'Wat een degradatie, om van een Forum op een blad vol wijven terecht te komen!'

Briefwisseling tussen Menno ter Braak, Frans Coenen, J. Greshoff, Van Holkema & Warendorf, H. Marsman en S. Vestdijk over de reorganisatie van het letterkundig maandschrift Groot Nederland in 1935

9 (III) Frans Coenen aan J. Greshoff, 15 september 1935

Ik heb een beetje geaarzeld je uitgebreid epistel te beantwoorden, omdat ik er wat van geschrikt was en den toon, eerlijk gezegd, niet erg plezierig vond. Vergis ik mij, als ik meen, dat er zeker wrevelig ongeduld uit klonk? Een soort ultimatum, dat ik gewis niet verwachtte en mij onredelijk lijkt.

Ik zei, dat ik je protest onredelijk acht en ziehier waarom.

Een paar jaar geleden, zond je mij een ongeveer gelijke klacht. Je wilde niet ‘voor spek-en-boonen’ mee doen, en dat billijkte ik toen volkomen, want je besliste alleen over plaatsing van wat versjes.

Maar sedert is er een essentieele verandering gekomen. Samen met mij en gedeeltelijk Jan van Nijlen, hebben wij in dat volgende jaar telkens drie nrs. in elkaar gezet. Wil je dat wel herinneren? Ik liet je de poëzie, maar stuurde mijnerzijds je het proza ter beoordeeling, tenzij het evident onnoodig was. En wat jij aanbracht van jongere auteurs werd zonder bedenken door mij geplaatst! Slauerhoff, Du Perron, Vestdijk, jijzelf, Ter Braak. Bovendien heb ik brief over brief van je ontvangen met aanwijzingen, zoowel voor verzen als voor recensies en artikelen (bijv. van Besançon en anderen), aanwijzingen, die ik rigoureus en schier gedwee opvolgde.

Mij dunkt, wat wil je meer?

Bij den aanvang van de vacantie gaf je mij nog op welke verzen je precies voor Juli, Augustus en September hadt gereserveerd. En zoo is geschied. Intusschen had je beloofd korte artikelen te schrijven over Vestdijk, Du Perron, Ter Braak, alsmede poëzie-recensies, die hoog- en

[p. 41]

broodnoodig waren. En zie, ik ontving niets voor het tijdschrift dan deze wrokkige klachten, die volkomen vergeten schijnen, dat je door overmaat van journalistiek werk dit jaar niets, maar ook niets voor Gr.N. hebt gedaan, behalve dan wat vaag kennisnemen van den inhoud.

Heb je in dien tijd één commentaar geleverd? En is die rubriek niet door jou ingesteld, om het tijdschrift meer te doen mousseeren?

Zie, ik neem je dit alles niet kwalijk, want ik weet, dat je niet anders kondt, dat je leven moest en geld verdienen. Maar kom dan ook niet met de voorstelling of het alles mijn overheerschersschuld is en de toestand, van begin af aan verkeerd, nu eindelijk onhoudbaar is geworden. Want in Juli dacht je er blijkbaar nog niet zoo over. Je brieven met redactioneele aanwijzingen en adviezen zijn daar om dat te bewijzen. Ik kreeg na lezing van je epistel inderdaad het gevoel, dat je niet uitgerust was in je vacantie, en eigenlijk in hooge mate nerveus en prikkelbaar. Het gesprek met Ter Br. zal daaraan geen goed gedaan hebben. En nu je voorstel van fusie met Forum. Ik voel er niets voor, vriend, om de volgende redenen.

Gr.N. kan commercieel leven en Forum niet. Dat breng ik voor een goed deel terug op de wijze van redactie, op de scherpte van richting, op de hatelijke polemiek, het extremisme enfin, dat de lezer van de gewone soort tegenstaat.

Dit te introduceeren bij ons lijkt mij volmaakt ongewenscht, behalve dan commercieel, ook uit hoofde van mijn eigen tegenzin. Alle deze Forummedewerkers kunnen immers bij ons terecht, maar ik zou hun geen beslissende stem willen geven. Wat gebeuren zou, als ik alleen tegen jullie drieën of vieren stond. Gr. Nederland zou dan eenvoudig in Forum op- en mèt F. ondergaan.

Daarbij verheel ik niet, dat Ter Braak, met alle erkenning van zijn gaven, mij niet sympathiek is. Je behoeft hem dat niet te zeggen, maar het is zoo. Redactioneele samenwerking met hem, zou mij absoluut niet aanstaan.

Daarbij vind ik vijf redactieleden ook te veel. Het heen-en-weer sturen van toch en somme onbelangrijke schrifrstukken wordt dan zeer omslachtig en kostbaar.

Maar wèl voel ik - alsdan onze vriend Jan van Nijlen werkelijke hors de combat moet zijn - voor een redacteurschap van Vestdijk, die mij een

[p. 42]

J. Greshoff (links) en Menno ter Braak, Den Haag ca. 1935.

eenvoudig mensch en een begaafd auteur lijkt.

En wèl voel ik - zoo je nu werkelijk dit jaar den tijd hebt! - voor een redactie van drie op grond van volledige kennis van zaken. Een redactie dus, die van al het inkomende gelijkelijk kennis neemt en er over besluit, proza als poëzie. Indien jou dit voldoet, mij voldoet het zeker, want ik ben met den tegenwoordigen gang van zaken ook maar matig tevreden en zou mij zeer verheugen, als de redactie zelve evenwichtiger en elk nr. interessanter en beter ingedeeld kon worden. Dit zou trouwens vanzelf gekomen zijn, als je in dit jaar meer aandacht en tijd voor Gr.N. overhadt. Mijn bezoeken aan Brussel hadden immers geen ander doel dan samenwerking. Dat je op het laatst zelfs voor bespreking te moe was, duidt er klaarlijk op dat je mij de redactie - noodgedwongen - overliet. Zeker echter niet met mijn wil en voorkeur.

[p. 43]

Maar laat ons nu - afziende van een noodlottige Forumfusie en den heer Ter Braak - trachten ons leven te beteren ten bate van het tijdschrift, dat ons beiden - in elk geval mij - ter harte gaat. En schrijf mij wat jou dunkt van Vestdijks redacteurschap, zoo het werkelijke vaststaat, dat V.N. niet meer mee kan. Kunnen wij hem zijn redacteursschap niet eenvoudig laten, honorifiek? 't lijkt mij anders zoo hard.

Enfin laat mij je meening kennen, zoo dat wij tot een toestand komen, die je verantwoorden kunt tegenover jezelf, het publiek en de uitgevers. Ik wil je niet graag missen als mederedacteur, indien n.l. je, gelijk in het laatste jaar, niet voor spek en boonen blieft mee te doen. Het spek en de boonen waren jouw schuld mijn waarde, niet de mijne en het ligt volkomen in je macht aan dat treurig maal een einde te maken. Ik wil waarachtig niets liever.