Geuzenliedboek

123.
Een nieu Liedeken, ^{+ +}

op de wijse, van Keyser Maximiliaen.

Verheucht u ghy Nederlanden,
Verheucht u tis meer dan tijt,
Dat ghy nu siet comen tot schanden
Die u dus seere ^4. hebben benijt ^4.,
Den Spaengiaert blijft ^5. int Nederlants crijt
In spijt van haer moorden en branden
Dies sy Godt den Heere ghebenedijt.

Brabant en Vlaenderen schoone,
Artoys ende Henegouwe soet,
Die hebben als Utrecht ydoone ^10.,
Haer verbonden met den Prince ghoet
Om te verdrijven dat Spaens ghebroet,
Dan Groeningherlant spant de croone
Want sijt volbrachtent met eenen moet.

+ No. 123. Naar A. Verder in B-D. F-M. CC. DD. Bij V.L. CXVIII; Van Vloten II, 185.
Het lied is van Desember 1576. De Algemene Staten hadden François Martini Stella naar Groningen en Friesland gezonden om deze gewesten tot aansluiting bij de Pacificatie te bewegen. Billy liet hem gevangen nemen en pijnigen. Maar toen hij van de soldaten een nieuwe eed van trouw verlangde, weigerden dezen, die door Stella bewerkt waren, en kwamen zelfs in opstand. Het gevolg was de overgang van geheel Groningen en Friesland en de benoeming van George van Lalaing tot gouverneur in plaats van Billy. Vgl. het verhaal bij Bor I, 750 vlgg.
Voor de wijs zie bij no. 79.

+ Het opschrift luidt in B en alle latere: Een Liedeken vanden Coronel van Groeningen.
In de vele drukken zijn een groot aantal onbelangrijke tekstverschillen.

4. seere, allen in A-B.

4. benijt: gehaat.

5. blijft: komt om.

10. ydoone: liefelik.

[p. 281]

15

Caspar de Robles bloetghierich

 

Haren Coronel seer heet ^16.

 

Die heeft doen graven onmanierich ^17.

 

Eenen put, en een wip ghalghe wreet

 

Heeft hy gestelt tot elcx leet

20

Om daer met te moorden vierich,

 

Want de basten ^21. waren oock al ghereet.

 

 

 

Voorts heeft hy by hem ontboden

 

Al sijn Capiteynen cloeck,

 

Op dat sy als valsche Joden

25

Souden besweeren sijn versoeck: ^25:

 

Dwelc was den Borgher te brenghen om hoeck.

 

Waer voor sy niet en sijn ghevloden

 

Dan Losy en wilde niet aen die vloeck.

 

 

 

Doen hy nu wert gheware

30

Losijs ^30. mannelijcke daet,

 

Soo heeft hy terstont openbare

 

Ontboden al vander straet

 

Losijs Corporael ende sijnen maet,

 

Om van haer alleghare

35

Te vernemen haren raet.

 

 

 

Waerop eenen Sergeant vanden Baniere ³⁶

 

Antwoorde seer cloeckelijck,

 

Smackende ^38. die pen int vyere:

 

Ick sy veel liever eer morghen een lijck.

40

Dus had den Coronel gheenen wijck ^40.

 

Dan seyde, ick sal u schiere

 

Doen vallen metten palmen int slijck.

 

 

 

Daer na sijn sy gheghangen

 

By haer Soldaten aen elcken oort

45

Die alle sonder verlanghen ^45.

 

Beloefden te wederstaen de moort:

 

Dit heeft den Coronel seer ^47. haest ^47. verhoort

 

Dies hy met ghroot verstranghen

 

Wert op haerlieden seer ghestoort.

16. heet: toornig, woedend.

17. onmanierich: op schandelike wijze.

21. basten: stroppen.

25: zich onder ede zouden verbinden tot uitvoering van zijn plan.

30. Losijs. I. J. L. M.: Van Losijs.

36 vlgg. Deze biezonderheid niet bij Bor.

38. Smackende. Zoo A.B. alle andere Werpende.

40. wijck: toevlucht. Hij zag geen uitkomst meer.

45. sonder verlanghen: zonder verwijl.

47. Coronel seer. I. J. L. M.: Corporael.

47. A haer i.p.v. haest, drukfout.

[p. 282]

50

Hy heeft den Loupes ^50. last ghegheven

 

Te vollen veel gheschuts ghemeen

 

Met haghel om te doen sneven

 

De Soldaten ghroot en cleen,

 

Die daer naer de wacht trocken reen

55

Dan zijn opset is achterghebleven

 

Want hy quam selfs int gheween. ^56.

 

 

 

Als de Soldaten dit verstonden

 

Soo swoeren sy terstont

 

Dat soo sy den Coronel vonden

60

Hem souden vanghen vaet mijn oorcont

 

Dies trocken sy met sulcken gront

 

Tot voor sijn huys daer sy naert vermonden ^62.

 

Hem niet en eerden nae doude verbont ^63..

 

 

 

Dit heeft den Loupes seer verdroten

65

Dies hijse dreychden stijf

 

Dan sy hebben soo seer naer hem gheschoten

 

Dat hy qualijck ontdroech sijn eyghen lijf

 

Jae sijn Soldaten noyt schoonder bedrijf ^68.

 

Hebben met de ander ghesloten

70

Te leven en sterven als man en wijf.

 

 

 

Doen sijn sy met eenen ghedruyse

 

Gheloopen naer den Coronel

 

Dien sy eysten uuten huyse

 

Noyt Tyran was in meerder ghequel

75

Sy namen hem met den ghoeden ghesel ^75.

 

En setten hem confuyse

 

Opt raethuys verstaet dit wel.

 

 

 

Daer naer sijnder noch ghegrepen

 

Vier Capiteynen bloot ^79.

80

Met meer ander boeven doornepen ^80.

 

Die wel eer waren haer overhoot

 

Die setten sy ghevanghen in grooten noot

 

Al warense vol loosheyts gheslepen

 

Sy en conden niet wederstaen den stoot.

50. den Loupes: Ferdinand Lopez.

56. Lopez reed naar de Markt om de soldaten van Lussy te overvallen, volgens bevel van Billy ‘maer hy kreeg veel schoten naer het lijf, so dat hy wederom reed en vluchte in een backers huis.’

62. naert vermonden: naar men verhaalt.

63. nae doude verbont: in overeenstemming met hun vroegere verhouding.

68. noyt schoonder bedrijf als tussenzin op te vatten. De soldaten van Lopez maken gemene zaak met die van Lussy.

75. met den ghoeden ghesel. Hiermee is blijkbaar ‘de Heere van Ruisbroeck sijn dochters man sijn lieutenant’ bedoeld.

79. Bor noemt t. a. p.: ‘ Hopman Villers, Lussy, Monceau Champi en eenige andere.’

80. doornepen: doortrapt.

[p. 283]

85

Seigneur Fascus ^85. verheven

 

Coronel van Sutphen was

 

Die heeft hem terstont begheven

 

In een Monicken Clooster ras

 

Al waer hy sonder langher gheplas ^89.

90

Sijnen Baert en Hayr heeft doen sneven

 

Om tontcomen dit vreempt ghebras ^91..

 

 

 

De Soldaten als Leeuwen woedich

 

Sochten aen elcken cant

 

Om te vinden desen Tyran bloedich

95

Dan wat sy deden den lieven sant

 

Die was inden Monicken pant

 

En socht als ander Monicken moedich

 

Nae hem selfs, met een keersse inde hant.

 

 

 

Den eenen Monick cloeck van aerde

100

Verdroot dit groot gherucht

 

Dies hy den Spaengiaert niet en spaerde

 

Mer seyde onbeducht

 

Dit is eenen Monick sonder vrucht ^{103. 103, 104:}

 

Van onser Oorden als de vermaerde

105

Mer niet van dit convents ghehucht ^105..

 

 

 

Den Monick me consydereerde

 

Datse niet en verstonden zijn liet

 

Dies hy hem weder accuseerde

 

En seyde met een soet bediet ^109.

110

Daer is den Man dus hout hem siet

 

Waer door sy hem apprehendeerde

 

Met de Cap die hem bracht in ghroot verdriet.

 

 

 

Corts daer na onbesweecken

 

Vinghen sy noch met groot Jolijt

115

Den Provoost ^115. die hem hadt ghesteecken

 

In des Pastoors Schoorsteen wijt

 

Loupes wert met ghebracht int crijt

 

Dien sy soot heeft ghebleecken

 

Noemden den Beul van Groeninghen subijt. ^119.

85. Fascus: Christoffel Vasques Colonel van Zutphen.

89. gheplas moet ‘gepraat, gezeur, getalm’ of iets dergelijks betekenen, maar het woord is ons onbekend.

91. ghebras: gedoe, rumoer; maar het kan ook ‘gespuis’ betekenen.

103. sonder vrucht, synoniem van onbeducht: voorzeker, waarlijk.

103, 104: Dit is voorzeker een beroemde monnik van onze orde.

105. ghehucht: hofstede, gebouw in het algemeen. Vgl. bij Bor: ‘Dat is well een Monick van onsen Orde, maer niet van onsen Clooster.’

109. met een soet bediet: met welwillende inlichting.

115. provoost: officier, belast met de militaire rechtspraak.

119. Weer evenzo bij Bor ‘Eenige andere kregen Capitein Lopes gevangen, roepende: Hier brengen wy den beul van Groeningen.’

[p. 284]

120

Den Wachtmeester socht oock listen ^120.

 

Om haer handen te ontghaen,

 

Dies hy vol arghelisten

 

Een Papenrock heeft anghedaen:

 

Dan sy creghen ehm al mede ghevaen,

125

Ten baten kijven oft twisten

 

Inde diefput ^126. most hy springhen saen.

 

 

 

Die vanden Dam en Delfsiele cierich

 

Brochten mede als Lantsers ghoet,

 

Ghevanghen haer Capiteynen vierich

130

Noyt Soldaten waeren bet ghemoet:

 

Sy swoeren tsamen met lijf en ghoet

 

Malcanderen by te staen manierich ^132.

 

Om te verdrijven de Spaengiaerts verwoet.

 

 

 

Voort hebben sy ontbonden

135

Den Ambassadeur ^135. minioot

 

Die vande Staten was ghesonden

 

En vanden Coronel ghepijnt ter doot:

 

Die sy terstont met herten bloot

 

Eedt deden na sijn vermonden

140

Om dlant te helpen uut allen noot.

 

 

 

Hier na is hy sonder laeten

 

Ghereden na Bruyssel vaillant

 

Om daer te vertellen die Staten

 

Hoe hy was ghevaren in Groeningherlant.

145

Dus danckt nu Godt aennote ^145. elcken cant

 

Dat hy ons dus compt ter baeten

 

Doen wy by na waeren vermant.

Castijt sonder verwijt. ⁺

120. ‘Den wachtmeester Antoni Sarda sochten sy in het bordeel, en hem niet vindende sochten sy hem in het Fraterhuis, en koppelden met lonten eenen Monik, die hem niet en wist te wijsen, aen een openbare hoere, lange Alid genaemt, diese so lanx der straten leiden, dan ten lesten vonden sy hem in een Papen rok.’

126. diefput: gevangenkelder. — springhen, weer in de algemene betekenis van ‘gaan’.

132. manierich: behoorlik.

135. Den ambassadeur François Martini Stella door de Staten Generaal naar Groningen gezonden om dat voor de Pacificatie te winnen.

145. aen is in A uitgevallen; H heeft na; alle andere hebben aen.

+ Over de ondertekening zie bij no 51.