De Gids. Jaargang 115

[p. 382]

Jaap Romijn
Het hondje dat eeuwig leefde

Het hondje Knaak behoorde niet tot die hondjes, die men meeneemt aan een lijntje en meesjort tegen hun wil wanneer ze hun behoeften wensen te doen. Het hondje Knaak was te oud, misschien, om zich zulk een behandeling te laten welgevallen. Van dressuur, van opzitten en pootjes-geven geen sprake, van redelijke, behoorlijke levensgewoonten zeer zeker wel - maar wie Knaak deze had bijgebracht, niemand die het nog zeggen kon. Mogelijk, dat aangeboren bevattelijkheid aanpassing aan de omstandigheden des te sterker in de hand had gewerkt; ook het sociaal gedrag van ons mensen wordt immers bepaald door de omstandigheden, vaag als die term: omstandigheden, dan ook mag zijn.

Knaak was een studentenhondje. Hij woonde in een van die oude huizen in de Utrechtse Zuilenstraat, waarvan men de gepleisterde gevels heeft afgebikt, waardoor een fraaiere gevelindeling en gebeeldhouwde vensterbogen tevoorschijn gekomen zijn; maar baksteen is ook niet alles en ik voor mij geef vaak de voorkeur aan de eindeloze variaties van crèmig wit waarin men het pleister kan verven.

Het huis was eigendom van een bejaarde dame, wier huisknecht, eveneens bejaard, zorg droeg voor de zes tot acht studenten die daar op kamers woonden. Maar Knaak, vermoedelijk de alleroudste bewoner, werd altijd beschouwd als het eigendom van de langst inwonende student, hoewel hij in wezen niemands eigendom was. Wel schikte hij zich in de toestand in zoverre hij inwoning koos bij de student die zijn ‘baas’ was en wachtte op diens thuiskomst wanneer beiden 's avonds uit waren geweest.

Knaak woonde daar, in dat huis, sinds mensenheugenis. Zijn naam werd verklaard als volgt: in de lustrum-week van het jaar 1896 had een student, woonachtig in het bewuste huis in de Zuilenstraat, de lijn met het hondje gerukt uit de hand van een blindeman, die door Knaak door het feestgewoel werd geleid. Het optreden van de brooddronken student, van een geslacht met een dubbele naam, had verontwaardiging gewekt en verwarring veroorzaakt. De jongen had echter geroepen: ‘Hier heb je een

[p. 383]

knaak’, en een zilveren rijksdaalder op de straatstenen gesmeten. Een rijksdaalder betekende toen tamelijk veel en zeker als prijs voor een hondje van onbepaald ras en de Utrechtse burgers waren - zijn ook nu nog misschien - door geld spoedig te imponeren. De rel, die gedreigd had, was hiermee dan ook gesust.

Uit dat vroeger leven van Knaak is verder weinig of niets bekend. Voor wie hem later kende, kan het verwondering wekken dat hij zich in die verandering van eigenaar zonder meer geschikt schijnt te hebben, maar tenslotte kunnen daarvoor redenen zijn geweest. Zijn eerste studentenbaas verdween kort na het hierboven beschreven incident op een wijze, die men typisch-Utrechts kan noemen. In de eeuwige strijd tussen politie en studerende jeugd was een handgemeen ontstaan voor het hoofdbureau aan de Ganzenmarkt, dat zich langzamerhand verplaatste in de richting van het stadhuis. Op de stadhuisbrug greep de student, die zijn bravour niet in de laatste plaats aan zijn enorme lichaamskracht dankte, een der agenten beet en slingerde hem over de balie. De agent kwam terecht op de ijzeren punt van een meerpaal en sukkelde daarna morsdood in het grachtwater. De student was onmiddellijk verdwenen in de menigte van zijn collega's en nog diezelfde avond voer hij uit op een jacht van een bevriende familie, dat in IJmuiden voor anker gelegen had. Niemand heeft hem ooit weergezien, zegt men.

Meer verhalen uit het verleden van Knaak zijn er niet. Zozeer behoorde hij tot de Utrechtse studentengemeenschap, dat er eenvoudig niet over hem werd gepraat, evenmin als men tijdens hun leven nog sprak over Enthoven of Coers. Men zei: ‘Kijk, daar gaat Knaak’, of men zei: ‘Ha Knaak’, maar overigens werd zijn aanwezigheid gedachteloos geaccepteerd.

Knaak was inderdaad overal. Overal, dat wil zeggen: in de wereld der mensen, voor honden had hij hoegenaamd geen belangstelling en hij was waarschijnlijk de enige hond in de binnenstad, die op kon tegen Tom, de enorme kater van de romanschrijfster Clare Lennart, die aan de overkant van de Zuilenstraat woont. Hij kon tegen de rode Tom op, niet omdat hij groot of sterk was, maar eenvoudig omdat hij het trotse dier niet gezien zou hebben, zelfs al viel hij er over.

Bij alle belangrijke gebeurtenissen in het universitaire- en studentenleven was Knaak aanwezig. Hij was bij de inauguratie van Ornstein, bij het afscheidscollege van de chirurg Laméris (Doeve tekende hem in het herinneringsalbum) en bij talrijke ere-promoties in de Domkerk, en hij was de enige van de toeschouwers bij het onvergetelijke lustrumspel Ichnaton, die een kijkje achter de Egyptische pylonen ging nemen: in het schijnwerper-

[p. 384]

licht onder de machtige toegangspoort zag men op een gegeven moment het kleine, zwarte, gladharige hondje met zijn spits snuitje langs de benen van Albert Van Dalsum glippen.

Maar niet slechts de belangrijke feiten en feestelijke gebeurtenissen hadden Knaaks interesse. Zijn normale dag-indeling was volkomen op het studentenleven ingesteld: 's morgens dribbelde hij rond bij de vroegste practica, in de loop van de ochtend woonde hij colleges van verschillende faculteiten bij, men zag hem in de hortus botanicus en in de stallen van de veeartsenijkundige hogeschool. Bij promoties ontbrak hij zeer zelden; hij zat dan aan het eind van het middenpad, recht achter de rug van de promovendus, die, als hij Utrechtenaar was, Knaak gemist zou hebben indien het hondje daar niet gezeten zou hebben.

Voorkeur voor de ene of de andere faculteit liet Knaak nooit blijken en hij bezocht zowel de sociëteit van het Roomse Veritas als het neutrale P.H.R.M. Hij at zelden of nooit thuis in de Zuilenstraat, maar haalde zijn kostje op bij de mensa in het Universiteitshuis of aan huis bij een student, bij wie hij kort en dringend om toegang geblaft had; er was geen student, meisje of jongen, die Knaak niet wist te vinden.

Knaak was zeer zwijgzaam, hij blafte alleen veel in de groentijd, die hem nerveus maakte en waarmee hij weinig op scheen te hebben, al was het reeds heel veel jaren geleden dat studenten getracht hadden hem dupe van hun grapjes te maken. Knaak oefende belangrijke invloed uit op de ijver van de studerende jeugd, louter en alleen door zijn aanwezigheid. Er ging, naar het scheen, een inspirerende kracht van hem uit, men voelde dat hij ten opzichte van iedere student van zorg was vervuld. Niemand die eraan twijfelde, of hij had zich in zijn lange levenstijd veel kennis vergaard, ook daarop berustte zijn autoriteit.

Tot zover deze schets van Knaaks leven, geschreven naar aanleiding van zijn plotselinge verdwijning, nu ruim twee weken geleden, die in de Utrechtse studentenwereld met gevoelens van onbehaaglijkheid is ervaren. Bij een normale hond denkt men in zo'n geval aan een verkeersongeval of aan een eenzame dood in een rustig hoekje. Wat Knaak betreft is daar geen sprake van, niemand accepteert de gedachte aan de dood van dit dier, dat al zoveel, eertijds vaststaande, wetenschap overleefd had.

Sommigen brengen zijn verdwijning in verband met zijn eerste studentenbaas, die dan ergens opgedoken zou moeten zijn, teruggekomen uit Argentinië, Tibet of waarvandaan dan ook. Anderen denken aan zijn vroegst

[p. 385]

bekende eigenaar, de blindeman, maar hoe oud zou die man dan wel niet moeten zijn?

Ik voor mij, ik neem aan dat Knaak na zijn Utrechtse tijd, die voor een hondje dat het eeuwige leven heeft, slechts een incident betekend kan hebben, wel eens iets anders wilde. En ik zie hem zwerven langs landwegen, het fijne snuitje, grijs van ouderdom, parmantig vooruit, de kleine kop vol kennis en wijsheid, waarvan hij nooit iets heeft prijsgegeven.