Het Nederduitsch glossarium van Bern

T.

tafelken, tabella.

taffle, tabula.

tafle, mensa.

tafle, zie greffie.

tale, idioma, loquela.

tale, zie rede.

tale, zie scone tale.

talentum, gewigte.

talman, retor, retoricus.

talmans hure, salarium.

talmasge, larua.

tambuse, tympanum^7).

tambusen, tympanizare.

tambusere, tympanistria.

tandelose, edentulus.

tant, dens.

tant, zie grot tant.

tant ulesg, gingina^8).

taperen, zie spartelen.

tapit, tapetum.

tappe, broca, clepsedra^9).

tarwe, frumentum, triticum.

tarwen, triticeus.

tasten, contrectare, palpare.

tauerne, caupona, pila, taberna.

tauernir, caupo^10).

teissen, cessare.

teissinge, cessatio.

te dore, zie uan dore, enz.

te gader gan, commeare.

te gange gaen, egerere^11).

te gebode uaren^12), peregrinari.

tegegen laggen, applaudere.

te gehiwene, nubilis.

7) Th. eyn bonghe.

8) Th. tantvleysch.

9) Het Holl. is bijna onleesbaar. Th. eyn trichter of eyn uyrwerek.

10) Th. eyn lecker.

11) Th. uytdrogen. to stoil gaen. ledich maken of spyhen. coeren.

12) Zie: pelegrin.

[p. 72]

tegelikenisse, instar.

tehant, extimplo^1), jamjam, iamiamque, mox, protinus.

tehanthant, confestim, continuo.

tejunest, ultimus.

tejuncsten, tandem.

te cope, venalis.

tematen, admodum.

te njmerden maken, infamare.

te niwite werden^2), inuanescere.

tenjweten, adnichilare, adnullare^3).

te orse, eques, equester.

tereicht sech^4), legifer.

tesamen, simul.

tesamene, coniunctum, gregatjm, pariter.

te samene binden, colligare, colligere.

tesamene bliuen, confluere^5).

tesamene dragen, conferre.

tesamene driuen, coagitare.

te samene drucken, compungere.

tesamene fuden, coalescere^6).

te samene gaen^7), coire.

te samene gan, comitari.

te samene geneet, collectaneus.

tesamene gliden, collabi.

te samene hangen, coherere.

tesamene hurten, collidere.

tesamene lesen, colligere.

te samene maken, conficere.

tesamene seden, iugare.

tesamene sitten, consedere, considere.

tesamene slan, complodere.

te samene slapen, colloqui.

te samene trecken, contrahere.

te samene uligen, convolare.

tesamene vrowen, congaudere.

te samene wassen, concrescere.

te samene wonen, cohabitare, commorari.

tesamenrupen, conclamare.

tesamne, una.

tescheren, dilaniare^8), dirupere.

te snjden, desecare.

testaen, zie bestaen.

testoren, destruere, diruere, dissipare exterminare, violare.

testoringe, dissipatio, exterminium.

testornisse, exitium.

testorre, violator.

te utterst, denique^9), ultimo.

te uele, nimis, nimius.

teuergefs, frustra, gratis.

te uoete, pedes.

tewaren, immo.

teende, decima, decimatio.

teenden, decimare.

teene, decem.

teer vel lijm, [vi]scus^10).

teken, caracter, miraculum, prodigium, signaculum, signum.

teken, zie stecke.

tekenen, signare, significare.

telden, ambulare^11).

telen, colere.

telch, ramus.

tellech, numerabilis, numerosus.

tellegegt, ramosus.

tellen, computare, enumerare, numerare.

tellen, zie to tellen.

tellinge, zie sunder tellinge.

temmen, domare.

temperinge, temperantia, temperies.

templere, templarjus.

1) Th. extemplo. snel. van stunt.

2) In het MS. ‘ni’, met kleine letter er bover

3) HS.: adnichilare tenjweten, adnullare idem.

4) l. secher?

5) Th. vmb ind vmb vlieten.

6) Th. samen wassen.

7) Zie: hiwelek.

8) Th. ryten, schoeren.

9) Th. ten lesten.

10) Zie de noot bij: betért, viscosu

11) Th. wanderen.

[p. 73]

tempren, temperare.

temps, zie sef.

temsen^1), cribare.

ten, stannum^2).

tende, decimus.

tendre, decimator.

tenen, zie getal uan tenen, uan tenen.

teniarech, decemnalis^3), decennium^4).

tente, tentorium.

tenuoldech, decuplum.

ten warf, decies.

terebintus^5), ein bom.

teredo^6), ein wormeken.

termpt, terminus.

testament, testamentum.

tetrarcha, ein uorste.

teue, canicula.

Thabor, ein berch.

Tharsis, ein lant scap.

thunnen, intonare.

tide, zie bi alden tide.

tidech, temporalis.

tideleke, temporaliter.

tigele, later^7).

tigris, en dier^8).

Tigris, ein flume.

tike, teca^9).

tileec, matutinus.

timberman, carpentarius.

timbren, carpentare, construere, extruere.

timbringe, carpentum, constructio.

tinbom, vectis^10).

tine, tina^11).

Tyrius, uan djn lande^12).

Tyrus, ein lant.

tijt, tempus.

tit, zie cleine tit, vol tit.

titleke, temporaneus.

tjegen, erga.

tobehoren, attinere^13).

todat, appositio.

todon, addere, additamentum, addicere^14), apponere.

togaen, accedere^15).

tocomelinc, adventicius.

tocomen, advenire.

to name, agnomen.

to rupen, advocare.

toruren, admovere.

tosprake, allocutio.

tospreken, affari, alloqui, compellare, effari.

tostaen, astare.

to tellen, annumerare.

to trecken, attrahere.

to waien, afflare.

toworp, adiectio.

togel, habena.

togen, demonstrare, representare.

tognisse, manifestatio.

toinnisse, demonstratio.

tol, teloneum, vectigal.

tonen, innotescere, insinuare, monstrare, manifestare, ostendere.

tongech, zie tue tongech.

toninge, ostensio.

topazion, ein sten.

toren, exasperatio, ira.

torment, supplicium, tormentum.

1) De lezing onzeker. - Th. syffen. dempsem!

2) Th. tynne.

3) Th. decemnalis orloch tyen iair lanck durende.

4) Th. decemnis, tyen iairich.

5) Th. eynreley boem, vloeyende dick alre beste harsse.

6) Th. eyn holtworm.

7) Th. tijchelsteyn.

8) In het MS. ‘en’ er kleiner boven geplaatst.

9) Th. eyn trisoir, of beslot dair men wat in bewart.

10) Th. eyn gryndel off schald vur eyn doere, of die duuel. - Kil. tijnboom, vulgo tinale, vectis, quo tina a binis gestatur.

11) Th. eynreley onuergencklick holt.

12) Zie: Tyrus. MS.: tyrus ein lant, tyrius uan djn lande.

13) Th. maichtalich, heymlick wesen.

14) MS. heeft: addere todon, additamentum jdem, addicere jdem.

15) In marg. links, vóór het Latijn: n.t.

[p. 74]

tormenten, tormentare.

torn, arxs^1), iracundia.

tornel, trocus^2).

tornen, stomacari.

tornen vel beschermen, offendere.

torninge vel bescherminge, offensio.

torniren ridden, commilitare.

torniringe, commilitones^3).

tornoj, tormentum.

torsel^4), zie gepac.

torsen, trossare.

tot dar, tenus.

toten uersenen, talaris.

toucht, reverencia.

tougtleke, reverenter.

touerere, ariolus, sortilegus.

touerie, sortilegium.

toueringe^5), incantatio.

touerlest, nigromantia.

tourem (!), ariolare^6).

Tracia, ein lant.

trachte, conjectura.

tran, lacrima.

trege, deses, desidiosus, ignavus, iners, lentus, piger, segnis.

trege, zie merrende.

trecheit, ignauia, pigritia.

tregheit, desidia, inercia, pigredo, segnities.

tregleke, desidiose, pigre.

trecken, trahere.

trecken, zie ut trecken.

trendel, teres^7).

trenen, lacrimari.

tres camere, thesaurarium.

tres kamere^8), gazofilatium.

troest, hortatio.

trog, alveus^9).

tron, thronus.

trost, consolatio, solamen, solatium.

trosten, adortari, animare^10), cohortari, consolari, exhortari, hortarj.

trostere, paraclitus.

trostinge, exhortatio.

trostre, consolator, consolatorius.

trowe, confidentia, fides^11), fidelitas, fiducia.

truenisse, desponsatio.

trufe vel fauele, nuga.

truffere vel logenere, nugigerulus.

tue name, cognomen.

tuenamen, cognominare.

tuname, prenomen.

tuuerlat, subterfugium.

tugele, lorum^12).

tun, sepes.

tunen, sepire.

tunge, lingua.

tunge, zie sunder tunge.

tusgen vel ende ulesg, intercutaneus.

tut, boatus.

tuten, boare, clangere.

tuten vel blasen, cornutare.

twe, duo.

twe dage, biduus.

tue en tue, bini.

tue formech, biformis.

twehofdech, biceps.

twehundert, ducenta.

1) Beide woorden zijn zoo goed als onleesbaar in het HS.

2) Kil. torneel, vet. trochus.

3) Th. eyn myt ritter.

4) Zie: torsen.

5) Zie: betoueren.

6) Th. wijchlen.

7) Th. dat lanck ind ront ys, als eyn gelauy off stock.

8) MS.: ‘skame’; vgl. voor de tres: ungetemp^eheit. - Th. gazophilacium. eyn stede of kiste dair men den gemeynen tynsen off dair men in den tempel den offer tot almissen der armen vergadert.

9) Th. buyck der vlietenden watere; of vat die voit in to wasschen.

10) Th. starcken. moit geuen.

11) Th. truwe.

12) Th. eyn kelbant of ryem of halter.

[p. 75]

twe iar, biennium.

tweiarech, bienius.

tweilinge, gemini.

tweilinc, gemellus.

twelf, zie uan twelf iaren.

twelfste, duodecimus.

tuelue, bisseni.

twelue, duodecim.

twelueste, duodenus.

tuen, zie in tuen gedelt, in tuen gespleten, uan tuen iaren.

tue tongech, bilinguis.

twe valden, duplicare.

twe uoldech, duplex.

tweuoldecheit, duplicitas.

tweuoldeg, duplois^1), duplus.

tweuoldegen, geminare, ingeminare.

tweuoldeleke, dupliciter.

tue votech, bipes.

tuewarf, bis.

tue wichtech, bilibris^2).

twinteg, viginti.

twintegste, vicesimus.

twintegwaruen, vigesies, vigies.

twintecste, vigenus.

tvjuel, ambagies^3).

twiuel, dubietas.

twjuel, zie sunder twjuel.

twiueleg, anceps.

tviuelec, ambiguus.

twiuelec, dubitabilis, dubius.

twjuelec, pendulus.

tvjueleke, ambigue.

twiuelek^4), dubie.

twiueleke, dubitanter.

tvjuelen, ambigere.

twiuelen, cunctari, dubitare^5).

twiuelheit, titubatio.

twiuelnisse, dubitacio^6).

tzins, census^7).

1) Th. eyn dobbel cleyt eyns ritters.

2) Th. tweepondich.

3) Th. ambages, twyuelechtige callyng.

4) In het MS. is de uitgang van het Holl. woord niet duidelijk zichtbaar; waarschijnlijk: ‘twiueleke.’

5) De lezing van het Holl., zoowel als van het Lat. woord, niet zeker.

6) De lezing niet geheel zeker. Het blad met olie bevlekt, waardoor beide woorden bijna onleesbaar zijn.

7) Het MS. ook hier met olie bevlekt. De lezing van het Holl. woord niet geheel zeker. zins staat er duidelijk, er voor schijnt nog eene t.