sancti Hieronymi. - Genummerd blad I, geteekend A: Liber Genesis He- || braice Beresith. || - Bl. 64ro: Liber Exodus. Bl. 116ro: Liber Leviticus. Bl. 152ro: Liber Numeri. Bl. 203vo: Liber Deuteronomii. Bl. 249vo: Hieronymi in Josue Praefatio. Bl. 250vo: Liber Josue. Bl. 282ro: Liber Iudicum. Bl. 314vo: Liber Ruth. Bl. 319vo Finis; (verso van het zelfde blad): Excudebat Antver || piae Amatus Ta || vernerius. Anno || M.D.LXIX.

Exempl. te Parijs: Bibliothèque Nationale.

Tweede deel.

XXXIII* Libri || Regum IIII || Paralipomenon II || Esdrae IIII || Tobiae I || Judith I || Esther I || Iob I. Zelfde merk der Vette Hen

Antverpiae || Apud haeredes Arnoldi Bircmanni || M. DLXIX. (Op het verso van het titelblad: Hieronymi in libros Regum praefatio).

In 16o, Sign. a-z, aa-zz, aaa-zzz, aaaa-bbbb, - Gen. Bl. 4: Liber primus Samuelis. - Bl. 166vo: B. Hieronymi in librum Pa || ralipomenon Praefatio. - Bl. 169vo: Liber Paralipomenon. - Bl. 252vo: B. Hieronymus ad Domnionem et Rogationum in Esdram et Nehemiam Praefatio. - Bl. 254ro: Esdrae Liber primus. - Bl. 340ro: Hieronymi ad Chromatium et Heliodorum in Tobiam Praefatio. - Bl. 340vo: Liber Tobiae. - Bl. 353ro: Hieronymi Praefatio in librum Iudith. - Bl. 253vo: Liber Judith. - Bl. 370vo: Hieronymi in librum Esther Praefatio: - Bl. 371ro Liber Esther. - Bl. 380ro Hieronymi in librum Job. Praefatio. - Bl. 389ro: Liber Iob. - Bl. 423vo Finis. - Ongen. Bl. 424: Excudebat Antver || piae Amatus Ta- || vernerius, Anno || M.D.LXIX.

Exemplaar te Parijs: Bibliothèque Nationale.

Derde deel.

XXXIV* Psalmorum || Liber || (Zelfde merk der Vette Hen). Antverpiae || Apud haeredes Arnoldi Bircmanni || M.D.LXIX. (Op het verso van het titelblad: Prologus B. Hieronymi in psalterium).

In 16o, sign. A-Z., a-n. - Ongenummerd blad, get. A. 2: Liber Psalmo || rum.... Gen. Bl. 95: Hieronymi Praefatio in libros Salomonis. - Bl. 96: Liber Proverbiorum. - Bl. 125vo: Ecclesiastes. - Bl. 135vo: Canticum Canticorum. - Bl. 140ro: Liber Sapientiae. - Bl. 159vo: In Ecclesiasticum Jesu filii Sirach. - Bl. 160ro: Ecclesiasticus. - Bl. 211vo: Finis. - Ongen. Bl. 212ro: Excudebat Antver- || piae Amatus Ta- || vernerius, anno M.D.LXIX.

Exemplaren in het Museum Plantin-Moretus (R. 862) en in de Bibliothèque Nationale te Parijs.

Vierde deel.

XXXV* Prophetae, || Isaias, || Ieremias, || Baruch, || Ezechiel, || Daniel, || cum Duodecim aliis minoribus. || (Zelfde drukkersmerk, adres en datum 1569). (Op het verso van het titelblad: Ad Paulam... Hieronymi Praefatio.

In 16o, A-Z, a-z, aa-gg. - Gen. Bl. 2ro: Prophetia Isaiae. - Bl. 63ro: Hieronymi in Ieremiam Praefatio. - Bl. 63vo: Prophetia Ieremiae. - Bl. 141vo Praefatio in Librû Baruch. - Prophetia

Baruch. - Bl. 150vo Hieronymi in Ezechielem Praefatio. - Bl. 151ro Prophetia Ezechielis. - Bl. 215ro Hieronymi in Danielem Praefatio. - Bl. 216ro Danielis Prophetia. - Bl. 243vo: Hieronymi in XII Prophetas Praefatio. - Bl. 244vo: Liber Osce Prophetae. - Bl. 373ro: Finis. Ong. Bl. 373: Excudebat Antver- | piae Amatus Ta- || veraerius, anno || MDLXIX.

Exemplaar te Parijs in de Bibliothèque Nationale.

Vijfde deel.

XXXVI* Novum Jesu || Christi Te || stamentum. || (Zelfde drukkersmerk en zelfde adres, maar met het jaartal MDLXX). Op het verso van het titelblad: Hieronymi in Evangelistos ad Damasum Praefatio.

In 16o. sign. A-Z, a-z, aa-ll. - Bl. 4ro: Sanctum Jesu Christi || Evangelium se || cundum Mat- || thaeum. - Bl. 45ro: Anctum (sic) Jesu || Christi evan-|| gelium secun || dum Marcum. || - Bl. 71ro: Sanctum Jesu || Christi Evan- || gelium secun- || dum Lucam. || - Bl. 148ro Acta Apostolorum. || Bl. 192vo Epistola Pauli Apostoli ad Romanos. - Bl. 209ro Epistola Pauli ad Corinthios. - Bl. 242vo: Epistola Pauli ad Ephesios. - Bl. 248: Epistola Pauli ad Philippenses. - Bl. 252vo: Epistola Pauli ad Colossenses. - Bl. 256ro: Epist. Pauli ad Thessalonicenses. - Bl. 262vo: Epist. Pauli ad Timotheum. - Bl. 270ro: Epist. Pauli ad Titum. - Bl. 272: Epist. Pauli ad Philemonem. - Bl. 273: Epist. Pauli Apostoli ad Hebraeos. - Bl. 285vo: Epist. catholica Jacobi Apostoli. - Bl. 292: Epist. Petri Apostoli. - Bl. 300ro: Epist. Johannis Apost. - Bl. 306vo: Judae Apost. Epist. catholica. - Bl. 308ro: Apocalypsis Johannis Apostoli. - Bl. 328ro, regel 13: Amen. - Bl. 328vo: Index Epistolarum et evangeliorum quae e veteri et novo Testamento ex || cerptae... - Ongenummerd Bl. 336 (sign. KK4): Indicis Finis. - Bl. 336vo: Epistolae quae ex veteri Testamento Toto.... - Ong. Bl. 341: Finis. - Ong. Bl. 342ro: Excudebat Antver- || piae Amatus Ta- || vernerius, Anno || M.D.LXX.

Exempl. in het Museum Plantin-Moretus (R. 286bis), en in de Bibliothèque Nationale te Parijs.
Deze uitgave bevat geen illustraties. Elk deel begint met een versierde hoofdletter. De kleinere hoofdletters schijnen uit verschillende alphabets afkomstig.
Een prijscataloog van Belloli te Rome (1904) vermeldt: Biblia ad vetustissima exempiaria castigata... met in fine: Excudeb. Antverpiae Amatus Tavernerius Anno
M. DLXIX, in 12o. Dit is zeer waarschijnlijk het eerste deel van het hierboven beschreven werk.
In 1570 verscheen van hetzelfde werk een titeluitgave op naam van de Weduwe en de Erven van J. Steelsius, Op het titelblad is alleen de uitgeversfirma veranderd: Antverpiae, || In aedibus Viduae & haeredum || Joannis Stelsii || M.D.LXX. Daarbij komt een drukkersmerk van de Erven Steelsius, dat niet in Van Havre staat (Een exemplaar van dit werk bevindt zich in de Bibliothèque Nationale te Parijs, en ook in de bibliotheek van wijlen Victor de la Montagne).

1570

XXXVII* Het || Nievve || Testament || ons Heeren || Iesu Christi. || Met veersen ende ghetal tot de aen- || wijsinghe der heyligher schriftue- || ren dienende. || Marcus 16. 15. || Gaende in alle de werelt predickt dat || Euangelium allen creaturen wie || dat ghelooft ende gedoopt wordt || sal salich worden. || T'Antvverpen. || ⁌ By my Ameet Tavernier. || Anno M.D.LXX. || Met Privilegie.

24o. 346 ongen. bl. gemerkt *2-Gg3, het laatste bl. niet gemerkt, goth. letter.

F. 1: Privilegie. ||.... || Ghegeven inde stadt || van Bruessele, den X. || dach van Fe- || bruario. || Onderkent (sic). || de Perre. || - F. 1 verso: Almanack tot den Jare ons || Heeren Jesu Christi 1600. || - F. 9: Theylich Euangelie Jesu Cri- || sti / na tbeschrijuen van Sinte || Mattheus. ||.... || laatste bl.: Nouum Testamentum hoc, quemadmo || dum hic numeris distinctum est, potest ad- || mitti, quia nihil habet S. Romanae Eccle- || siae fideo contrarium, aut Reipub. offen- || siuum quod tester. || Sebastianus Baer, Delphius, Collegiatae || Ecclesiae S. Mariae Antwerpi- || ensis Pastor. || in fine: ⁌ Ghedruckt ende voleyndt Thantwerpen / || by my Ameet Tauernier Lettersteker / || Anno 1570. Den 20. Meerte.

Ex. Plantijn Museum R. 567.

XXXVIII* Der Griecxser Prin || cerssen, ende Ionckvrouvven clachtige || Sendt brieuen Heroidum Epistolae ghe- || naempt, beschreuen deur den vermaer- || den Poëet Ouidius Naso indē Latijne.|| Ende nu in Duytsche deur Cornelis van || Ghistele Rhetorijckelijck ouerghesedt, || en̄ noch xij. nieuvve responsiue E- || pistelen daer op ghemaect, ende || onder de voorghenoemde || Ouidius Epistelen || ghemengt. || Noch anderwerf ghecorrigeert ende noch twee nieuwe

Epistelen hier aengemaeckt deur den seluen, Cor- || nelis van Ghistele, te wetene Helena schrijft tot || Menelaus, ende Menelaus

schrijft heur daerop ant- || woorde. || Fleuron || Gheprint Thantvverpen in onse lieue Vrou- || vven strate inde gulden Roose, by Ameet || Tauernier. Anno M.D.LXX. || Met Privilegie.

16o. 159 genummerde bl. cursief letter.

Titel || - F. 1 verso: Priuilegie. ||.... April int || Iaer M.D.LIX. || De la Torre. || F. 2 acht versregels: Der Griecken heerlijcke coragieusheyt, ||.... || Op dat v herte mach groeyē in duechdē. || - F. 2 verso: Den Voorsichtigen || H. Nicolaes Rokox riddere || en Burghemeestere der Stadt van Antwerpen, || Cornelis van Gistele reuerentelijck gunt, || ende VVenst peys, ende vrede. || Datum Tantwerpen opten IX dach van Meye 1559. || - F. 4: Ad Lectorem. || - F. 5: Decastichon Gui- || lielmi Gentij Neomagi. || - F. 5 verso: Hier nae volcht die || Tafele van Ouidius Epistelen, met ooc || die xij. Epistelen die daer nu nieu || bij sijn ghemaect door den || seluen Autheur. || - F. 6 verso: Declaratie van dese na- || volghende Epistele. || - F. 7: Hier beghint de E- || pistele, die Penelope schrijft || tot Vlyssem. || - F. 159 verso: Declaratie oft den sin van || Menelaus Epistele. ||

Ex. Museum Plantijn:

XXXIX Epistolica || Georgii Macrope-|| dii Studiosis Traiecti-|| nae Scholae Tyrunculis || nuncupata, quae nihilominus quicquid || ad prima Rhetorices elementa || attinet, breuibus praeceptis || planè comple- || ctitur. || Accessit || Epitome Praeceptio- || num de paranda Copia verborum & rerum, || per quaestiones, necnon de nouem speciebus ar || gumentationum Rethoricarum, rem omnem || breuiter explicans. ||

Antverpiae, || Apud Amatum Tauernerium, sub || Rosa aurea. || M.D.LXX. || Cum Privilegio. ||

In-8o, gemerkt A2-N5, 102 f. en 2 f. blank.

Herdruk van de uitgaaf van Dilingen, 1564. Deze bevat bovendien op de keerzijde van den titel, drie disticha door een dichter genaamd Matthoeus Oridryus.

Beschrijving uit de Bibliotheca Belgica. Het exemplaar uit de Bibliotheek van de Hoogeschool te Leuven, waarnaar deze beschrijving werd gemaakt, bleef in den brand van 1914.

1570-1571

XXXX* Biblia || ad vetustissi- || ma exemplaria nvnc || recens castigata: || In quibus praeter ea, quae subsequens Praefatio indicat,

capita singula || Ita versibus distincta sunt, ut numeri praefixi, Lectorem nec re- || morentur, & loca quaesita tanquam digito demonstrent, additis, || ubi res postulauit, elegantissimis figuris. || Hebraea, Chaldaea, Graeca, Latina nomi- || na Virorum, Mulierum, Populorum, Idolorum, Vrbiū, Fluuiorum, Montium, || caeterorumqué locorum, quae in Biblijs leguntur restituta cum Latina inter- || pretatione, ac locorum ē Cosmographis descriptione. || Houtsnede, drukkersmerk van Havre nr 6 || Antverpiae, || In aedibus haeredum Arnoldi Birckmanni, || Anno M.D.LXX. || Cvm privilegio.

in fo. 26 ongenummerde bl. lim. 327 + 86 genummerde bl. 32 ongenummerde bl. postlim.

Titel. || verso: Summa Priuilegij. || (verleend aan Johannes Steelsius)... Anno Dom. || 1558. Die 20. Ianuarij. || Ph. de Lens. || F. *2: F. Iohannis || Hentenii Nechlinien- || sis in Biblia Lovanii Anno M.D.XLVII. || Excvsa atqve castigata, || Praefatio. || F. *3 verso: Index Testimoniorvm || a Christo et Apostolis in novo testa- || mento citatorvm ex veteri, qvae hvc in id || congesta svnt, vt pii lectores nativam || ... || F. *5: Index rervm et senten- || tiarvm veteris ac novi testamenti: in || qvo advertendvm mvltas dictiones qvae in initio || vocali leni scribi solent, hic ab aspirata incipi, || ... || F. + 5 verso: Index epistolarvm et || evangeliorvm, qvae ē veteri et novo || testamento excerptae, in templis, dominicis, et || aliis festis diebvs legvntvr, ivxta consvetudi- || nem Ecclesiae Parisiensis & Romanae... || F. + 7: Ordo librorvm || F. + 7 verso: Hieronymi prolo- || gvs galeatvs. || F. + 8: Epistola Sanci Hiero- || nymi ad Pavlinvm presbytervm de om- || nibvs divinae historiae libris. || F. 1: Liber Genesis, hebrai- || ce Beresith. || F. 328 blank. || F. 1: Hieronymi in Evange- || listas, ad Damasvm || praefatio. || F. 2: Sanctvm Iesv Christi || Evangelivm Secvndvm || Matthaevm. || F. 86 verso, in fine: Antverpiae. || Excvdebat Amatvs Tavernerivs || Anno M.D.LXXI. || F. a a: Hebraea, Chaldaea, || Graeca et Latina nomina virorvm. ||... ||

120 houtsneden in typografische of xylographische omlijstingen, naar Virgilius Solis, gegraveerd door SIF (Hans Schäufelein?) en door Arnold Nicolaï.
Exemplaar in de Bibliothèque Nationale te Parijs.
In hetzelfde jaar 1570, verscheen er van dat werk een titeluitgave op naam van de Weduwe en de Erven J. Steelsius met drukkersmerk nr 10 uit Van Havre (Exemplaar voorhanden in het Museum Plantin-Moretus, nr A. 2653)
Over deze Blblia-uitgave van de erven Steelsius schrijft C.J. Nuyts in zijn Bib-
liographie van J. Steelsius (Bulletin du Bibliophile Belge, 1859, blz. 71): ‘Cette édition reproduite sur celle de 15631) est également reprouvée par l'index de Madrid. - Sur les éditions de la Bible publiée par Steelsius, voy. Bibliotheca sacra, édition continuée par A.G. Marsch. Halae MDCCLXXXVIII, in 4o’.

Zonder jaartal.

XLI Phrases scripturae sacrae omnibus qui sacras scripturas in publica scholis profitentur collectae per fratrum Laurentium a Vallanicentio Herasanum Augustinianum. - Antv. Vidua et heredes J. Steelsii, 1576 (?) - Excudebat Amatus Tavernerius, in 8o.

Deze uitgave staat vermeld onder Nr 6368 in den Cataloog van de veiling J.F. Spas, 1887. De datum 1576 is blijkbaar een drukfout daar A. Tavernier reeds in 1570 overleed. Waarschijnlijk is de uitgave van 1570, wij hebben er nooit een exemplaar van gezien.

XLII* Hoe Christus || ons leert bidden. || Een vader onse. || Die xij Artikelen des gheloofs. Ende die thien ghe- || boden Gods || door die heyli- || ghe schriftuere opt cortste || wtgheleyt. || Roman. XV. || Al watter geschreven is || dat is tot onser leeringe ghe- || schreven. || Gheprint Thantwerpen || by Ameet Tavernier inde || gulden Roose || ēn̄ men vint- || se oock te coope in de Rae- || pe by Hans de || Laet. || Met gratie ēn̄ Privilegie.

Het Privilegie is van 1548.

Ex. Maatschappij van Nederl. Letterkunde te Leiden.

XLIII Eenen gheestelycken A.B.C. uyt de Psalmen van David. Antverpie, by Ameet Tavernier sine nomine auctoris & anni.

Dit boekje wordt zonder jaartal van uitgave vermeld in den Index librorum prohibitorum, appendix (Uitg. Chr. Plantin, 1570, blz. 81). De Reiffenberg vermeldt ineen artikel Essai sur l'Imprimerie d'Anvers (Bibliophile Belge I, 1845, p. 85): Eenen geestelycken A.B.C. In 4o, Gheprent t' Antwerpen, bi A. Tavernier en geeft als jaartal 1550 op. Wij houden het er voor dat deze datumopgave verkeerd is. Tavernier werd eerst in de Antw. Lucasgilde opgenomen in 1556 en slechts in 1557 wordt hij in de poortersboeken opgeschreven.

XLIV L'A.B.C. des dix Commandements chés Tavernier.

Vermeld zonder jaartal inden Index librorum prohibitorum, appendix (Uitg. Chr. Plantin, 1570, blz. 76).

XLV Eenen A.B.C. van den thien gheboden by Tavernier.

Vermeld zonder jaartal in den Index librorum prohibitorum, appendix (Uitg. Chr. Plantin, 1570, blz. 81):

Uitgaven van de weduwe A. Tavernier.

1571

I* Een || Hantboecxken || van christeliicke || ende deuote Ghebeden. || Eerst ghecolligeert int Latijn vvt veel vveer- || dighe Heeren, Doctoren, en̄ Schrijuers der || H. Kercken; Deur M. Simon Verrepaeus || Priester, ende ouergheset in Duytsche spra- || ke, deur M. Peeter Hulselius van Hisua- || renbeeck. || Drie saamgevoegde kransen, houtsnede, met de spreuk: Tghebet || is || goet || met va- || sten || en ael- || missen. || Tob. III. || Thantvverpen || Ghedruct inde Gulden Roose by de weduwe van || Ameet Tauernier. Anno 1571. || Met previlegie. ||

24o. 12 bl. lim. 501 genummerde blz. 2 bl. postl. gothische letter.

Titel met rood en zwart. || Titel verso: Inhoudt der Preuilegien. ||... Ghegeuen in- || de stadt van Bruessel, den xij. || dach Octobris. || Onteekent (sic) Boote. || F. 2: Ianvarivs. || F. 6: Register of || tafel der principa- || le avthevrs schrivers || ende Collecteurs daer dit Hantboecx- || ken wt is ghecolligeert de welc- || ke geteekent is het iaer dat || sy hebben gheleeft. || F. 7: Noch sommighe || Autheurs ende boecken bouen || niet by gheschreuen. || F. 7 verso: Een register || of tafel van alle || de Ghebeden, Meditatien, ende ver- || maningen die in dit tegenvvoor- || dich Handtboecxken || begrepen sijn. || Blz. 1: Des Auteurs Prefatie op dit nauol- || ghende Hantboecxken. || Blz. 10: Dat eerste Capit. inhou- || dende dagelijcxsche Ghebeden, || ende die selue bynaest op || seker uren te lesen. || Blz. 491: De Collectevr || van desen hantboecxken || tot den Godvruchti- || ghen Leser. || Blz. 501: Een cort ghebedt voor den seluen || Collecteur. || Blz. 501 verso: Libellus hic precum nihil habet || .... || quod attestor Sebastianus Baer || Delphius insignis colle. Ec- || clesiae S. Mariae Ant- || uerpiensis pleba- || nus. || Laatste F. Drie saamgevoegde kransen, houtsnede, met de spreuk: Oremvs || Emendemvs || et Vincemvs || Iacobi v. || Bidt voor malcanderen || dat ghy moecht salich worden.

Een exemplaar in het Museum Plantin-Moretus (R. 861). - Hetzelfde werkje van Simon Verrepaeus werd, vertaald door Godevaart van den Berghe in 1585 opnieuw uitgegeven door J. Bellerus. In een opdracht van den vertaler aan Mevrouwe Maria Van Ursele, e.a., wordt daar gesproken over een vroegere vertaling van dat Hantboecxken, waarmede zeker de vertaling van P. Hulselius van Hisva-
renbeeck in de uitgave der Wwe Tavernier (1571) bedoeld wordt. Het oordeel van G. van den Berghe over deze laatste uitgave is verre van gunstig: ‘Aenghesien dat vol fouten was, soo datter te veel steden hadde onvolmaecten sin, ende datter veel Ghebeden in den Latijnschen Boeck resteerden, die noch ter tyt in Duyts niet en waren overgheset, soo heb ic den arbeyt gheerne aenveert dit boecxken van nieus aen na de Latijnsche copie te oversien met alle diligentie, daarby ooc vueghende de Ghebeden die tot noch toe daer aen hebben ghebroken, die ic na myn beste in onser tale heb ghetranslateert.’ -

II Een bequaem Maniere om Jonghers soetelyck by sanck te leeren tghene dat alle kersten menschen moeten weten.

Tantwerpen, by de Weduwe van Ameet Tavernier anno 1571.

In 8o van 7 ff. met notenmuziek.

Dit werkje wordt vermeld in den Cataloog van de veiling Serrure onder nr 4388, met de volgende aanteekening: ‘Piéce curieuse de la plus grande rareté. Ce sont le Pater-notre, l'Ave Maria, le Credo et les Dix Commandements mis en musique à l'usage des petits enfants’. Wij hebben er geen exemplaar van gevonden.

III Die historie van Joseph der vromen ende godtvruchtighen jonghelinck: ghetogen wt den eersten boeck Moyses. Geprint Thantwerpen by de wed. van Ameet Tavernier 1571.

In 4o - 22 ff. houtsneden Civilité-letter.

Vermeld in den Cataloog der veiling Serrure, no 40.

1572

IV* Biblia, || Ad vetustissima exem- || plaria castigata. || In quibus praeterea, quae subsequens || Praefatio indicat, capita singu- || la ita versibus distincte sunt, vt || numeri praefixi, Lectorem nec || remorentur, & loca quaesita tan- || quam digito demonstrent. || Antverpiae, || Apud Viduam & Haeredes || Ioannis Stelsij. || - || An. 1572. || Cvm privilegio.

In 8o. 8 ongen. ff. lim., 426 gen. ff., 6 ongen. ff. postlim., kl. cursief, op 2 kolommen, met reklamen en roode omlijstingen.

F. *1: Titel met omlijsting in hsn. || F. *2: F. Iohannis Hentenii Nech- || liniensis in Biblia Lovanii || Anno M.D.XLVII. Excvsa atqve ca- || stigata. || Praefatio. || F. *3 verso: Index Testimoniorvm || a Christo et Apostolis in no- || vo Testamento citatorum ex vete- || ri,... || F. *5 verso: Ordo Librorvm. || F. *6, 1e kolom: Hieronymi Pro- || logvs Galeatvs. || F. 1: Liber Genesis, Hebraice ||

Beresith. || F. 426 verso, 1e kolom: Index Epistola- || rvm et Evange- || liorvm,... || F. Hh 6: Hebraicorvm, Chaldaeo- || rvm, graecorvmqve nominvm || interpretatio. || F. Hh 7 verso, onderaen: Antverpiae || Excudebat Vidua Amati Tauernerij, Sumptibus || Viduae & Haeredum Ioannis Stelsij. || Anno 1572. || Laatste F.: Svmma Pri- || vilegii. || .... || Datum Bruxellis Anno Domini || M.D.LIII. die XX. mensis Ianuarij. || Ph. de Lens. ||

Exemplaar in de Bibliothèque Nationale te Parijs.

VI* Les || Epitres Moral || les de Iean Textor de Ni- || vernois, tradvictes de Latin || en Françoys, par Antoine Tiron, & de Françoys en Fla- || men par I.V.H. Auec la Table des choses plus || memorables contenuës en icelles. || Hsn. drukkersmerk van Havre nr 4. || A Anvers, || Chez Iean Waesberge, sus le Cemitiere || nôtre Dame, à l'Escu de Flandres. || Avec Privilege. || 1572. ||

in 16o. 1 fo titel, 1 fo lim. ff. 1-6, ff. 9-175, ff. 177-188, 4 ff. index.

F. A1: Titel. || F. A1 verso: Extrait du Privilege. || F. A2: A Noble, sage, et provident. || Seigneur, Monseigneur Nicolas Rockox Cheualier, etc. || Bourgmaistre de la fameuse Ville d'Anuers, An- || toine Tiron desire en toute reuerence, || paix & salut. || F. 1; tekst op 2 kolommen, het Nederlandsch, met Tavernier civilité-letter, tegenover het Fransch, met italiek: Les Epitres || de Iean Ravis || Textor, natif de Ni- || uernois, traduites || de Latin en Fran- || çois. || De Brieuen van Jan || Rauis Textor / gheboren || van Neuers / ouergheset || wten Fransoysche in onse || Nederlantsche || tale. || F. Aa5: La Table. || Laatste fo van onder: Sizain au Lecteur. || verso: florum.

Van dit werk bezit de stedelijke hoofdbibliotheek te Antwerpen een exemplaar. Op grond van het gebruik der Tavernier-civilité-letter kan men onderstellen, dat het een Tavernier-druk is.1)

Uitgave van Artus Tavernier

1580

Premier livre des Hymnes mis en vers françois par Ch. de Navieres, Sedanois.

Anvers, chez Artus Tavernier à la Rose d'or, 1580. In-12o.

Dit werk wordt vermeld in den cataloog der Veiling Spas, nr 6386.
Zie over dezen Artus Tavernier ons artikel in Het Boek.

MAURITS SABBE.



illustratie


Vorige

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs