De Gemeenschap. Jaargang 7

[p. 446]

Ir. S. van Ravesteijn
Rietvelds huizen te Utrecht

Samenwerking tusschen architect en bouwer.

Rietveld heeft, in samenwerking met Bredero's Bouwbedrijf, in de woonwijk der ‘beter gesitueerden’ een blok van vier huizen gebouwd, in de prijsklasse van ruim f 20.000,-. Zij liggen aan de rand van de stad, aan het nu nog doode uiteinde van de breede verkeersweg om Utrecht, die tot stand zal komen na het verdwijnen van den spoorweg Utrecht-Hilversum. Rietveld kreeg de volle medewerking van het



gemeentebestuur: niettegenstaande een eigenbouwer het gemeentelijk bouwterrein eerder had aangevraagd, werd het Rietveld toegewezen wegens het groote belang van dit experiment; bij de opening was het gemeentebestuur vertegenwoordigd.

Eén der huizen werd met Rietveld's meubelen, een tweede met de banaliteiten uit een meubelmagazijn, gemeubeld en opengesteld als tentoonstelling, die door duizenden werd bezocht. Twee der huizen zijn reeds verkocht, één is reeds bewoond.

Hoe staan onze architecten en critici in ons op architectuurgebied achterlijke Holland, tegenover de Utrechtsche huizen? Wij trokken uit op onderzoek.

[p. 447]

Dr. Berlage was te zeer gewikkeld in eigen problemen om ons lang te woord te kunnen staan; de brug in Amsterdam eischt vele ingewikkelde statische berekeningen;



het bouwbeeldhouwwerk van het pijlergedeelte tusschen brug en hemel dreigde oneerlijk te worden. Dit kon hij ons wel zeggen: er kon zeker wat goeds uit groeien; elke nieuwe poging verdiende belangstelling, ofschoon hij voorloopig nog aan het penant vasthield en de ethische mogelijkheden en wijsgeerige diepten van penantvolle gevelschemata niet prijsgaf. Ook Kropholler kon ons nauwelijks ontvangen; ook hier razende drukte de oorzaak: met de middelste trapgevel van de (moderne!) achtergevel voor het reisexemplaar van het avant-project L wilde het niet vlotten en de noodzaak van ramen, daglicht dus, voor



de trouwzaal - men zou dit kunnen eischen - werkte zeer storend op de rust en de statie van de betrokken gevel. Zoolang deze allesbeheerschende problemen niet waren opgelost, kon hij zijn gedachten niet fixeeren op experimenten als in Utrecht, waar men in de gevels de muur moet zoeken, terwijl hij slechts houdt van gevels, waarin men het raam moet zoeken. Tenslotte vroeg hij miin adres en noteerde dit, terwille van een geestverwante, mejuffrouw van der Schrieck, die geregeld persoonlijk contact zocht met de kunstwereld en op één harer eerstvolgende reizen, ook mij hoopte te bezoeken.

[p. 448]

Dirk Coster voelde er niets voor, zich alweder over architectuur uit te spreken; eenmaal had hij dit gedaan, omdat een dame hem had voorgehouden, dat een architect, over wien zijn vriend Havelaar vol bewondering had geschreven, door intrigues tot martelaar dreigde te worden gemaakt. Maar hij was tè zeer leek en zijn taak zou tè uitgebreid worden, indien hij ook de architectuur voor moderne excessen moest behoeden.



Hij begreep niet, dat de jongeren onder de literatoren zooveel belang stelden in die jongste bouwsels, en zoolang hij ‘de Stem’ zou leiden, zou hij de traditie handhaven - alleen door Havelaar geschonden - dat daarin nooit één woord over architectuur zou worden geschreven. Achter de tochtdeur, bij Henri Polak, hoorde ik zeggen: ‘laat de dame in het salon’. Hij was verrast toen ik een heer bleek te zijn. ‘Was de grrroote schoonheid van het kleine land geschonden in Utrecht?’ vroeg ik. ‘Geschonden? Is dat een vraag. Als die blokken nu zelfs wit gaan worren en van glas!’ Cornelis Veth trok net met moeite zijn ouderwetsche bottines aan - met elastiek. ‘Die huizen daar werken nog meer op mijn slecht humeur dan dat gedoe van Dudok en zijn vriendjes. Ik zoek al naar een fijn karakteriseerend woord, waarschijnlijk wordt het “apenhok”. Dat woord “doozenstapel” à propos Leiden was uit critisch oogpunt een trouvaille hè?’ ‘Een wereld van inzicht’ zeide ik en ging maar verder. Welk een contrast daarna bij Dudok: ‘Gedurfd, maar een tikje te ijl; in mijn werk streef ik meer naar de burcht als kernidee: mijn stadhuizen en sommige scholen; óf naar het boerenhuis, - reusachtig vergroot natuurlijk, - ik houd

[p. 449]

nu eenmaal van groot, zei hij lachend - bij andere scholen. Een goed bouwwerk moet m.i. imponeeren, vastnagelen. Rietveld is te verlegen; maar overigens, mijn volle belangstelling.’

Tenslotte ontmoette ik mijn vriend Argeois, die in deze huizen moet wonen. ‘Goed werk van Rietveld en een moedige daad van Bredero; prachtig doet dit blok in de graslanden eromheen en aan de breede, doode weg; gras en koeien kunnen dak en baksteen voor hun toilet blijkbaar missen. Heerlijk lokken die balcons - wie suggereerde ons ooit te voren zóó sterk het idee balcon - om in de zon te liggen luieren om “fit” te blijven. De kamers beneden zijn erg mooi; boven vind het ik minder; trappenhuis, trap en keuken zijn onvoldoende voor huizen van deze prijs en de “finishing touch” - o Bredero! - kon vrij veel beter. In de modern gemeubelde woning had ik, ook terwille van de propaganda, liever stevige, comfortabele stalen handelsmeubelen gezien - zij bestaan! - en van de “ouderwetsch” gemeubelde woning slechts: “hoe kan Herodes 't licht verdragen”. Maar niettemin: wij bouwen!’