Stanislaw Czajkowski
door J. Slagter
De wereld-oorlog, de àl-verwoester, dreef Stanislaw Czajkowski uit zijn Poolsche vaderland. Toen daarginds, in het eeuwig geteisterde Polen, de hoeven en dorpen brandden en bloedige lijken op de akkers lagen, is hij gegaan, waarheen al zooveel ballingen gingen: naar Holland. Hier in onze vredigheid, onder onze zacht-blauwe luchten, heeft hij de rust hervonden, de schoonheid van ons land leeren liefhebben en aan zijn ontroering uiting gegeven. Nu, bij Kleykamp in 's Gravenhage, hangt zijn arbeid, beelden van Polen en beelden van Holland, werk van een teeder mensch, die de fijnheid bemint van herfst en lente, van avond en vroegen morgen. En - hoe heeft ons stille land den balling rust gebracht! - het Hollandsche werk is beter dan het Poolsche.
Deze schilderijen doen niet modern aan en niet oud; sommige zijn gematigd-luministisch, andere zuiver impressionistisch; de meeste zijn van het lichte palet, dat wij nu al jaren gewoon zijn te zien, maar zonder uitbundigheid, met een neiging naar stille, gedekte tinten. In den vorm brengt Czajkowski evenmin iets nieuws; hij is een deugdelijk teekenaar met smaak voor compositie, maar die zich met den vorm niet méér bezighoudt dan de landschapschilders der Haagsche school deden.
Iets nieuws brengt Czajkowski ons niet, maar menig schilderij getuigt, dat hij beproefde middelen weet te beheerschen en in staat is tot vertolking van teere stemmingen. Merkwaardig is echter, dat het in Holland gemaakte werk zoo zuiver Hollandsch aandoet. Wie den maker niet wist zou geen oogenblik aan arbeid van een buitenlander denken. Czajkowski heeft de kleur, de atmosfeer en de stemming van ons landschap doorvorscht, begrepen en gevoeld. Hij heeft ook, naar ik uit dit werk zou afleiden, veel moderne Hollandsche schilderkunst gezien, en zoo komt het, dat ook de factuur zijner doeken en paneelen sterk Hollandsch, maar niet oorspronkelijk is. Soms is ook Belgische invloed merkbaar,
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
