Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 48

[p. 416]

De ivoren bal door Mia Syrier

HET was een ivoren bal - zoo kunstig gesneden, dat hij deed denken aan oude, ragfijne kant. Maar toch zou hij niet opgevallen zijn temidden der andere voorwerpen in de vitrine van die stille, schemerdonkere museumzaal, als er onderaan die bal niet een kwast had gehangen - een pracht van een kwast van glanzende roode zijde!

Daardoor werden je blikken als vanzelf erheen getrokken, en dan zag je, dat er iets merkwaardigs was. Want niet alleen dat die bal weer een andere, kleinere in zich sloot, maar deze kleinere bal omvatte weer een andere, nòg kleinere, en dat ging zoo door tot.... je werd er duizelig van!

Je vroeg je af, waarvoor 't ding eigenlijk diende, want dat was niet erg duidelijk. Het meest waarschijnlijke leek nog, en dit vermoeden werd versterkt door die triomphantelijke roodzijden kwast, dat het een soort kunstig uiteinde van een schellekoord was.

Nu moet u mij dit niet kwalijk nemen. Het ìs toch immers zoo: dingen - óók mooie dingen moeten een practische waarde hebben, een of ander nuttig doel. Alles wat alleen maar mooi is en niet meer wil zijn dan enkel en alleen een stukje schoonheid dat de ziel verrukt, wordt een beetje schuin aangekeken tegenwoordig.

Dat is al net als met de menschen. Een mensch, die enkel maar leeft, zoo maar simpelweg leeft en het leven door zich heen laat stroomen, is bepaald een onding. Ja - een mensch, die niet werkt, is bijna iets onzedelijks!

Men moet iets doén, en mogelijk véél doen en vooral voor ánderen doen.

Maar deze bal scheen merkwaardigerwijze nooit iets gedáán te hebben. En dat je dit voelde, bijna als een schuld voelde, dat hij daar maar eenvoudig wás, alleen omdat iemand er plezier in had gehad hem te maken, was oorzaak, dat je al het andere in die vitrine vergat om alleen maar naar die bal te kijken.

En toen kwam de suppoost achterdochtig langs-loopen om te kijken of je soms minder goede bedoelingen had. Want zóólang bleef nog nooit iemand bij die vitrine kijken. En een beetje schichtig zelfbewust keek je schuins naar dat wandelend gezag, dat er was om te voorkomen, dat je meer deed dan kijken. Want in een museum schuilt daar altijd iets kwaads in. Maar die bal liet je niet los.... En opeens voelde je iets heel onbehagelijks, want plotseling werd het je duidelijk, wát wel het allermerkwaardigste was.

Hij was namelijk niet ontstaan uit een rond stuk ivoor, waaromheen een ander werd gevormd, waaromheen weer een ander werd gesloten. Maar het griezelige was, dat die elkaar omvattende ballen van buiten naar binnen waren ontstaan. De kunstenaar was begonnen aan den buitenkant van dat

[p. 417]

ivoren ding en al kervend en snijdend had hij daarbinnenin een nieuwe bal gemaakt en daarin weer een nieuwe, en zoo, na jaren van werken was hij langzaam tot de kern genaderd....

Immers - een kern moest er zijn, dat voelde je - al kon je die niet zien natuurlijk.

En je kon 't niet helpen, maar je moest probeeren of je soms tóch die kern niet kon zien, waarvan je toch wist, heel zeker wist, dat hij ergens diep in het binnenste van die ballen moest zijn. Want de kunstenaar had hem toch zeker gezien!

Je zag hem aan het werk, aandachtig gebogen over het glanzend ivoor, dat zich vormen ging onder zijn handen. Dagenlang, jarenlang had hij zoo gezeten en zijn voorzichtige vingers hadden vol vrome toewijding pincet en mesje gehanteerd. Steeds weer nieuwe ballen had hij in de vorige gesneden - eindeloos - en ze versierd met de mooiste figuren, die hij maar bedenken kon. En naarmate de ballen kleiner werden en moeilijker te bereiken, was hij ouder geworden. Maar zijn oogen waren steeds helderder gaan zien en zijn vingers hadden steeds zekerder gegrepen. En hoe dieper hij doordrong in de ronde geslotenheid der elkaar omvattende ballen, des te zinvoller en schooner werden de motieven, die regelrecht opwelden uit zijn ziel en gekerfd werden in het blank ivoor.

Zoo had hij gewerkt, - jarenlang - verbeidend het oogenblik dat hij de kern zou naderen....

En nu weet ik niet of u wel eens zoo aan iets gewerkt heeft. 't Komt er niet op aan wat, maar zóó gewerkt met volle overgave van heel uw wezen, dat alles om u heen in het niet verzinkt. Dan bestaat er geen tijd meer voor u, geen schreeuwende menschen en geen dringende daden. Dan is er alleen maar dat ééne, waar u zich met volkomen concentratie in verdiept. Het beste wat u heeft en het mooiste wat u te geven heeft, legt u in dat eene werk. 't Is alsof het altijd nog meer kan bevatten. Alsof het groeit en groeit onder uw handen. Groot wordt als de wereld en onmetelijk als uw eigen ziel. Alles wat u in dat werk ontdekt, vindt u in u zelf. En alles wat u in dat werk verovert, wint u voor u zelf. En u weet, onfeilbaar zeker, dat als het voltooid zal zijn, u iets zult hebben bereikt, dat zóó belangrijk is, dat u daarna gerust zult kunnen sterven....

Die bal nu - ik vergat dit nog te zeggen, omdat het eigenlijk zoo vanzelf spreekt, maar toch is dit het allerbelangrijkste - was rond. En het heelal is rond en de aarde is rond. Ook de dauwdrop en het bloemzaad, de bloeddruppel en de eicel....

Dan - als je dit alles overdacht had, wist je plotseling hoe die kunstenaar al kervend en snijdend in het glanzend ivoor, volkomen verzonken in zijn werk, uur na uur, dag na dag dieper doordringend tot de kern, daarin langzamerhand was gaan zien al die dingen, die groote onvatbare dingen van het

[p. 418]

Heelal, - de aarde en de dauwdrop, de bloeddruppel en de eicel en al dat onzegbare, waarvoor men door alle tijden heen tevergeefs namen heeft gezocht. Hij aanschouwde het - in die kleine Kosmos in zijn handen.

En hem werd geopenbaard al dat Oneindige en Eeuwige, dat zoo ontzaggelijk is, dat het slechts gezien kan worden in den klaren spiegel van een zinnebeeld.

Alleen maar, omdat hij in volle overgave en wijze beperking al zijn krachten geschonken had aan het maken van één enkel ding, zonder practisch nut voor de menschheid, die ernaar zou kijken en zeggen: aan zooiets verspillen wij tegenwoordig geen tijd meer!