Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 41

[p. 60]

De tweede keuze van Paris
door J. Slauerhoff

DE tijden waren ten einde. Ledig noch stilstaand kunnen zij zijn. Zij keerden tot den oorsprong en droegen vergane tijdperken, geslachten, gebeurtenissen in hun oeverloozen stroom wederom voort.

Woestijnen, zondvloeden, ijstijden en stormen van bloei wisselden af.

Een ras verdorde. Een ander ontlook. Enkele gebeurtenissen werden evenwel anders geweven en ontward dan weleer door de oude schikgodinnen, wier geheugen onder de eeuwige herhaling gesleten was.

Het geschiedde dat weer drie godinnen voor een herder verschenen, vreezend als ging het om een doodsvonnis; zusterlijk en toch vol vijandschap voor elkaar. Geen hunner droeg heugnis van de vorige maal, toch was alles hetzelfde, het bosch achter het grasveld onder hun voeten, misschien had Paris den appel in de andere hand, de steel naar beneden in zijn handpalm borend als hij vaster omknelde. Misschien stond Hera wat dichter bij, Afrodite wat verder af. Dan traden zij op Paris toe, lieten het kleed afglijden van de rukkende schouders en stonden, alleen den gouden gordel behoudend, trots aan het licht bloot en aan de herderlijke blikken.

En elk sprak de vleiende belofte.

Afrodite van een vrouw schoon als zij.

Hera van de wereldmacht die vanzelve alle schoonen insloot.

Pallas van wijsheid, in zich zelf reeds almachtig, toereikend ook, de macht en daarmee de schoonheid te veroveren.

Toen de woorden die de beloften hadden gedragen in het woudgeruisch waren vervlogen wachtten zij geduldig, zeker van de zege van zichzelf, van de nederlaag der mededingsters, zeker den rechter te hebben verlokt.

Pallas zag rustig voor zich uit. Hera's mond trok minachtend. Afrodite strekte haar hand al voor zich uit.

Maar Paris haastte zich niet.

Hera helde even achterover om het licht verblindender langs haar borst te laten glijden. Afrodite wiegelde zacht, greep als in plotselinge pijn naar haar linkerzijde, herstelde zich en had een nog verleidelijker houding gevonden. Paris was reeds gereed haar den appel toe te reiken.

Toen spleet de toekomst, die (evenals het brein der Parsen) niet meer zoo hecht gesloten was als vroeger, achter de drie roerlooze gedaanten voor het beweeglijk licht- en schaduwrijk en onpeilbaar woud, op de plek van het onheil, Paris zag neer in een afgrond, op den bodem gebeurde iets verschrikkelijks waarmee hij verbonden was geweest. Zijn lichaam deed in alle vezels

[p. 61]

pijn van een herinnering uitgerekt als de straal van een reeds lichtjarenverre ster over dezen afgrond. Het was weer voorbij, de nacht was met een sprong nader gekomen, achter Afrodite liep een streep avondrood als een litteeken in den overigens klaren hemel. Nog stonden de godinnen blank voor het donker bosch maar gespannen door het lange staan, onderdeelen van hun lichamen voelden zij pijnlijk duidelijk. Maar zij wilden geen spanning verraden. Paris verbrak de verwachting eindelijk.

‘Ga heen Afrodite en behoud de schoonste vrouw, gij alvast zult den appel niet hebben.’ Afrodite ging, niet hoonlachend en zelfs niet heupwiegend heen. Maar zij droeg zorg dat zij eenige boomen verder een anderen jongen herder omhelsde, zoo dat Paris het zien en hooren moest. Maar het leidde hem niet af van zijn bezinnen, hij omklemde vaster den appel die de twist in de wereld ging brengen en dacht: waarom, waartusschen? Liefde en haat bestaan door elkaar. Goed en kwaad zijn niet te onderscheiden. Wijsheid en schoonheid vloeien in elkaar over. Goddelijke wijsheid. Aardsche schoonheid. Hij werd wrevelig op zichzelf en schudde de vage abstractiën van zich af, hield den appel omhoog en riep Afrodite terug. Deze onttrok zich dadelijk aan de met moeite opgewekte liefkoozingen van Adonis en kwam haastig aanloopen, denkend dat zij nu toch nog den appel zou krijgen. De blikken der beide anderen verduisterden. Afrodite, zoo trots heengegaan, kon haar herleefde hoop op triomf niet verbergen. Zij bloosde en haar blos vloeide over haar schouders, haar boezem. Zij vreesde zoo minder schoon te worden en sidderde; haar oogen schoten vuur, haar beenen trilden als van een aangeschoten hert.

Paris hief aan met zijn uitspraak.

‘Den heelen appel kan ik geen uwer schenken, dan deed ik de beide anderen onrecht en daar gij allen machtig zijt, zou hun wraak wereldschokkend zijn.’

Hij hield den appel op de vlakke hand en kliefde hem met zijn zwaard; twee helften lagen in zijn palm. Voor Afrodite de eene en voor Pallas de andere helft. Beiden strekten zich, zagen Hera minachtend, elkaar vijandig aan en trachtten elk voor zich nog de zege te behalen. Afrodite streed met haar heele gestalte; Pallas met haar oogen. Hera stond eerst roerloos en blikte niet, toen brak zij in een gebaar zoo vol dreiging en smeeking tegelijk als een zomerlucht voor het onweer.

Paris fluisterde haar toe, door den twist der anderen: ‘Voor u heb ik het beste bewaard.’ Maar dit troostte haar niet. Afrodite en Pallas wilden hun helft hebben. Maar Paris liet ze weer wachten.

‘Uw geschenken aanvaard ik niet. Slechts een nacht van elk uwer.’

‘Dan van mij de eerste,’ riepen beiden.

Maar Paris sprak verder: ‘Bij beiden zal ik een kind verwekken. Bij Afrodite zal het een dochter zijn. Bij Pallas een zoon. Ze zullen gescheiden worden grootgebracht. Pallas' zoon in 't zinnelijk, weelderig woud. Afrodite's

[p. 62]

dochter op den heiligen Olympos. Als zij twintig jaren oud zijn, worden zij halverwege in een wolk samengebracht. Zij zullen paren. Afrodite's dochter zal in het woud haar tijd verbeiden en teruggaan naar den Olympos om te baren. Daarna zal zij het kind opvoeden in het labyrinth. In dit kind zullen de grootste vijandige machten zijn verzoend, de geest, de drift. Ik zal dan eindelijk zijn gerijpt tot mensch. Met het godenkind zal ik een geslacht verwekken dat zich weinig zal vermenigvuldigen en een wijde, vredige wereld bewonen zonder strijd, zonder steden, zonder bevolking. Ieder kan zich zijn zalige jachtvelden op aarde zoeken. Zij zullen gelukkiger zijn dan goden en dan menschen.’ Hij zweeg, bevend en uitgeput.

Pallas en Afrodite namen elk hun helft en gingen in het woud.

Toen kon Hera zich niet langer goedhouden. Zij weende vol wrok over den smaad, de eenige te zijn die verloor. Paris dacht haar te troosten.

‘Gij zijt de eenige die wint. Voor hen één nacht, voor u mijn leven.’

Maar Hera versmaadde dezen prijs, dit jonge leven en verkoos vol spijt den ouden almachtigen Zeus en werd de eerste der godinnen in macht, maar de laatste in vreugd.

Paris zuchtte even toen zij heenging en wachtte in het woud op de anderen. Afrodite kwam den volgenden nacht en gaf zich grootmoedig.

Pallas kwam drie nachten later, zij talmde, verweerde zich en ging lang voor het dagen heen.

En daarna weidde Paris weer zijn kudden over de nog dunbevolkte wereld, over de heiden die achter het woud liggen, waar hij de keuze had geveld en 't vonnis had voltrokken, door de bergen, langs den vloed, waar het nauwe dal een smal pad liet leiden, naar andere, diepere bosschen. Zijn honden waakten, terwijl zijn hoofd op een bemosten steen of een geduldig lam rustte.

Daar streek eens een zoele adem zijn haar, zijn oogleden; hij sloeg ze op, zag Afrodite grooter en goddelijker dan toen, maar even schoon.

‘Ik ben nu ook Godin op den Olymp. Ik heb gehoord wat je Hera aanbood en wat ze weigerde. Hoe kwam je erbij dat verwaande schepsel voor je gezellin te willen. Die geeft alleen om macht en rijkdom. Waarom mij niet?’

‘Ik wist dat ze weigeren zou. Dus kon ik haar gerust die kleine voldoening schenken. Maar ook u wilde ik niet. Moet ik u nog leeren wat de hoogste wellust is. Niet een vrouw te nemen die zich geeft, zooals gij u, aan Adonis en aan mij. Neen, het is een schoone vrouw te veroveren op haar geest. Hoe meer deze tegenstreeft, hoe grooter genot haar lichaam schenkt; het genot der schennis.

Daarom wil ik de vrouw even edel van geest als van lichaam. Bij Pallas is het eene, bij u het andere te machtig. Uw kinderen eerst kunnen dit wezen voortbrengen, daaraan zal ik de hoogste wellust beleven en sterven. En als onze nakomelingen niet gelukkig worden, dan is het ook zeker dat de aarde een plek in het heelal is waar het geluk niet bloeien kan.’

[p. 63]

Afrodite zag hem aan vol ontzag, maar toch ook met verholen spot. Alsof ze dacht; iemand die zooveel denkt en zoo lang wacht op de hoogste wellust kan ze nu toch ook niet schenken. En ze ging heen, besloten voortaan alleen minnaars als Adonis voor het teedere, als Vulcanus voor het brute genre te kiezen en maar niet op den volmaakte te wachten. Toch heeft men haar later nu en dan vermomd de scholen der wijsgeeren en den raad der goden zien binnentreden. Dan verlangde ze weer naar hem, den rechter vol zelfbeheersching. Maar zij verwierf zich nooit wijsheid genoeg en keerde telkens spoedig tot de natuur terug. Zij bleef Afrodite. Naar het kind van Paris zag ze niet om. Evenmin Pallas. Ze lieten rustig Paris zijn plannen ermee uitvoeren en geen wangunstig God stuurde het in de war. Het leek hun niet belangrijker dan een nieuwe kruising van zijn dieren, die de herder soms ondernam. Dus werden ongestoord Pallas' en Afrodite's kinderen groot gebracht en gepaard als Paris gewild had en ook hun dochter groeide op in het heilige woud, slechts korten tijd op den Olymp doorbrengend.

Den laatsten keer, toen zij voorgoed naar de aarde terug zou gaan om de bruid van de vader der kudden en de moeder van het nieuwe geslacht te worden, stookten Hera en Pallas, Perseus op. En deze bezocht haar, den laatsten Olympische nacht. Alleen Afrodite zag het, te laat om het te voorkomen. Ze hield nog altijd van Paris en wilde het werk van zijn leven niet verstoren. Ze deed om hem wat haar het moeilijkste was: zwijgen.

En Helena daalde neer in een wolk en bleef hangen in de zachte takken van een eik in het woud.

Paris droeg haar naar beneden, leefde met haar in het oorspronkelijk woud en volbracht wat hij zijn bestemming dacht. Zij hadden een tweeling, welks kroost vanuit het woud de aarde rondom bevolkte. Daarna werd hij ook opgenomen op den Olympos maar hield zich verwijderd. Trouwens Zeus en Hera en zelfs Pallas erkenden hem maar half. Zijn geslacht op aarde was bovenmenschelijk gelukkig. Paris zag vol trots en welbehagen toe en toen ze weer de zeeën bevoeren en de luchten veroverden, maar geen wapenen uitvonden, noch aan ziekte leden, schreed hij eens met opgeheven hoofd den raad der goden binnen en sprak: ‘ziet de wereld, ze is bevolkt in al hare gewesten, zelfs over haar zeeën, en nergens heerscht de twist. Zij kennen geen wapenen, voeren geen oorlogen. Door mijn voorzienigheid in beslissing en teeltkeus. Herder was ik van mijn kudden, van mijn gedachten, van mijn zinnen. Vader der volkeren wil ik heeten.’

Toen waren Hera en andere godinnen die wisten en zelfs Pallas niet meer te houden; zij stonden op en hoonden zijn hoovaardigheid.

‘IJdele herder, weet dat Helena den nacht voor haar afdaling door Perseus werd bezeten. De aarde wordt bewoond door zuivere godenkinderen. Daardoor gaat het er zoo goed. Gij hebt er part noch deel aan.’

[p. 64]

Paris zonk verpletterd ineen. Afrodite boog zich over hem, wekte zijn levensgeesten, zoodat hij opstond en verder streed.

‘Waar is het bewijs dat het wel Perseus, en niet mijn kind is,’ riep hij uit.

‘Men behoefde haar maar aan te zien,’ antwoordde Hera.

Zeus, de almachtige, alwetende decreteerde: ‘ik zegende hun paring en niet de uwe. Dus de kinderen hebben Perseus tot vader, Hera en mij tot grootouders. Paris was ook eigenlijk al te oud als sterveling toen Helena kwam. Hij behoort nu eigenlijk noch op aarde, noch hier, want beiden zijn nu woningen der goden. En wat is hij? Het woud op den Radamanth wil ik hem afstaan.’

Dit was het oordeel van Zeus. Paris had geen keuze en ging in ballingschap. Afrodite bleef hem trouw maar kon niet nalaten na iedere omhelzing te herhalen: ‘Als je mij den heelen appel had gegeven, heerschten wij nu over hemel en aarde.’

Paris schudde alleen het hoofd. De kinderen die zij kregen hoorden het eeuwig herhaald en nooit weerlegd verwijt en, toen ze volwassen waren, gingen ze uit het woud en bonden den strijd aan met de godenkinderen. Want zij wisten het van hun moeder, de wereld behoorde hun. - Zoo had de twist langs andere wegen de wereld weer bereikt.