Forum der Letteren. Jaargang 1963

[p. 263]

Boekbespreking

R.A. Stein, La Civilation Tibétaine. Avec des dessins originaux de Lobsang Tendsin. Paris 1962, 8vo, XIV & 269 pp., 17 figs., 31 planches. Collection sigma, tome I.

Onder leiding van Henri Hirche is de uitgever Dunod in Parijs begonnen met de publicatie van een reeks werken van encyclopedisch karakter, welke onder de naam sigma verschijnt en waarvan het eerste deel gewijd is aan de Tibetaanse cultuur.

Nu heeft het samenstellen van dergelijke encyclopedische werken zijn bijzondere bezwaren. Maar al te vaak komt het neer op een compileren van een aantal werken van vroegere en gezaghebbende auteurs. Vooraanstaande geleerden, die werkelijk in staat zijn een bepaald terrein van wetenschap of cultuur geheel te overzien, hebben in het algemeen noch de tijd, noch de interesse voor het verrichten van zulk een arbeid. De uitgever van deze reeks mag zich wel zeer gelukkig prijzen dat hij voor het eerste deel in deze reeks Prof. Stein bereid heeft gevonden dit werkelijk meesterlijke overzicht te geven van de Tibetaanse beschaving. De schrijver heeft namelijk in een werk van ruim 250 pagina's dicht gedrukte tekst kans gezien een bijzonder boeiend en prachtig afgerond geheel te bieden van de Tibetaanse cultuur, waarbij hij op lofwaardige wijze een combinatie tot stand heeft weten te brengen tussen een compilatie van gegevens ontleend aan andere auteurs en een poneren van eigen inzicht in en kennis van dit onderwerp, waardoor het verre uitgaat boven de gebruikelijke samenvattingen, die in het algemeen onder dergelijke omstandigheden tot stand komen. In het bijzonder heeft de auteur, één der grootste specialisten op dit gebied, gebruik gemaakt van gegevens uit Tibetaanse en Chinese bron en deze op een bijzonder aangenaam en weinig pretentieuze wijze gepresenteerd in een werk dat zeer lezenswaardig is en alleen aan de kenner van het onderwerp laat bevroeden hoeveel eigen studie hieraan ten grondslag ligt.

In het algemeen beperken boeken over Tibet - voor zover het geen reisbeschrijvingen of avonturenromans zijn - zich tot de godsdienst en gebruiken van het land. De schrijver heeft echter veel meer geboden door zijn overzicht te beginnen met een hoofdstuk over de geografische gesteldheid van het land en de kenmerken van zijn bevolking. Hierop volgt een verrassend bondig en knap geschreven hoofdstuk over de geschiedenis van het land. Het hoofdstuk over de samenleving in zijn verschillende vormen leidt reeds naar de speciale ordening in de wereld van het kloosterleven van het Lamaïsme, dat in het hoofdstuk over

[p. 264]

godsdienst en gebruiken zijn voortzetting vindt en waarin een vrijwel compleet overzicht wordt gegeven van onze kennis van dit tantrisch Buddhisme, maar ook een zeer informatief artikel over de Bonpo, de zgn. voor-Buddhistische godsdienst van Tibet.

Het werk wordt afgesloten met een all-round overzicht van kunst en letteren, waarin zowel de sociale als de technische aspecten aan de orde worden gesteld.

Het boek is voorzien van een uitvoerige en zeer bruikbare bibliografie, zowel als van een index, die in eerste aanleg practisch is opgezet en daardoor zeer bruikbaar, en in de tweede plaats een bijzonder nuttig hulpmiddel vormt voor het terugvinden van Tibetaanse namen, waarvan de uitspraak dikwijls sterk verschilt van de schrijfwijze.

De keuze van de illustraties is bijzonder gelukkig; naast de te verwachten foto's van stereotype onderwerpen, zijn veel opnamen gekozen, die met recht een uitstekend beeld geven van een cultuur die onder de huidige omstandigheden met de ondergang wordt bedreigd.

Een bijzondere noot in de illustraties van het werk vormen de pentekeningen van Lobsang Tendsin, die allerlei facetten van het Tibetaanse leven in beeld brengen en dit doen op een wijze die enerzijds typisch is voor de gebonden kunst van Tibet, anderzijds toch ook een duidelijk bewijs vormt voor de stelling dat een vaste kunsttraditie het persoonlijk inzicht en het gevoel voor humor van de kunstenaar zeker niet volledig aan banden legt.

Samenvattend kan worden gezegd dat Stein's boek zowel voor de vakman als voor de leek bijzonder nuttig is en dat men niet gemakkelijk kan beslissen wat men meer in de auteur moet prijzen: zijn meesterlijke greep op de behandelde stof, dan wel zijn charmante wijze van presentatie.

P.H. Pott