De Gids. Jaargang 117

[p. 105]

P.H. Ritter jr
Idee en potlood

Wij hebben de verloochening van de vijfde Mei te zien binnen het kader van de algemene ontluistering van het leven, die het kenmerk is van deze tijd. Door deze datum van bezinning met het domme potlood te schrappen uit de reeks der gedenkdagen, vernedert men de belijdenis van de nationale Idee tot een voorwerp van administratieve regeling. Tegen deze verzakelijking van geestelijke waarden is protest geboden.

Aan ons volk, dat voortdurend mensen oplevert van grote en krachtige hoedanigheid ontbreekt het bestendig besef van zijn roeping en betekenis. Wanneer aangrijpende feiten als ons gedrag bij de watersnood de samenhorigheid aantonen, die er in de diepte bestaat, dan wordt daar gewag van gemaakt. Men roept incidentele gebeurtenissen te hulp voor het bewijs van een eenheid en een nationaal zelfbewustzijn, dat in de natuur der dingen behoorde te liggen.

De vervreemding van Nederland van zijn traditie kan dodelijk worden voor zijn onafhankelijkheid. Een volk, dat zijn historie niet meer beleeft, is prijs gegeven aan zijn ondergang. Wij worden beslopen door een gevaarlijk internationalisme, dat welsprekend is door de eenvoud zijner voorstellingen. De simpele mens meent, dat als alle grenzen maar worden glad gestreken en een wereldregering de leidsels in handen neemt, de eeuwige vrede en het onverbrekelijk mensengeluk zullen zijn bereikt. Maar internationale versmelting is niet synoniem met wereldvrede, en handhaving der nationale gedachte wil iets anders zeggen dan oorlog. De wereldvrede wordt niet bevorderd door een mechanische eenwording van Europa onder de hegemonie van een grote mogendheid - het moge dan Amerika of Duitsland zijn -, zij wordt er door bedreigd. Geen wereldvrede is denkbaar zonder erkenning van de persoonlijkheid der nationaliteiten en Europa zou zijn bestaansrecht verliezen, wanneer het de verscheidenheid zijner gelaatstrekken prijsgaf. Juist thans, nu de functie der nationaliteiten tot gelding komt, niet in haar militair vermogen, maar in haar cultuurkracht, thans meer dan ooit, is de nationaliteit een waarde, die moet worden bestendigd. Oorlogen zijn ontstaan, niet uit de duurzame vredeswil der kleinere naties, maar uit de aanvalszucht der grote Staten, welker militaire en oeconomische macht voor een deel op de onderdrukking hunner nationale minderheden is gevestigd. Men wil nu het euvel van de oorlog genezen door de vredelievende kleine Staten ondergeschikt te maken aan de dictatuur der grote mogendheden, wier imperialistische macht door een reeks satellietlanden, in het Oosten.... èn in het Westen, zal worden versterkt. Het is te betreuren, dat de kleinere Staten hun heul zoeken in deze gelijkschakeling en niet in een versteviging hunner onderlinge verstandhouding en samenwerking. En het is nog meer te betreuren, dat de verderfelijke politiek die men bedrijft ondersteuning zoekt bij de kwekers van een illusie, die verstaanbaar is voor de eenvoudige bevolking, maar waarmee tevens die eenvoudige bevolking wordt misleid. Niet het verenigd, maar het verbonden Europa geeft de oplossing, het verbonden Europa, dat rekening houdt met de autonomie⁺

+ Frits van Hall beeldhouwer † 20 Januari 1945

[p. 106]

der kleine mogendheden, uit welke de Idee van vrede en samenwerking stamt.

De viering van de vijfde Mei is vastgehecht aan de handhaving van een levene nationale traditie. Tegenover de vage internationale dweperij, tegenover het knettervuurwerk van Bolsward en Delft bevindt zich de eerbied voor het Verzet tegen de Duitse heerschappij, als een vaste werkelijkheid. Het Verzet betekent meer dan een reeks van daden, waaruit offerzin bleek en doodsverachting. Toen land en volk op bezwijken stonden, toen brak door alle miskenningen heen, die de nationale gedachte ten onzent ondervindt, het besef van de waarde van Nederland. Het Verzet, dat is de strijd van ons volk voor zijn onafhankelijkheid. Het Verzet betekent, dat de geest, die eenmaal de geboorte van onze natie tot stand bracht, nog aanwezig bleek in een levend heden. Voorwaar, indien er één herinnering moet worden wakker gehouden, dan is het die aan het uit de verborgenheid zich losbrekend zelfbewustzijn van ons volk. Ondanks de smetten, die er aan ons kleven, ondanks de afdwalingen, waarin wij ons hebben bevonden, blijft het een voorrecht Nederlander te zijn. Van de Europese gedachte van vrijheid en zelfbepaling is Nederland een der belangrijkste exponenten. De weerstand tegen het schrappen van de vijfde Mei betekent een strijd van de Idee tegen het potlood.