De Gids. Jaargang 167

[p. 164]

Hedda Martens
Iemandsland
Aandacht

Iemand beleeft zoveel plezier aan zichzelf dat hij niets liever doet dan anderen daarin te laten delen; met verve onderhoudt hij wie het maar horen wil over zijn meningen en bezigheden, over wat hij gelezen heeft, welke ontmoetingen hij gehad heeft, hoe een bankbediende versteld stond van zijn vaardigheid in het beleggen en een schilder van zijn uitleg over de gulden snede... weinig zaken onder de zon waar hij zich niet in verdiept heeft, dus wie het horen wil kan er nog heel wat van meenemen. - En waarom zou men het niet willen horen, hij is immers een onderhoudend en hartelijk mens, altijd bereid tot een borreltje hier, een lunch daar en bovendien gul genoeg om zijn gesprekspartners steevast vrij te houden; iedereen weet hem te vinden op enkele vaste locaties in de stad, en bij hem zit je nooit om een praatje verlegen.

Het enige hinderlijke is dat hij zo bijzonder slecht luistert; zodra de ander het woord neemt komt er iets glazigs in zijn blik dat eerst nog verhuld blijft achter een welwillende glimlach maar al binnen enkele minuten de overhand krijgt: zijn gelaatstrekken raken dermate ontspannen dat zijn mond zelfs enigszins open zakt terwijl zijn ogen, rond en vriendelijk als altijd, onbeweeglijk en zonder ook maar eenmaal te knipperen blijven rusten op het oor, of de kraag, van zijn gespreksgenoot. Een gezichtsuitdrukking waar vervolgens geen enkele verandering meer in te bespeuren valt, zodat degene die aan het woord is steeds minder houvast vindt in zijn eigen beweringen: alsof hun inhoud geluidloos in elkaar zakt. En ook wanneer zo'n spreker zijn zinnen nog net tot een goed einde heeft kunnen brengen gebeurt tegenover hem secondenlang niets, totdat de mond zich in een nog enigszins afwezige glimlach plooit, vergezeld van een peinzend ‘jaja’ en een blik in de verte - waarna altijd wel weer een nieuwe bestelling geplaatst kan worden of een evenzo nieuw, volkomen onverwant onderwerp aangesneden. Zodat de gespreksgenoot, enigszins gegeneerd over zijn kennelijk zo nodeloze bijdrage, zich opnieuw schikt in zijn positie van toehoorder; niet

[p. 165]

eens een al te gemakkelijke rol, want steeds schieten de ronde ogen langs zijn gezicht om te zien of hij nog luistert, een hand wordt op zijn arm gelegd, een lach zo aanstekelijk gebracht dat ook zijn eigen ogen, net als de ronde tegenover hem, zich tot rimpelige spleetjes samenknijpen - een man als deze kun je toch amper een verwijt maken, je zou je zelfs schamen hem je aandacht te ontzeggen. Doet hij immers niet alles om het de ander naar de zin te maken, is hij niet gastvrij, onderhoudend, opwekkend en gul, en ook nog eens iemand van wie je heel wat kunt opsteken?

Vooral dat laatste hoort hij graag, men kan hem geen groter plezier doen dan zijn kennis te prijzen, versteld te staan van zijn deskundigheid, zijn denkbeelden hoogst origineel te noemen; en als iemand al eens de moed heeft hem te zeggen dat hij toch wel bijzonder slecht luistert, weet hij dat altijd terug te voeren op het type gespreksonderwerp: hij houdt immers vooral van feiten, van wetenschap, politiek, noem maar op, maar het moet niet te wazig of te persoonlijk worden, en emotionele ontboezemingen zijn aan hem al helemaal niet besteed. Hij kan zich daar namelijk niets zinnigs bij voorstellen en wie trouwens wel - het is een wijdverbreid misverstand dat de ene mens ooit hetzelfde zou kunnen voelen als wie dan ook anders, en meteen weet hij daar weer een smakelijke anekdote over: hoe zelfs in de meest exacte wetenschappen het persoonlijke nog voor een paar flinke uitglijders zorgde.

Het zal hem dan ook altijd onduidelijk blijven wat anderen drijft tot dergelijke beuzelarij, ja, je kunt de dingen beter gewoon bij de naam noemen; maar dat wordt hem zelden in dank afgenomen. Al helemaal niet toen zijn tafelgenoten op zekere avond wel erg lang en zinloos aan het speculeren waren over de vrouw van iemand die aan een kwade ziekte zou lijden - zijn broodnuchtere opinie, toen hij eindelijk zelf aan het woord kon komen, werd beantwoord met een secondenlang algemeen stilzwijgen, gevolgd door een zo smadelijk, door niemand weersproken commentaar dat hij hun stamcafé op staande voet had verlaten, zonder ook maar een cent van de rekening te voldoen. - Hij zal weliswaar niet de eerste bode zijn geweest die om zijn boodschap gelyncht werd, maar deze mensen hoefden van hem nooit meer iets te verwachten; hij zoekt zijn heil voortaan elders.

Sedertdien zien ze hem nog wel eens zitten, aan een tafeltje in een ander café, met diezelfde starende blik die in neutrale afwachting door de ruimte doolt en misschien heel even aarzelt in het voorbijgaan, om dan snel houvast te zoeken bij een stoelleuning, een asbak, het horloge of de krant van een mogelijke gesprekspartner. Waarna

[p. 166]

zijn hand spoedig omhoog zal schieten: twee opgestoken vingers, en een duim die terugwijst naar hemzelf en naar zijn kersverse tafelgenoot tegen wie hij meteen daarop weer levendig aan het gebaren is, met een brede lach en ronde, glanzende ogen die de aandacht van zijn gezelschap wakker bewaken.