Den Gulden Winckel. Jaargang 22

[p. 1]

De keerzij van den roem

Marcelle Tirel, secrétaire de Rodin, Rodin Intime ou l'envers d'une gloire. (Monde Nouveau, 42 Boulevard Raspail, Paris, 1922).

VOOR den huisknecht is zelfs de groote klein ....

Als valet zou mejuffrouw Tirel niet wenschen aangeduid te worden. Op haar onafhankelijkheid van oordeel en karakter laat ze zich onvervaard voorstaan. Daaraan en aan haar goede-trouw schrijft ze den invloed toe, dien ze op Rodin won en jarenlang behield, evenals diens genegenheid voor haar.

Bij toeval kwam zij met den beeldhouwer in aanraking. Op elke bladzij geeft ze blijk, van eigen uiterlijke en innerlijke bekoringen overtuigd te zijn. Den lezer wordt het aanstonds ingeprent door de vermelding van Rodin's vraag, of zij zijn model wil zijn. Juffrouw Tirel, die ettelijke malen, totaal overbodig, blijkbaar om te laten uitkomen, dat baantje bij den grooten man niet uit wrok om vergeefsche liefde te hebben aangenomen, van haar ‘vriend’ Martin rept, weigert: Rodin heeft een te slechten naam! Of ze hem dan als secretaresse zou willen helpen.... Graag!

Als zoodanig is ze hem tot zijn dood trouw gebleven. Dit stelde haar in staat, die ‘keerzijden van den roem’ waar te nemen. Door het toeval dier persoonlijke ondergeschiktheid bevoorrecht, heeft ze zich de ontzaglijke vreugde, een genie als Rodin in de kleine dingen van het dagelijksche leven bij te staan en hem daarover heen te helpen, onwaardig betoond. Haar relaas is vol lof voor den kunstenaar; ze geeft blijk, hem zeer hoog te stellen; zeker heeft ze zich te zijnen opzichte verdienstelijk gemaakt .... nergens toont ze, de geweldige macht van den beeldhouwer te beseffen. Hol is haar vergelijking van hem met Michel Angelo, hol haar gezwets over zijn en anderer zwakheden, die de ontplooiïng van zijn genie belemmerden. Aldoor zien we juffrouw Tirel als kornak, als impressario, of dame de compagnie, aan wie de zorg over een onmondige is toevertrouwd.

Kunstenaars zijn groote kinderen. Rodin had zijn zwakheden: na lezing van dit boek kan niemand er aan twijfelen. Die zwakheden, zijn secretaresse meet ze breed uit. Liegt ze, verzint ze bizonderheden uit dit aan ziels- en hartstochtverwikkelingen overrijke leven?... Ja en neen.

Neen, in zoover ze al die feitjes, waarvan het boek wemelt, moet hebben opgeteekend. Zichzelf fotografeert ze zoodoende in een ‘interessante’ poze. De lezer kent de burgermans-huwelijkskieken. ‘Hij’ neemt daarbij een heldhaftig beschermende houding aan, ‘zij’ is repoussoir. Niemand zou juffrouw Tirel toelaten op het openbare erf, als er niet een enorme schaduw over haar gevallen was: die van Rodin. Achter zijn gigantischen rug is ze meegeglipt. In die schaduw was ze hem behulpzaam. Hem in het maatschappelijke aanvullend, kreeg haar leven doel. Het toeval hielp haar in de rol van 't winter-

[p. 2]

koninkje, dat onder de vleugels van den arend onbemerkt meegestegen is, en in den sprookjeswedstrijd het van dezen wint, omdat het, toen de koning het hoogste punt bereikt had, nog enkele meters boven dezen uitvloog.

Beschermend treedt juffrouw Tirel op jegens dengene, wien ze alles dankt. De lezer staat tegenover haar in halfslachtige verlegenheid. Immers beseft hij, haar dit niet kwalijk te kunnen nemen. Tot die bescherming noopte haar de verhouding. Men versta het niet verkeerd: van een ander dan diensten gehechtheidsverband is geen sprake. Ware het zoo geweest, het boek zou, hopen we, ongeschreven zijn gebleven. Waarmee Rodin's nagedachtenis bij wie evenmin als de schrijfster tusschen mensch en kunstenaar weet te onderscheiden, zou zijn gebaat geweest.

Blijkbaar boterde het tusschen Rodin en de secretaresse. Dit is iets van Wahlverwantschaft, van aanvulling liever. Op zich zelf pleit het noch voor, noch tegen de persoon der dame, die zich op elke bladzij van dit reclameboek schril en smakeloos naar voren dringt. Haar ontbreekt het aan tact, bescheidenheid, aan begrip van de verhoudingen en geestesbeschaving. De toon, dien ze zich tegenover Rodin's naasten veroorlooft, is verfoeilijk.

Rodin was een man zonder ontwikkeling. Van onder af heeft hij het opgehaald. Met de spelling stond hij op gespannen voet: het boek gewaagt niet zonder zelfverheffing van de h, die hij in cariatide wilde voegen. In zijn jeugd maakte hij kennis met Rose Beuret. Zij was een eenvoudige ziel; de kunstenaar en zij zijn meer dan veertig jaar tezamen gebleven. Kort vóór zijn dood heeft hij haar gehuwd. Hun was een zoon geboren, een teekenaar, die daarnaast het lucratieve vak van voddenraper beoefende. Met dien zoon leefde Rodin in onmin. In de laatste jaren van zijn leven kwam een soort verzoening tot stand.

Rodin heeft lang moeten tobben, vóor hem de roem gewerd en met den roem het geld. Is het besef van dien dubbelen rijkdom hem naar het hoofd gestegen....? Neen. O, de schrijfster weet het alweer, ze weet immers alles uit het intieme leven van dezen man, die der wereld en der eeuwigheid behoort: hij had zijn vlagen van grootheids- of hoogmoedswaan. Als een bediende iets niet naar zijn zin had gedaan, kon hij hem toeschreeuwen: denk erom, ik ben een groot man, ik moet onvoorwaardelijk gehoorzaamd worden! Dat juffrouw Tirel die buitensporigheden in hem begreep en hem tegemoet kwam, trok hem in haar aan. Maar ook vertelt ze van zijn zachtmoedigheid jegens het personeel. Twee menschen waren in de keuken. Eens op een dag was de koffie sterker dan gewoonlijk. De heer des huizes droeg toen een huisgenoote op, te vragen, wie van de twee de koffie had gezet. Ware het A. geweest, dan moest de afgezante met de vraag volstaan. Zou echter B. daarvoor verantwoordelijk zijn, dan moest ze hem prijzen.

Foto Choumoff
Rodin, vijf dagen vóor zijn dood

Met zulke leuterpraat is het boek gevuld, niet anders dan gewauwel van de diensttrap. Ook al moge dit alles natuurgetrouw zijn overgebracht, dan nog is het leugenachtig, in zoover het een valschen schijn werpt, wijl de keerzij van dit alles ons onthouden wordt. Juffrouw Tirel was niet bij machte ons den ommekant van de medalje te laten zien. Had ze het gekund, - het zij herhaald - ze had zich niet aan het schrijven van dit ondanks alles boeiende boek gezet. Dan immers zou ze in bewondering gezwegen hebben. Maar - ik draai in een cirkel rond - dan zou Rodin haar hoogstwaarschijnlijk niet als secretaresse hebben kunnen gebruiken.

Boeiend is het ondanks alles, omdat het van dit haast tot legende geworden leven nieuwe facetten toont, op zich zelf waardeloos, belangwekkend in het licht van zijn enorme productie. Rodin wilde schrijven; blaadje na blaadje krabbelde hij met aanteekeningen, onder andere over de kathedralen, vol. De secretaresse moest zich daarover ontfermen en ze overschrijven. De meester was er buiten-

[p. 3]

sporig slordig mee. Juffrouw Tirel schudt het eigenwijze hoofd over die schrijfwoede. Deze belette hem zich te uiten in den trant, welke de natuur hem voorschreef. Ze weet dit ten deele der aanmoediging, hem deswege door verblinde of zelfzuchtige bewonderaars en bewonderaarsters gegund.

De laatste spelen in het boek de hoofdrol. Twee harer worden zoo al niet met name, toch zoo duidelijk door voorletters en levensbizonderheden aangeduid, dat de ingewijden ze aanstonds herkennen. Beiden waren Rodin's minnaressen; zwak was deze sterke tegenover de Vrouw. Juffrouw Tirel zou haar overwicht op hem verloren hebben als ze hem daarin terwille waar' geweest, zooals Rodin haar stellig niet zoo lang bij zich gehouden had, indien in die verhouding iets erotisch' was geweest.

Op beiden heeft de schrijfster aan te merken, vooral op die eene, van hooge geboorte, welke jaren lang zijn ‘Muze’ is geweest. De Nederlandsche taal heeft voor dit wezen maar één woord: kreng, aangenomen dat al het schunnigs, over haar in dit boek opgedischt, betrouwbaar is. Die Muze schijnt den kunstenaar, zij het niet geldelijk, te hebben uitgezogen. Ze exploiteerde en haatte hem; maar beiden leken aan elkaar verslaafd. Een kleine ijdelheid kan Rodin jegens haar hebben parten gespeeld. Werktuigelijk moet hij, eenmaal in het bezit van het statige Hotel Biron, thans Rodin-museum, te Parijs, en van het buitenhuis te Meudon, tusschen innerlijk en uiterlijk evenwicht hebben willen brengen. Rose Beuret belichaamde zijn nederige afkomst en debuut. Haar wilde hij niet verstooten. Echter stelde hij op de middaghoogte van zijn kunnen andere eischen dan bij den opgang. De ‘Muze’ kwam hem daarin tegemoet. Haar tegenwoordigheid maakte het Rodin mogelijk, het met Rose uit te houden, zij het dan als meester tegenover huishoudster.

Alles bijeen genomen werd dit boek een voddig samenraapsel van achterklap en het blijk van de zucht eener onwaardige, om met andermans paradijsveeren te spelen, en tòch iets, dat men gespannen uitleest.

Parijs.

Dr. H. VAN LOON.