Gezelliana. Jaargang 3

[p. 35]

J. Boets
Djent en Feintig

In de Gazette van Kortrijk van 19 maart 1881 (VI, nr. 12, blz. 3) liet Gezelle in zijn door Loquela ondertekende kroniek onder de titel Kindermaarten, zijn bekend 7-strofig hekeldicht verschijnen met de verrukkelijke aanhef:

Een' witte schorte, en binders,
een wagentje en twee kinders,
zoo voert ze, alhier, aldaar,
heur mutse en heur schoon haar.

Hij zal het twaalf jaar later een plaats geven in zijn Tijdkrans.

Twee jaar vroeger, nl. op 8 maart 1879 (IV, nr. 10, blz. 3), werd in de GvK. zonder auteursnaam het volgende soortgelijk maar veel zachtaardiger 10-regelig spotversje afgedrukt, dat we om meer dan een reden aan Gezelle willen toeschrijven. De toelichting ‘Kortrijksche Tongval’ kreeg in de krant typografisch zeer veel aandacht.

Djent en Feintig⁽¹⁾ Kortrijkse Tongval

Z'hên kleere lik princessen
D' iefrouwkes, ze zijn djent,
Ze maken dienaressen
Bi ieder kompliment,
Ze keune feintig dansen,
Ze zingen ook romancen,
Ja, mê stijf veel talent;
Maar peizen ip de morge
En 't huiswerk goê bezorge,
Das sijn ze niet gewent!

De overeenkomst met Een' witte schorte, en binders is treffend. In de eerste plaats inhoudelijk: een opvallend zwierige beschrijving van de elegante persoontjes overgaand in een moraliserend slot. Minder in de

(1) Djent, djint = fraai, lief, bevallig (De Bo), vgl. fr. gent en genitl en in Van Dale: jent; feintig, fijntig of fintig = bevallig, lief (De Bo). Het woord stijf, dat verder in de tekst voorkomt, is een bijwoord van graad en betekent hier: zeer. danig.

[p. 36]

beschrijving van de ‘kindermaarten’, maar zeker in die van de ‘djente iefrouwkes’ onderkennen we wel een vleugje geamuseerde sympathie. De ‘kindermaarten’ worden echter veel omstandiger onder de loep genomen en langduriger en ook scherper gehekeld, uiteindelijk zelfs bijna met de morele ondergang bedreigd, terwijl de dichter de ‘iefrouwkes’ zeven regels lang gratievol in hun element laat zijn, en slechts in de laatste drie, en dan nog aarzelend, tegen hen een vermanende vinger opsteekt.

Ook technisch is de overeenstemming tussen de twee gedichten opmerkelijk. Als we de eerste vier verzen van beide gedichten na elkaar lezen maakt de viervoetige jambische maat, ondanks het afwijkende rijmschema (aabb tegenover abab), haast dezelfde indruk. Toch is er een verschil. Die jambische maat doet in Een' witte schorte, en binders in de zeven strofen, die als eenheden van gelijke waarde naast elkaar staan, en met hun afwisselend vrouwelijk en mannelijk rijmende rijmparen, zeer vlug eentonig aan, terwijl dezelfde maat in Djent en feintig sierlijk en speels en vol verrassingen doorloopt tot het einde. Dit ook valt dus, bij een vergelijking, in het voordeel van Djent en feintig uit. Het rijmschema van dit laatste: ababccbddb (waarin de cursieve letter b telkens hetzelfde mannelijk rijm aanduidt) is tekenend voor het verloop van het gedicht. Dit valt in vier bewegingen uiteen. Eerst twee van telkens twee regels waarvan de tweede de haast identieke herhaling is van de ritmische eenheid die we in de eerste groep leerden kennen. Dan, in de derde groep (3 regels). voelen we als het ware de dansbeweging verbreden, beweging die dan nog eenmaal ingehouden herhaald wordt. De viermaal, aan het einde van elke beweging, terugkerende rijmklank -ent verbindt de groepen meesterlijk tot een volmaakt afgerond en gesloten, maar zeer lenig geheel.

Het gedicht kan in al zijn vaardigheid niet vrijgesproken worden van een zekere beperktheid in de visie. Daartegenover staat echter dat wat in het blikveld valt van die beperkte visie, met slechts enkele toetsen, met vaste pen wordt uitgetekend. Zodat we, niet alleen in het ritme, maar ook in deze uiterst taalvaardige tekening de hand van de meester herkennen. We weten overigens dat Gezelle in de GvK. herhaaldelijk gedichten liet verschijnen zonder te laten blijken dat ze van hem waren. Zelfs zijn Een' witte schorte, en binders had hij in zijn eigen rubriekje Leermaren ingelast met een inleiding die de lezer zou kunnen doen geloven dat hij het gedicht van een vriend had toegespeeld gekregen⁽²⁾.

(2) Zie mijn artikel Gezelles journalistieke bedrijvigheid tijdens de eerste jaren van zijn Kortrijkse periode, in: Gezellekroniek VII, Kapellen 1971, blz. 88 vv.
Het gedichtje heeft in de kring der Westvlamingen voorzeker wel enige waardering genoten: op 8 februari 1880 neemt RdH. het op: de GvK. van 24 juli 1886 brengt het een tweede maal en RdH. van 16 februari 1888 doet dit op zijn beurt met varianten die op deze tweede publikatie teruggaan.