De Gemeenschap. Jaargang 6

[p. 542]

M. Revis
Bij het lezen

Op de tafel ligt het boek, een hand beweegt, vingers slaan een knakkende bladzijde om. Een onmetelijk schiereiland ligt in zee, de Oost-Indië-vaarders spraken later over de kusten van Coromandel en Malabar. De student aan de tafel ziet op, en tuurt door het raam, levend in de gedachtenwereld van het boek. Er is veel uitvoer van goud en edelgesteenten, een landweg gaat over het Soleiman-gebergte, ontoegankelijk zijn de bergketenen van den Hindoe-Koesj. De wereld lijkt gezien van achter uit de warme, behagelijke kamer niets dan een rechthoekig uitgesneden stuk grijze eentonigheid, het is buiten koud en vochtig. De kameelen gaan traag en schommelend, er is veel uitvoer van goud en edelgesteenten, op de roode rotsen brandt de zon. De gevels aan de overzijde staan daar op een rij te drogen gezet na den urenlang aanhoudenden regen, die neergesijpeld is alsof hoog in de lucht aldoor maar zeer groote dekens werden uitgewrongen. Reeds in de antieke oudheid is Indië naast Babylonië, Afrika en Oost-Azië een centrum van wereldhandel geweest.

De kameelen gaan traag en schommelend, de droge wind dwarrelt het zand van de woestijnen op, in Baktoem splitsen de wegen zich. Het is een vreemde, onregelmatige opvolging van gevels daar buiten, twee tot vier verdiepingen hoog. De karavaan komt uit het verre Indië, zij zijn door eindelooze steppen gegaan, de zon is droevig rood bij het ondergaan, en spiegelt in het zoutmeer, achter den Himalaya, zeer ver achter de bergvlakte van Tibet is het wonderbare Hemelsche Rijk. De huizen zijn een mengsel van vlakkensamenstelling, geel gepleisterde muren met spitse of recht afgesneden bovenstukken, waarachter nog even de nok van een bruinrood dak opduikt, oud-Hollandsche gevels van rooden steen, verweerd, met ouderwetsche

[p. 543]

ramen en nieuwe huizen, die geen karakter hebben. De Jang-tse-kiang stroomt breed en traag door de laagvlakte, het water is geel, Hoangho, Hoangho! Dit is het land van de zachte, glanzende zijde, breed stroomt de modderige rivier langs de drijvende vlottenstad. De boomen lijken van groene lak, achter de vermiljoenroode daken rijzen de porceleinen torens, de klokken tinkelen ijl door de blauwe lucht, in de paleistuinen is zon en stilte. Maar zij gaan door, westwaarts, westwaarts voert hen de weg, Babel, stad van logge ontzaggelijkheid, een krijgsman hoog op de tinnen tuurt naar den horizon, daarachter is een zee, golven bespoelen de muren van Tyrus en Sidon, zij komen van Ninivé, de steenwand is vol van spijkerschrift, zij komen van Susan en Ecbatana, zij voeren goud en edelgesteenten mee, de nacht van de Syrische woestijn is koel en vredig. Pheniciërs, gewetenloos en vermetel volk! Onbevaren zeeën klotsen den boeg van uw schepen tegemoet, gij zaagt het tropisch Afrika, de witte kusten van Brittannië leveren u tin. En gij hebt Carthago gesticht, o, Carthago, was óóit een naam zoo vol wilde verbeelding en een schreinend heimwee naar een ver, vreemd verleden?

Het is daar aan de overzijde een rommelig geheel van winkeltjes, magazijnen, garages en café's, gedempt gekleurd van donkergeel, roestbruin en rood, verweerde vlakken naast nieuwe steen. Een schip komt over het water mee met de zon uit het Oosten, de lading bestaande uit katoen, suiker en specerijen, achter de kust is het land, later genoemd Hadramant. Als de zon opgaat, tilt een Arabier het tentedek op, en vorscht den einder af, het zal nog vele eeuwen duren, vóór hij prevelt, dat Allah groot is. Bronskleurige Bedoeinen zien, hoog op hun snelle paarden, reikhalzend in de verte. Naar den grootste zien donkere vrouwenoogen door een spleet in den aangezichtssluier heen, hij weet het niet. De huizenrij steekt met haar heftig onregelmatige gevelsilhouet af tegen de bleeke lucht, zij schijnt een vochtige triestheid uit te wasemen, en het is of

[p. 544]

het plantsoen daarvoor en de geasfalteerde straat dezelfde nauw-zichtbare waseming naar boven zenden de grijze lucht in.

Door de Roode Zee varen de vloten van Hiram en Salomo, door gele misten, als een zandstorm overtrekt van de Egyptische naar de Arabische woestijn, het is soms windstil en stikkend warm. Uit China komen rabarber en muskus, de groene varens wuiven op den zachten wind, als de booten der parelvisschers wiegelen op het water. Een groot leger rukt door het bergland van Klein-Azië, het komt uit Macedonië, de zon gaat op, o, hoevele malen ging zij op, deze Alexander is onoverwinlijk! Groen ligt het plantsoen voor het raam, als een tapijt van gras, driehoekig van vorm gelegd op de glanzenden grauwheid van de breede straat, glanzend is het marmer van de eeuwige stad op de zeven heuvelen, een galei ploegt door het woelige water, langs het boord loopen Romeinsche soldaten. In dezen tijd is Alexandrië de wereldhaven, het donkere water klotst, de steunende riemen plassen, een zweep striemt over een naakte slavenrug. Het wordt licht aan den horizon, een weifelende streep van bleek licht onder den rand van de hemelstolp, een lage kust komt nader. Naar die kust, naar dat land zijn zij op weg. Alexandrië! Marmer, de zee spoelt tegen de kade, bloemen, vrouwen, een centurio schrijdt voort onder de arcaden, op het asfalt en langs de trottoirs zijn plassen, die er uitzien als gesmolten lood, zij lijken in hun spiegelende bewegingloosheid vol onheilspellende dreiging. Hier komen de handelaren uit alle landen bijeen. In den avond zakken de dahabyes den stroom af naar het Noorden, de zittende beelden van den rotstempel bij Aboe-Simbel staren met blinde, eeuwige oogen over den Nijl, de ondergaande zon straalt hen rood in het steenen gelaat, deze zelfde zon gaat onder boven de onmetelijke moerassen langs den Bahr-El-Ghasal, die ver, ver weg zijn.

Boven de grauwe wereld, waarin de auto's zacht ruischend voorbij rijden, de trams even bellen, menschen haastig gaan,

[p. 545]

staat een late Novemberlucht, grijs en troosteloos, met overdrijvende wolken, onwezenlijk en vaag van vormen. De tempel van Juno schittert wit, in de schepen zijn vrachten geel koren, er gaat veel zilver naar Indië, de Memnonszuil zingt in den morgen, een roode dageraad over bouwvallen, Thebe en Memphis waren gigantische tempelsteden, nu staan er fellah-huizen tusschen de ruïnes, de dadelpalmen bewegen in den wind. Het is in de dagen van Caesar Augustus. de randen van wolken vloeien uiteen in andere randen, het lijken reusachtige vlokken van donkere nevel, onbestemd, de geheele lucht is door die wazige vormeloosheden van een onheilspellende dreiging.

Het is in de dagen van Caesar Augustus, niet lang daarna zal Jezus prediken het rijk, dat niet van deze wereld is.