De Gids. Jaargang 166

[p. 932]

Hedda Martens
Iemandsland
Het talenwonder

Iemand bezit het zeldzame vermogen tot glossolalie: alle talen kunnen te pas en te onpas uit hem losbreken. Maar hij wil er niets van weten, stijf houdt hij zijn mond dicht terwijl de meest exotische klanken een uitweg zoeken in zijn keel - zijn strottenhoofd wipt op en neer, het zachte verhemelte klappert, de huig trilt en de tong kronkelt: alles vergeefs. Soms komen die talen in een geweldige hoestbui tot gezamenlijke ontploffing, ze spatten, orgelen, briesen en jammeren door elkaar heen en op zijn kantoor kijkt men al niet meer op van die herrie; wie in de buurt is klopt hem gemoedelijk op de rug en soms krijgt hij een plastic bekertje aangereikt - tranen stromen langs zijn wangen terwijl het water naar binnen klokt, Babylonische rivieren via zijn slokdarm wegspoelend.

Wanneer hij niet in gezelschap is kan het ernstiger toegaan, dan dringen de talen vrijuit zijn hersenpan binnen en palaveren erop los, ononderbroken, dwars door elkaar heen met mededelingen, overwegingen, discussies en conclusies die nimmer in hemzelf zouden opkomen; soms herkent hij bepaalde stemmen van nieuwslezers, filmsterren of zomaar mensen uit zijn huidige omgeving, met het ronde dialect van de streek waar hij niet is geboren. Een superieur Oxfordiaans kan eveneens zijn deel zijn, of een koninklijk klinken van Waarde Landgenoten en Strikte Neutraliteit - het Polygoonjournaal, Pandit Nehru, zelfs Trotski herkent hij, maar ook wel eens een krijsend, overslaand Duits dat op oude microfoons uiteenspat. En een vreemd Chinees of Koreaans gejammer waarvan hij de betekenis moet raden, het lage gebrom uit een documentaire over onherbergzaam Tibet en dan weer het onmatige gekwetter van een groepje wat, vrouwen misschien of zeer oude mannen, of dwergaapjes, kluten, tienduizend ibissen bij een waterpoel.

Uitgeput raakt hij, hij doolt door zijn huis, zet oude muziek op die met litanieën van rekkende, trekkende celloklanken door de talen moet zagen tot zijn kop ervan duizelt; doodmoe rolt hij in bed waar zijn dromen hem op hun beurt met bonte en botsende werel-

[p. 933]

den plagen tot hij overeind schiet in een wirwar van beddengoed, opstaat, de lakens rechttrekt en pas opnieuw inslaapt wanneer het tuiten en suizen in zijn oren ten slotte overgaat in een steeds ijler, steeds eigener lispelen, als tussen schelpen waar de zee in ruist.

Het is een uitzonderlijke gave, naar verluidt, en wie weet is hij heilig, maar het ontbreekt hem aan elk ondersteunend geloof terwijl hij er wel steeds doorschijnender uit gaat zien, met dikke aderen langs zijn keel waar de talen zich kriskras doorheen willen banen; en voor zijn werk op kantoor moet hij zich ten slotte af laten keuren, waardoor hij wanhopig veel tijd overhoudt om zijn lot te overdenken. - Dan, op een dag, schept hij moed: hij vraagt cursussen aan voor elke taal die hij voortbrengt maar nooit echt wilde spreken. De een na de ander weet hij te vangen in een fuik van regels, betekenissen, afstamming en klankwetten, maar vooral door er eindelijk zijn stem aan te gunnen: hij praat, zingt en roept, reciteert, tiert en jubelt, begeleid door een zoemende bandrecorder. En het werkt, hij voelt het; hij gaat net zo lang door tot zijn aderen zoetjesaan slinken, zijn eetlust weer toeneemt en de uitheemse werelden van zijn dromen hem niet langer afschrikken maar juist wenken en lokken naar verre culturen: wie wil de vogel niet kennen wiens liedje hij fluit?

Hij schrijft brieven in dertien verschillende talen, vier andere blijken niet meer te bestaan, een vijfde is zelfs nog nimmer gesproken, dat is de lispelende taal bij het slapengaan. Op elk van die brieven verwerft hij kostbare beurzen voor onderzoek dat hij nu niet meer alleen aan zichzelf hoeft te voltrekken; en zo reist hij in welstand de aardbol over, van hot naar her. - In de loop van die jaren ontwikkelt hij zich tot een gelukkig mens, wiens stem uitgesplitst raakt over honderden geluidsbanden die wereldwijd worden bewaard en beluisterd, geannoteerd, vergeleken en fonetisch beschreven; alleen die ene, onbekende taal, het lispelen waar hij 's avonds nog altijd bij inslaapt, zal nooit enig ander ter ore komen.