De Gids. Jaargang 151

[p. 428]

Maartje Draak
Brieven van A. Roland Holst

In de jaren vijftig leerde ik Roland Holst persoonlijk kennen. Ofschoon er wel vrij onpersoonlijke ontmoetingen vooraf zullen zijn gegaan, bijvoorbeeld bij de Ierse gezante en bij de Hellinga's, is de eerste vaststaande datum 22 september 1953, toen hij mij ‘raadplegen’ kwam voor een zeer korte ‘toelichting’ bij zijn vertaling van Yeats' ‘The Old Age of Queen Maeve’, dat als ‘De Ouderdom van Koningin Meve’ in Maatstaf van juni 1954 verscheen.

Uit den aard der zaak kende ik veel van zijn werk, maar het was grappig dat hij ook iets van mij gelezen had, en wel mijn recensie op Sötemanns A. Roland Holst en de Mythe van Ierland (1950) in Critisch Bulletin van februari 1951. Holst eindigde namelijk de brief waarin hij zijn bezoek aankondigde met: ‘U nam het indertijd voor mijn onkunde op tegen (de onkunde van) Sötemann: daarom durf ik U deze dienst vragen. - Met vriendelijken groet, hoogachtend, Uw A. Roland Holst.’

De volgende brief is van een vol jaar later.

‘Vol oprecht berouw stuur ik U nu pas het nummer van Maatstaf met mijn vertaling van “The Old Age of Queen Maeve” - voorafgegaan door de toelichting, waarvoor ik U kwam raadplegen. Ik was die maand Juni, waarin dit verscheen, op reis, en na mijn terugkomst ging 't mij niet al te best, [...] Wilt U het aan de tekst toegevoegde rijmpje als een boetedoening beschouwen?’

Als een noot bijgeschreven op p. 138 van de Maatstaf-aflevering vond ik het ‘rijmpje’ (niet een van zijn beste!): ‘Ik ril als 'k denk, hoe 'k me aan de kaak gesteld had / als mij niet tijdig Maartje Draak verteld had /’ [etc.]

Hoewel Holst in de jaren vijftig Yeats bleef vertalen, en in 1951 (en 1954) het ‘vergeten’ verhaal van De Dood van Cuchulainn van Murhevna opnieuw deed uitgeven, was de Keltische periode toch lang voorbij. Maar de herinneringen speelden nog door zijn hoofd en hart, zoals de volgende brief bewijst. Hij was tegenwoordig geweest bij mijn intree-rede in Amsterdam op 12 december 1955 (in de aula van de Oudemanhuispoort) en schreef mij op 12 februari 1956, na lezing van de overdruk:

‘Beste Maartje, Vanmiddag kwam ik er eindelijk toe, je Rede aandachtig te lezen - en dat beteekende een groote winst, want de acoustiek in die leelijkste aller zalen is een kwelling voor wie aandachtig wil luisteren. - De lectuur bracht mij zoo veel van mijn jeugd in herinnering + het besef hoe zeer - zij 't dan ook voor mijzelf opwindend - ik toen alleen maar grasduinde. Toch voelde ik mij, al lezende, gerechtvaardigd in wat mij toen (en nog wel) het meest aantrok: dat fascineerend ‘Niemands land tusschen Heidendom en Christendom’. Hoe kon 't anders, waar ik naar mijn hart een Christen en naar mijn ziel een Heiden was, ben, en blijf. -

Je Rede gaf mij iets als een confrontatie met mijzelf. Zoo b.v. je constateering, dat de ‘Herteschreeuw’ geen gebed is: dat er geen ‘Gij’ aan te pas komt. - Een vroom vriend (ik heb er nog 'n paar!) vroeg mij eens: ‘Geloof je eigenlijk in God?’ - waarop ik geen ander antwoord wist dan: ‘ik weet 't niet; en is dat van zoo veel belang, als God maar 'n beetje in mij gelooft?’

Ik heb ook, door vele jaren heen al, mijn

[p. 429]

‘luirech’, mijn dagelijksch borstharnas, in de vorm van een koud bad, en naakt voor het open raam een glas sinaasappelsap... om van mijn kristal nog maar te zwijgen - overtuigd als ik altijd was, dat ‘het lot in den concreten dag’ zich wel magisch laat beschermen, tot vlak voor het einde. Zoo was voor mij de ‘fili’ zonder een zweem van de ‘drui’ op z'n best nooit meer dan nogal bekoorlijk.

Ik hoop, dat je mijn winst uit je Rede (waar ik zoo mee in mijn nopjes ben) niet àl te subjectief en zelfs egocentrisch vindt. Hoe dan ook: jou ben ik er heel dankbaar voor -

Ik schrijf je dit in mijn huisje, dat al lang een dierbare bouwval is, maar dat door deze paar weken strenge vorst werd gereduceerd tot een zieltogende patient. Ik kreeg steeds weer ontoereikend blijkende bezoeken van loodgieters, en zelfs metselaren, en moet het nu redden met een keukenkraan, die ik, dag en nacht (etmaal na etmaal) met 'n dun straaltje laat loopen... kortom: zonder nicotine en alcohol was ik allang bezweken - of gevlucht. - Soms snak ik naar een bedwelmende ‘súantraige’^1., maar, waar die zich niet hooren doet, haal ik mijn hart dan maar op in een grimmig verweer tegen deze bedreigingen. Tot nu toe houd ik, ofschoon wormstekig van zelf-ironie nog stand. -

Our mutual friend Wijtze H.^2. verblijft voor ‘n paar weken met zijn Joke in hun huisje in Egmond-aan-den-Hoef, en ik hoop er Donderdag te komen avondmalen. Hij herstelt geleidelijk van zijn hersenschudding, die nogal erg was. - Als zij weer in A'dam terug zijn, moesten wij ons eens een avond bij hen uit doen nodigen. Mag ik Donderdag een ungentle hint in die richting geven? -

Nu moet ik weer, voor de nacht, emmers gaan vullen, die ik dan om de kachel zet. -

Met nog veel dank voor je Rede, en met hartelijken groet - Jany R.-H.’

Mijn tweede inauguratie (op 18 maart 1957 - nu te Utrecht) kon Holst niet bijwonen, omdat - naar hij me schreef in een brief van dezelfde datum - ‘ik morgen naar Brussel ga om er overmorgen een voordracht te houden voor de Kon. Vlaamsche Academie, waar ik mij, oudergewoonte, weer op 't nippertje voor moest prepareeren. Ik ben daar nu net (zoowat) mee klaar, en wil hier niet opbreken voor je geluk te hebben gewenscht met een leeraarschap dat - zeker niet ten onrechte - als buitengewoon hoog werd ingeluid.’

Nadat hij weer de overdruk gelezen had, bereikte mij per 1 juni zijn commentaar: ‘Dat Brandaan en Vergilius dit bezield dorp bereikten, zou ik niemand liever willen danken dan jou - In mijn stoffige boekenchaos zocht ik, en vond ik “The Voyage of Bran Son of Febal” - translated, edited, etc. - by Kuno Meyer - in “the Grimm Library” - publ. by David Nutt - 1895 - in 2 vols. - Op de “fly-leaf” staat, in verbleekt potlood, mijn naam, met: Maart 1910 - Oxford...

Wellicht haal je voor dit werk (een studie over the Happy Otherworld and the Celtic doctrine of Rebirth) je nu Stichtsche Neus terecht op^3. - maar mij bracht het, 22 jaar oud, tot grasduinerij in de Celtische Mythologie, en zoo vanzelf tot Yeats, Synge, Lady Gregory.

Soms weet ik niet meer, of ik nog wel dankbaar moet zijn voor dezen zoo dilettantischen omweg... naar wat? het elysisch verlangen? - hoe werd het gefnuikt door onelysische begeerten -! -

Hoe dan ook: ik leerde er jou, zooveel jaren later, beter door kennen, en deze regels, geschreven bij mijn 3e borrel en met een vervloekte neuritis in mijn linkerarm, willen niet anders dan je vele jaren van geestelijke spanning en voldoening toewenschen in naam van dien Zoon van Febal, die mij, toen jij nog niet geboren was, op een (gezegend) dwaalspoor bracht.’

Ziehier enkele minieme fragmenten van het geheel dat A. Roland Holst was.

1. (magische) slaapmuziek.

2. Hellinga.

3. Integendeel!