Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 40

[p. 413]

Vriendinnen
door Roel Houwink.

IN den laten milden herfstdag zaten zij te samen. Langs het smal terras van het buitencafétje snorden de auto's. Van de verminkte linden aan den overkant gleden de eerste gele bladeren naar omlaag. Zij zagen het aan en dachten hetzelfde. Zonder weemoed. Over het verveloos tafeltje, waarop hun half-geleegde glazen stonden, glimlachten zij naar elkander. Zij waren moe en het is soms heerlijk moe te zijn. Hun zwijgende aandacht vloeide uit in Anna's loome fluistering:

- Is het niet dwaas hier zoo te zitten en eigenlijk niets anders te doen dan ons eigen sterven aan te zien?

- Hoogstens is het sentimenteel, antwoordde Mary; maar wat zou dat voor ons?

Hun glimlach hernieuwde zich. Wat zou dat voor ons, mijmerden beiden en ieder voelde in zich warm worden de gemeenschap hunner verlatenheid. Wij, die geen man en geen kind hebben en geen werk, dat ons met zijn zorgen kwelt....

Traag zonken hun handen in den schoot. De bladeren vielen. Hoe lang wachtten zij al op de dood? De jonge kellner liep meesmuilend aan hun dorre armzaligheid voorbij. Zij merkten het niet. De weg, dien zij gingen, scheen zonder einde. Hun oogen verwijdden zich, starend in een blanke geluidelooze verte. Wie zal kunnen zeggen of zij naar de dood of naar het leven verlangden?

Mary nam haar beursje en telde het geld op het tafelblad neer, Anna duwde het knarsend hekje open. Uit gewoonte liep zij nog aan den schaduwkant. De woorden, die zij wisselden, wilden telkens raken aan het zoo even gesprokene, maar een onverklaarbare schroom hield hen beiden daarvan terug. Hun stemmen werden luider en onrustiger, doch hun schreden vertraagden zich. Hoe meer de beteekenis afnam in hun woorden des te zwaarder voelden zij het andere wegen in hun binnenste. Tot plotseling Anna heesch en snel ademend begon:

- Ik houd het niet uit dit altijd midden in het sterven staan. Toen wij nog, dag en nacht, tusschen de zieken waren en geen tijd hadden om aan deze dingen te denken, heb ik het al dikwijls gevoeld, wanneer ik stond voor een gestorvene: er is geen leven, enkel dood-gaan; soms in een vlug, bijna dartel tempo, dan martelend langzaam en heel zelden: zonder het minste voorteeken, als een roof. En nu, in onze rust, nu wij tijd hebben tot denken, is het gebleven dit gevoel van altijd midden in het sterven te staan. Weinig menschen ontmoeten wij nog, die ons aangaan

[p. 414]

op de een of andere wijze en toch het nam niet af, maar vermenigvuldigde zich. Nu kan ik al geen blad meer vallen zien, of mijn gedachten worden teruggebracht naar dat punt: dat leven slechts, zooals ik het gisteren nog las, uitstel van sterven is. Maar dàt is niet het erge, dat er geen leven is, maar dat er voor die duizenden, die niet buiten het leven kunnen, niet iets is, dat het leven vervangt, dat alle levenslust en levensvreugde zich altijd weer te pletter loopen moet, en geen weet wanneer: nu, morgen of over vijftig jaar, tegen dien blinden, zwarten muur van de dood. Wat zou dat voor ons, heb je gezegd; voor ons niets, maar voor die duizend anderen?.... Wij hebben onze Schuldigkeit gedaan, maar als je dat gevoel nu niet hebt?.... Als je altijd maar meer wilt van het leven, altijd naar wat nieuws verlangt, dat de groote vervulling brengen zal, waarnaar je van je jeugd af hebt uitgezien?.... Vergeef het me, Mary, dat ik hard en bitter ben, maar, God, dat is geen leven, dat niets dan sterven is! Ik herinner me nog hoe ik eens gestaan heb aan het doodsbed van een jongen van nauwelijks zeventien jaar. Hij stierf als een beest. Het was of hij de dood had willen wurgen. Maar hij kòn niet, hij moest in de knie. Zoo is hij gestorven. Waarom? Omdat zijn vader niet al te voorzichtig had geleefd. Wat doet het ertoe. Ik stond erbij. O ja, ik hielp hem. Ik hield hem vast, ik sprak tegen hem, opdat de dood hem maar makkelijker klein zou kunnen krijgen! Ik bleef leven. Natuurlijk ik was gezond.... Den volgenden morgen, toen ik in de eetzaal was, zag ik aan de overzijde van de gracht een meisje loopen, gebogen, voortworstelend tegen den onstuimigen voorjaarswind. Toen begon ik te fantaseeren.... Echt iets voor jou, zul je zeggen....

Het was of haar stem geen geluid meer bezat. Hoog groeide tusschen hen de stilte. Eerst thuis onder de dagelijksche bezigheden bereikten zij elkander weer. Aan tafel - het licht sluierde zich reeds - kwam van Mary's lippen het antwoord:

- Ik geloof niet, dat ik het anders voel dan jij. Maar ik herhaal het: wat zou het voor ons? Waarom zou je nu eensklaps niet meer dragen kunnen wat we toch jaren - onze beste jaren! - gedragen hebben?.... Omdat we nu zelf zoo dicht dat sterven genaderd zijn?.... Wij hebben toch altijd midden in dit sterven gestaan. Wij hebben toch gezien, dat dit alles gebeurt tegen alle liefde en alle gebed in. Herinner je je nog die vrouw, moeder van drie kleine kinderen? Nog altijd zie ik haar witte verwrongen handen en die van smart gekromde man aan haar hoofdeneind. Wat beteekende haar gebed, wat zijn liefde? Niemand zou hebben kunnen sterven in haar plaats.... En denk dan eens aan de oorlog!.... Wat geeft het opstandig te zijn? Voor de anderen niets, voor jezelf niets.... Op wie zou je de dood kunnen wreken! Ik houd het niet uit, heb je gezegd, altijd midden in het sterven te staan; dan is er maar één weg, zelf....

[p. 415]

Zij zweeg, ontsteld over den eigenmachtigen loop, die haar gedachten hadden genomen. Maar Anna antwoordde met een kalme, nauwelijks omfloerste stem:

- Dat is het niet. Ik kan wel niet-dood-gaan-nog. Wees maar niet ongerust over me. Ik ben te nuchter om dergelijke dingen te doen. Maar ik zou willen voor de anderen, dat ik.... dat het mogelijk was, dat door mij.... Nu voel ik alleen al dat sterven, al dat niet leven kunnen, om me, maar ik zou willen, dat het in me was en dat dan de anderen....

Ook van de iepen voor het venster dwarrelden de blaadjes neer. Ze keken ernaar alsof ze verwachtten, dat nu aanstonds hun schemerende gedachten tot helderheid zouden worden gebracht. De lantarens ontbrandden. Het donkere water sloot zich glinsterend achter een traag voorbijvarende schuit. Voor den onafgeruimden tafel bleven zij zitten. Fietslichten schoven in onregelmatige bundels over het plafond.

Geen man en geen kind hebben ze en geen werk, dat hen met zijn zorgen kwelt. De kamer, waarin zij wonen, is donker nu en hun oogen hebben geen moeite meer in zichzelven te zien. Eens werden zij geboren en een moeder leed pijn om hen en gaf haar bloed. Hun zwijgen is ingehuld in de duisternis. Alleen het matte glanzen van hun grijze haar is zichtbaar gebleven. Niemand weet welke droom in de schuchter naar elkander toegebogen hoofden op dit oogenblik ontsloten wordt. Maar misschien werden zij enkel geboren om dit oogenblik.