Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 35

[p. 277]

De kaarsjes
door G. van der Zwaag.

ZE had beloofd.

Haar vader en moeder hadden haar omgang met Evert, haar buurjongen, die protestant was, van den beginne af tegengewerkt, maar vooral sinds ze kermis had gehouden met hem, was er dag aan dag hoogloopende ruzie geweest, had haar vader soms met gebalde vuist op tafel geslagen, dat de kopjes rinkelden, had hij haar toegeschreeuwd, dat, als 't zoo doorging, hij haar 't huis uit zou jagen en niet meer als kind erkennen wilde. En zonder dat ze 't wist, had hij den pastoor gewaarschuwd, hem aangezet om haar flink onder handen te nemen; deze was gekomen, had haar vermaand, gewaarschuwd, gedreigd met maatregelen, zoodat ze beloofd had, gedwongen was te beloven om hem te laten gaan. Toen had hij weer vriendelijk naar haar gelachen en na het geven van een slappe hand, was hij heengegaan met haastige dribbelpassen.

In het drukke bedrijf van den dag, had ze niet doorvoeld de verstrekkende beteekenis van die belofte; ze had doorgeslaafd tot den avond aan één stuk door, enkel gebonden aan haar werk met lichaam en geest. Maar nu ze haar jongere zusjes naar bed had gebracht, nu haar vader en moeder heen gegaan waren voor hun wekelijkschen kaartavond bij de Schippers, nú voelde ze haar eenzaamheid in volle sombere werkelijkheid, nu tastte ze de droeve verlatenheid in en om haar, overal. Doch het mocht niet, ze wist het.

Waarom begonnen met hem? Er waren zooveel andere jongens op het dorp, van haar geloof, knappe jongens, rijke boerenzoons, die wel hielden van haar; dat zag ze aan hun lachen, dat beluisterde ze in hun groeten, als ze voorbij ging des Zondags aan het Kerkplein.

Waarom toch met hem? waarom? Om haar geest te verstrooien nam ze een boek uit de tafella en las. Doch na een bladzij rezen er weer gedachten aan allerlei voorvallen omhoog in haar geest, zag ze zijn beeltenis telkens klaarder opdoemen vóór haar. De letters, de woorden bleven doode letters en doode woorden, wijl haar geest zich gaf aan hem, aan hém alleen.

Had ze hem maar nooit intiem gekend, dan zou ze nog met hem kunnen praten over de heining, zooals met ieder ander uit buurtschap en niets meer. Maar nu zou ieder gesprek beschouwd worden als een voortduren van de verstandhouding - er zouden weer nieuwe ruziepartijen losbreken in huis - gek zou ze worden van dat eindeloos gepraat over hem, van dat voortdurende tergende schimpen op zijn geloof - stapel gek.

[p. 278]

Het was hard en wreed, doch 't móest.... En toch kon ze zich niet klaar voorstellen, dat sinds den morgen, nu voor immer en altijd, hun leven gescheiden verder zou gaan als twee rechte ver van elkaar verwijderde stroomen, zonder nadering, zonder aanraking ergens ooit.

Ze kende hem reeds zoo lang.

Nog schoolkinderen, hadden ze zoo vaak gespeeld bij den molen, die zijn vader had moeten bouwen, omdat door binnendijken en dammen, zijn land door het stoomgemaal niet meer bemalen kon worden. De molen op het eilandje was zomers een groot stuk speelgoed voor hen; ze dartelden er omheen, klauterden den stilstaanden, den grond bijna rakenden wiek op en af, of zetten er zich tegen, dicht bij elkaar om te kijken over het vlakke veld, en te wijzen op alles wat ze zagen in den wijden omtrek.

Kwam het najaar met zijn regenvlagen, dan zaten ze binnen bij het kleine tafeltje om door het raampje er boven, te kijken naar buiten of deden een spelletje op den grond, terwijl Evert z'n vader den molen bestuurde.

Suizend joegen dan de wieken voorbij en het water, anders zoo vreedzaam zich uitstrekkend in de stille slooten, schuimde en bruiste alsof het in opstand kwam, zich verzette, wijl het weggejaagd werd uit den rustigen polder naar de buiten vaart, waaruit het stoomgemaal het wegtrekken zou naar de woelige zee....

Hoe verlustigde ze zich weer in de streeling van deze herinneringen.

En toch ze moest hem wégjagen uit alle schuilhoeken van haar geest, wilde ze volharden. Ze moest los van hem, geheel. Ze bladerde in haar boek.

Een hevige regenbui kletterde plots tegen de ruiten - snorrelwinden loeiden om het huis. Even lichtte ze het glazenkleedje op, zag naar buiten. Alles even donker en guur. Ze drukte haar gezicht tegen de ruiten. Op een afstandje midden op het vlakke veld, brandde een lichtje. Ze keek nog eens aandachtig. O nu wist ze het.... het lampje in den molen......

Dadelijk flapte ze het kleedje weer tegen de ruiten. Ze keek omhoog naar het wandbordje met het beeldje der lieve Vrouwe; een paar stompjes kaars, aan den kant beloopen met langsdruppelend kaarsvet, stonden er naast op glazen kandelaartjes. Ze wist nog twee heele, pasgewijde, blanke waskaarsen in de la van het kabinet. Ze haalde ze er uit, stak ze aan en plaatste ze op de kandelaartjes. Biddend sloeg ze de oogen omhoog naar de lieve Vrouwe.

Dan zette ze zich weer bij de tafel en las. De vlagen joelden nog om het huis, de buien hielden aan. ‘Zouden de kinderen nog slapen?’ Voorzichtig, op haar teenen, liep ze naar de bedstee, schoof de bonte gordijnen geruischloos op zij. Ze sliepen nog, gelukkig.

Weer stak ze haar hand uit naar het glazenkleedje en keek. De molen zelf, de wieken versmolten met de duisternis, maar het lichtje brandde nog.

‘Zou ik even’ - -

[p. 279]

't Glazenkleedje glee uit haar vingeren. In gepeins zag ze omhoog naar de lieve Vrouwe. Haar belofte van den morgen stond eensklaps pijnlijk helder weer voor haar geest.

‘Maar om 't hem te zeggen’, smeekte ze met smachtende oogen.

En ze vleide zich met de stille toestemming der lieve Vrouwe.

Zenuwachtig sloeg ze haar mantel om, zette haar hoed op, knoopte een omslagdoek om haar hals, draaide het licht uit, sloot de deur.

De kaarsjes brandden nog -

Op het weiland dat naar den molen leidde, golfde de duisternis om haar heen, overspoelde de dingen vóór haar in de verte tot een eenvormige massa, zonder lijn of grens.

Maar middenin hing het lichtje, dáárheen richtte ze haar oogen, dáárheen haar schreden.

Ze naderde het eilandje. Duidelijk zag ze nu de jachtende wieken - witte schuimvlokken dwarrelden in het rond - tegen de starre molenromp kletste de regen. Langzaam sloop ze rondom den molen naar het raampje. Niet vlak in het licht van het naar buiten schijnende lampje, meer terzij klemde ze haar lichaam tegen den molen, rekte haar hals voorzichtig uit.

Ze zag hem - hij stond voor een breede dwarsbalk en kraste er in met een mes. ‘Zou ik 't wagen - zou hij me er niet uitslingeren onder gevloek en geraas’? - Ze trilde over haar gansche lijf, dan zich vermannend gaf ze plotseling een harde tit; tegen het ruitje. Verschrikt keek hij om, zag in het flauwe schijnsel, buiten, een vrouwefiguur.

‘Zeker weer een grap van mijn zuster,’ bromde hij in zichzelf. Korzelig liep hij naar de deur, schoof den grendel er af en riep. ‘Ben jij dat Mien, kom er in of bliksem op.’

Langzaam naderde de gestalte, schuw als een hond, die bang is, zijn meester te naderen.

‘God, ben jij 't Riek - ik dacht - hoe komt dat jij - kom er gauwin.’ Met beverige handen grendelde hij het molendeurtje weer af. Hijgend zette zij zich neer op een stoel bij het tafeltje.

‘Doe je hoed af - je jas - je doek - alles druipt.’

‘Nee Evert, ik kom maar even om’ - ze zag zijn gezicht beven bij ieder woord dat ze sprak. Het snoerde haar keel dicht, verstijfde haar leden. Ze moest opstaan, zich even bewegen - Met bevende handen gaf ze hem mantel, halsdoek en hoed - Aan een spijker in de dwarsbalk hing hij ze op. Dan na een stap zat hij weer tegenover haar.

‘Ik kom even, herhaalde ze, om je te zeggen dat het uit moet zijn tusschen ons.’

Het bloed steeg naar zijn hoofd; alles stampte en bonsde daarbinnen. Doldriftig viel hij uit: ‘Zeker door de pastoor, verdomme, ik heb 'm wel gezien van ochtend - ben ik dan slechter dan anderen?’

[p. 280]

‘Nee Evert, maar het geloof, het geloof, als ik voortga mag ik niet meer....’

Snikkend liet ze haar hoofd in haar handen vallen....

‘Wat geloof, kan mij wat schele - wat doe je dan hier?’

‘Ik zag je lampje branden - ik wou 't je zelf zeggen - ik wou goed van je weg....’

Een stilte hing er in den molen een poos. Dan kalmer, verteederd door haar aanhoudend geween, begon hij: ‘Enfin, als 't niet gaat, als je leven thuis ondragelijk wordt, als de kerk....’

Even keek hij door het raampje naar buiten. De wieken joegen achter elkaar, de schroef sloeg het water weg, meedoogenloos.

‘Weet je 't nog Riek, dat we speelden hier om den molen, weet je 't nog?’ vroeg hij dan op heel anderen toon. En telkens diepte hij uit het verleden een andere gebeurtenis en telkens herhaalde hij: ‘Weet je 't nog Riek?’ Haar snikken verminderde, haar oogen klaarden weer op. De blijde herinneringen aan vroeger dagen dreven hun zielen weer dichter bijeen, telkens dichter, bij iedere nieuwe; haar smart en zijn toorn vaagden ze weg, deden hen vergeten dat er menschen waren die hen vijandig wilden jagen van-een, dat rondom den molen nog een wereld zich uitstrekte, die koud was voor hun droefheid of blijdschap. - De regenvlagen zwiepten tegen den molen, doch ze hoorden het niet - de winden beukten de molenflanken, het deerde hen niet.

Toen hij een oogenblik stil hield, vroeg ze:

‘Wat deed je Evert, voordat ik binnenkwam, ik zag je staan voor die balk.’

Hij lachte even, zei dan: Weet je 't nog, dat we op een middag met een spijker onze namen hebben gekrast in die balk?”

Ze knikte, stond op om te zien. ‘Maar waar is dan mijn naam?’ riep ze.

‘Ik was juist bezig met hem uit te wisschen, toen je tikte. Ik had de pastoor gezien, zag je even later met een verhit gezicht gaan over 't erf, toen begreep ik 't gevolg. En om me niet langer te kwellen, wilde ik ook je naam niet meer.’ Even kwam er weer een norsche uitdrukking over zijn gelaat...

Nu met een haarspeld, grifde ze weer opnieuw in de dwarsbalk ‘Riek,’ liep dan naar hem toe en omhelsde hem....

Alleen liep ze in de duisternis naar huis terug. Evert moest waken bij den molen, want het water in den polder stond hoog, en de regen hield aan.

Lachend wendde ze zich meermalen om naar het lichtje in den molen, totdat zij haar huis genaderd was.

Het was donker daarbinnen. Alleen een flauwe flikkering tegen den wand. Ze leunde haar oor tegen de ruiten. Gelukkig, vader en moeder nog niet terug - de kinderen nog in slaap. Ze ontsloot de deur en stapte binnen. Van verbijstering week ze een schrede terug - de kaarsjes brandden nog.... - Toen klom ze op een stoel en doofde de kaarsjes....