Gezelliana. Jaargang 8
(1977)– [tijdschrift] Gezelliana (1970-1986)–
Auteursrechtelijk beschermd|
Regelnummers proza verbergen
| |
[pagina 26]
| |
J.P. Couttenier
| |
[pagina 27]
| |
Het artikel Bismarck heeft een uitgesproken politiek-ideologisch karakter, en is vooral niet op locale situaties toegespitst. De polemische tekst is een reactie op de beruchte religieuze politiek van de Duitse Rijkskanselier Otto Bismarck (1815-1898), de zgn. Kulturkampf, die vanaf 1875 ook op het buitenland werd gerichtGa naar voetnoot(5). Qua toon komt het artikel echter volledig overeen met wat we van Gezelle uit de Brugse tijd kennen, wat nog eens een bevestiging van het nieuwe beeld van de eerste Kortrijkse jaren biedt. Dat Gezelles journalistiek uit die periode ‘dezelfde karakteristieken vertoonde als dat van zijn Brugse periode’ (J. Boets, 1971, blz. 56), wordt hier nog eens bewezen: zelfzekerheid in de aanval, karikaturale portrettering, parabelvorm, persoonlijke kleur, volkse voorstelling en belerende ondertoon, het zijn allemaal konstanten die op de continuïteit met de Brugse politieke journalistiek wijzen.
We geven de tekst hieronder zo getrouw mogelijk weer: | |
Bismarck1Bismarck is een groot man, een sterke kop, zoo men zegt, en 2niemand en weet het beter dat Bismarck een groot man en een 3sterke kop is als Bismarck zelve. 4Groote mannen en sterke koppen durven groote daden en 5sterke gedachten. 6En alzoo is 't dat Bismarck langen tyd gedacht en gedroomd 7heeft van een groot duitsch vaderland. 8Om dat groot duitsch vaderland tot stand te brengen heeft 9Bismarck de grenzen van Duitschland, noordwaerds, zuidwaerds 10en oostwaerds Denemarck, Oostenryk en Vrankryk, geweld aen 11gedaen. 12Immers Duitschland, gelyk het was voor Bismarcks tyd, was 13te kleene voor den grooten Bismarck. 14Bismarck heeft veel groote mannen doen meêwerken en grooter | |
[pagina 28]
| |
15worden in dat grooter maken van Duitschland. 16Eenen WillemGa naar voetnoot(6), die koning was, heeft hy doen keizer 17worden. 18Eenen MoltkeGa naar voetnoot(7), die generael was heeft hy generalissimo 19gemaekt, dat de superlatif is van generael. 20Zyn eigen zelven en heeft hy niet vergeten, en hy heeft zyn 21graefschap veranderd in een prinsdom; zyn landgoed in een 22stuk van een provincie; en, als hy uitrydt, Bismarck rydt in eene 23koetse die espres voor zyne grootheid gemaekt en getimmerd is. 24Ja maer, de groote mannen die met hem niet en wilden meêwerken 25in het groot maken van Duitschland en van zyn dierbaer 26eigen zelven, de die heeft hy kleene gemaekt en over het lyf 27geloopen, zeggende in zyne gramschap: Qu'est-ce-que je vous! 28hetwelk eene letterlyke vertalinge is van het latynsche: Quos 29ego! 30Nu, daer was ne keer ne puid, die ook wilde groot worden 31en hy hield zynen asem op en zynen mond toe, en hy wierd 32wel zoo groot als eene vuist. 33En hy wilde nog grooter worden, en hy wierd wel zoo groot 34als eene kleene beetrapeGa naar voetnoot(8), waervan ze te Snaeskerke suiker 35maken. 36En hy wilde toen nog grooter worden, en hy deed het aldergrootste 37geweld, zoodanig dat hy abominabel scheel daervan 38zag..., maer al met eenen keer zyn herte keerde en hy borst open 39gelyk eene bâmespruimeGa naar voetnoot(9). 40't En is niet dat Bismarck ook gaet openbersten, 'k en wensche 41hem natuerlyk zoovele niet, maer alle grootheid heeft hare palen 42en hare perken, zoo ik meene. 43Bismarck ligt te loeren naer de heilige Roomsche kerke, de 44moeder der volkeren, die grooter en dat veel grooter is als 45hare kinderen, byvoorbeeld Duitschland. | |
[pagina 29]
| |
46En hy zou willen Duitschland ook zoo groot maken en hy 47zelve zoo groot zyn als het hoofd van de heilige Roomsche kerke 48de moeder der volkeren, te weten zyne heiligheid de Paus. 49Bovendien het spyt hem erg dat Roomen de moeder, en de 50wettelyke moeder, van Duitschland is en hy zou willen die 51natuerlyke verbintenissen te niete doen; hy zou willen alle merkteekens 52en geboortemalenGa naar voetnoot(10) daervan uitvagen. 53Daerom houdt hy zynen asem op, of, in andere woorden, hy 54proeft om al die hem daerin helpen groot te maken en die hem 55tegenstaen kleene. 56Hy peist: Het zal gaen gelyk met Willem, Moltke en met my 57zelven, het zal gaen gelyk met Napoleon, ThiersGa naar voetnoot(11) en Co. 58Maer al die hy wil groot maken, tegen Gods kerke, worden 59kleene, en die hy wilt kleene maken worden groot. 60Bisschop ReinkensGa naar voetnoot(12) is daer een voorbeeld van, die eertyds 61een groot Professor was en die nu een bitter kleen en voos bisschopken 62geworden is. 63Integendeel de vyf Bisschoppen, die hy wilde kleene maken 64en die hy, ten dien einde, in het kot deed steken, zyn, al met 65eenen keer groot geworden zoodanig dat hunne grootheid, te 66veinsteren en te deuren, uit hun kot breekt en geheel de gansche 67wereld in eerbiedige verbaesdheid stelt. 68En de menschen doen altyd meê met de ware grootheid, immers 69de grootheid gelykt aen de grootheid Gods. 70En Bismarck staet verwonderd dat de soldaten van de heilige 71Kerke niet en wyken, gelyk een hoop franschmans, en dat de 72pilaren van Gods huis niet omverre vallen, gelyk de muren van 73Parys en van zooveel andere steden. 74En Bismarck staet verwonderd en verbaesd. 75Dat hy 't koste herdoen 't gene hy gedaen heeft en Gods 76kerke gerust laten! 77Dat hy nu koste Gods kerke ter hulpe roepen om de grootheid 78van Duitschland te helpen vaste zetten, zoodanig dat zy niet 79en wankelt! | |
[pagina 30]
| |
80Herte genoeg...! en hy weet wel, van nu voort, dat hy gefaeld 81heeft, anders en zou hy geen groot man, noch geen sterke kop 82zyn. 83Maer hy en kan niet meer achteruit. 84Bismarck is gescheept. 85Bismarck MOET varen. 86Maer hy zal aerdig varen, let er ne keer op. |
|