Golfslag. Jaargang 2

[p. 163]

I chose freedom

Een zekere pers die haar argumenten tegen de totalitaire theorieën en regimes met voorliefde put uit de werken van degenen die hun vroegere afgoden afzworen en verbrandden zal weinig of niet gewagen over de autobiografie van Victor Kravchenko, vóór zijn uittreden uit de communistische partij (4 April 1944), dus na de Russische overwinning op Duitschland, een hooggeplaatste Sovjetpersoonlijkheid. Dit niet anti-Russisch, doch anti-Stalinistisch zowel als anti-Hitleriaans boek is, vanzelfsprekend - maar om redenen die in het averechtse geval even vanzelfsprekend niet gelden - te bevooroordeeld geschreven om ernstig te worden opgenomen. ‘I chose freedom’ is Amerikaans-kapitalistische, pro-fas-cistische, neo-reactionnaire propaganda en zo meer. M.a.w. vijfhonderd bladzijden fantasie, leugen, rimram die zeer goed passen in de anti-communistische tendenz van Amerika 1947.

Naar onze bescheiden mening heeft het werk van Kravchenko minder met het theoretisch communisme te doen dan met het Stalinistisch schrikbewind. Als kind van een revolutionnaire vader, die het voor de vrijheid tegen het Tsarisme opnam, is Kravchenko overtuigd dat het Marxisme die vrijheid bewerkstelligen zal. Hij is in zijn jeugd dus een overtuigd communist, daarvoor leerde hij te eerlijke kampers voor een beter en schoner Rusland kennen. Maar de ervaring maakt hem heel wat wijzer. Het eigenaardigste feit is wel dat zijn vader, de barrikademan vóór de Leninrevolutie, geen lid van de communistische partij wordt of wil worden. Zijn vader gelooft niet in de Sovjetboodschap. Wellicht is het de helderziendheid van zijn vader die hem attent maakt op de fouten en de dwalingen die mettertijd respectievelijk door het Kremlin worden bedreven en aangekleefd.

Het machiavellisme van de leiders komt in botsing met het humanitarisme van de volgelingen. Tot voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (dus van 1917 tot 1939) werd in Rusland een strijd om de macht gevoerd tussen de verschillende communistische gezindheden, zoals het destijds na 1789 in Frankrijk het geval was. De revolutionnairen moordden elkander uit: Hebertisten, Daltonisten, Robespierristen. Tot de dictator het won. Hetzelfde geschiedde in Rusland. De ene zuivering volgde op de andere. Al wie niet blindelings volgde, niet integraal de catechismus der puurste revolutieleer naleefde - in casu deze van Stalin - werd uitgeschakeld. Het gehele partijleven verstrikte en verstikte in een uiterst subtiel, maar niet minder dodelijk, spinrag van spionnage en verklikking. Met een ongeëvenaard sadisme trad de geheime politie of de N.K.V.D. (G.P.U.) op. Het gehele Russische volksleven werd enerzijds door de verwoed doorgedreven collectivisatie en het pijnlijk stakhanovisme opnieuw tot een schreeuwend

[p. 164]

klasseonderscheid herleid - met de slaven- en concentratiekampen als laagste trap -, anderzijds door de panische angst voor de uitzuiveringsprocessen tot een quasi onmogelijk vol te houden drama van vervolgingswaanzin.

Wat ons het meest in Kravchenko's bekentenissen boeit en naderhand bangelijk bezighoudt is het jarenlang opkroppen en verbergen van de groeiende tegenzin voor het regiem en het grote verlangen eens te worden verlost van de kwellende dwangmethodes die vadertje Stalin gebruikt. Openlijk in opstand komen zonder er het leven bij in te schieten gaat voor een partijmens praktisch niet. Hoeveel nachtrust en genadeloze pijniging vanwege de N.K.V.D. hebben Kravchenko zijn mildere opvatting van het communisme reeds niet gekost? Vrijheid?

De maatschappelijke toestanden zijn voor boer en arbeider slechter dan onder de tsaar. Dit blijkt uit volgende passus, waarin een boer zijn zoon weerlegt:

- ‘What is there to understand? I was at the front myself in the first war against Germany. I fought, I was wounded, I was eaten alive by lice. Then the revolution began. Freedom, they said. Land to the peasants, they said. Everybody hollered his head off and told us we were the salt of the earth, because we had rifles in our hands. Twenty-two years pass but there's no freedom, no land - only another war. Now again they're talking softly and flattering us...’

- ‘But this time it's our own power’, Vanya put in, ‘not Tsarism.’

His father withered him with a look. There was no mistaking who ruled this household.

- ‘Don't interrumpt me with empty phrases, Vanya. I've kept silent for many years. Our power! Who was it, then, that took the bread away from us with all sorts of schemes and plain robbery? Our power! Who was it, then, liquidated every fifth family in our village en packed them off to Siberia during collectivization? What I want to know is simply this: Are we human beings or aren't we? I want to live as I like, not as they tell me!’

- ‘All right, dad, you have just grievances’, I said. ‘But how did you live before the revolution?’

- ‘A thousand times better’, he shot back at me. ‘What's true is true. I had six desyatins of land, a good horse, a filly, a cow, a calf, pigs, geese. I kept bees. We were poor peasants, mind you, but we always had enough to eat and to wear. So I ask you, for which Russia did Vanya lose his arm? For which Russia are you two fine, intelligent men (de schrijver en zijn compagnon) going to kill and be killed, the Lord forbid? If it's for the same old Russia of these recent years, there's not much good in it. I'm an old man I blab too much, but it's good to sink one's teeth into the truth for a change.’

Het is ons bekend, en in zekere pers maakte men daar voor propagandistische doeleinden veel gewag van, dat in het Hitleriaans Duitsland kanonnen vóór boter gingen. In Rusland ging het niet veel beter. Zegt Kravchenko: ‘Tens of thousands of Russians

[p. 165]

were being hurled under the wheels of German tanks because, after twenty years devoted almost exclusively to military production, we did not possess any anti-tank rifles. It's all well enough to give up butter for guns - but in this case we had neither guns nor butter.’

Kravchenko deinst er niet voor terug Rusland als één concentratiekamp voor te stellen. Een zekere Solonevitch die met broer en zoon uit Rusland wist te ontsnappen en waarvan in 1937 in het Nederlands het boek ‘Het Proletarische Paradijs’ verscheen, heeft precies niet gelogen toen hij zijn bekentenissen en herinneringen neerschreef. Op het gebied der vervolging in Rusland zijn Kravchenko en Solonevitch congruent.

Voor wie eens vruchtbaar wil nadenken en vergelijken met eigen ervaringen, voor wie de langzame infiltratie van vervolgingsmethoden in ons democratisch regiem opgevallen is, lichten wij nog even volgende paragrafen uit Kravchenko's opzienbarend werk:

‘Hundreds of Ukrainians have been executed, tens of thousands have been imprisoned and exiled, for ‘nationalist deviation’ and aleged separatist sentiment.’ (p. 65)

‘We live a secret life in our thoughts.’ (p. 67)

‘Darling, I feel that we're living under masks, in the midst of a great deception. Sometimes I think that the exploitation and barbarism of the past was more honest. At least it didn't pretend to be idealistic. Nobody passed it off as socialism. Honest young Communists like you are really lucky. You still have faith and you don't know about the filthy intrigues and the deadly duels for power among the top leadership.’ (p. 71)

‘Floods of personal data and denunciation, some of it selfrighteous, some of it vengeful and cynical. Tons of dossiers. Millions of spies. All of it sorted and studied, filed and cross-indexed. Copies to the Prosecutor, to the disciplinary officials of the Party, to the secret tribunals of the G.P.U. when immediate action was warranted. Deadly ammunition against backsliders of doubters for future use. Tens of thousands of filing cabinets, each of them an arsenal of intimacies, indiscretions, lies. flatteries, errors.

Within our ruling Party this whole thoroughly secret process of surveillance and exposure in which old-fashioned privacy was forever liquidated had a name. It was called “Party democracy”. (p. 77)

Under Soviet conditions few men who work together reach the stage of intimacy where they share opinions on “delicate” matters.’ (p. 207)

In a land where too many walls have dictaphonic ears... (p.206)

Wat onlangs een Amerikaans correspondent in het weekblad ‘Time’ over de openbare bibliotheek te Moscou schreef, blijkt bovenstaande te bevestigen: ‘Het uur dat ik in de grote bibliotheek had doorgebracht, gaf me een beeld van de Sovjetunie in miniatuur. Ik had kennis gemaakt met het wantrouwen, met de angst enerlei verantwoordelijkheid op te nemen en ten slotte met de hardnekkig-gesloten deuren.’

Steven RIELS.