Droom en Daad. Jaargang 3

[p. 162]

Het droomenmutsje
door N. Copijn III

Duisternis is Licht,
Licht is duisternis
al naar het wezen
dat zich er in beweegt.

Voor Wil en Bep.

MADELON zou gaan fietsen, 't was zoo warm en ze verveelde zich dood. ‘Wat voor een hoed zet je op,’ had ma aan de trap geroepen, ‘er is onweer aan de lucht, 't wordt zoo donker.’

En toen was ze meteen al kribbig geworden. ‘Mijn nieuwe natuurlijk’, snibde ze, ‘'t is prachtig weer en heel licht,’ maar ze voelde ma's donkere blikken al op haar aandrijven als ze, met het fonkelnieuwe roseberoosde tuithoedje op beneden zou komen.

‘Der mocht nou ook nooit niks; zóó flauw - altijd dat gezwam over je kleeren en ma's akelige wil, die joeg achter dàt, waar je nou net zoo'n bar ergen zin in had, en altijd dien zin kapot sloeg. Maar.... als 't hoedje eens regendoorsopt.... wel dooielijk zonde.... want 't was.... - 't was een droom.... dat hoedje.... van schattigheid....

Madelon was leelijk uit haar frissche nopjes. Ze zette heelemaal niks op, ze ging niet eens uit; 't was veel te stikkend, geen zin meer, en nijdig en dwars liep ze door de lange gang den tuin in.

Daar was het stil en koel en onder den hoogen bruinen beuk ging ze in 't lange gras liggen.

De zon zat niet meer op zijn hoogen troon, maar rolde lachend weg in rozen-roode netten gespannen achter de houtloodsen van de werf, daarachter dook hij 's avonds altijd in 't water, en greep als zijn laatste houvast nog de wimpels hoog in de masten der schepen, die dan in vlammen opgingen, purper en rood.

De blaadjes van den bruinen beuk trilden als paarse vogeltjes schuw in de laatste straling, ze waren nog schaarsch en jong, 't was pas Mei en de zon was wel héél brutaal warm in de vroegte van 't jaar.

En achter den steenen muur, schuin op de oude vest stonden de veroude olmen, die in hun half ontloken rosse toppen zijn koestering nog vingen voor hun stramme leden, als toegift voor alle gloed van den verganen dag. Wat was het puffend, het broeide op haar hoofd of ze een ijsmuts droeg -

[p. 163]

wat was het benauwd - 't was of ze dronken was, en slapen wilde. Maar ma's zin zou ze nu eens niet doen, ze ging met die enge muts op vast niet weer uit..., IIde klas H.B.S. en niet eens baas over je eigen kleeren. Maar waarom bleef haar hoofd zoo vreemd gloeien, had ze nu tòch die fluweelen muts op? Ze werd zoo loom, dat ze niet eens kwaad meer kon zijn, en toch was ze diep in spin-nijdig geweest. Waarom kon ze nu niks meer bedenken? wat suizelig waaiden die blaadjes daar boven, en over haar hoofd wiekten de zwaluwen al trager ter laatste avondvlucht. Niets hoorde ze meer, dan verre geluiden en suizelenden wind die koelte bracht.

Over het breede tuinpad sjokt in moeilijk traag bewegen met korte sjokstootjes de oude schildpad naar zijn nachtelijk hol.

Madelon schrikt.... Wat is dat? die zoemende koude luchtcirkels over haar heen, als van waaiende natte kleeren? Is 't al zóó laat? 't Is de vleermuis, die den langen lichten dag door in de donkere loods slapend aan zijn pootjes te bengelen hing; hij is wakker geworden en scheert in kille wielingen rond, vlak boven haar hoofd.

Naast haar beweegt iets in 't gras, breekt zich uit de donkere aarde naar boven. 't Barst.... het scheurt los, het beeft omhoog.... Als een tooverslag zwel het uit den grond omhoog, zwart, massaal; nu is 't als bergen zijn, onbewegelijk. Wat is alles wonderlijk om te ervaren.... Een molshoop. Daaronder boort vader mol als een mijnwerker zijn gangen door de duisternis, en voelt met zijn lichtschuwe oogen in zoo'n uitzichttoren de schemerige schaduw van wat hij nimmer als rijkdom ervaart.

Madelon tuurt droomerig weg in den dampenden avond, die in oranje tinten versmelt achter de donkere loodsen.

‘Wat wordt het al licht’, sjirpt de vleermuis, ‘nu begin ik weer te onderscheiden, 't wordt morgen.’

‘Wat blief je?’ zegt loom knipoogend de schildpad, en hij rekt zijn leeren hals zoo ver mogelijk uit, om beter te kunnen hooren, ‘wat zeg je, grijsrok?’ ‘Dat het gaat dagen’, zingt weer de vleermuis en zwenkt in onrustige kringen om den ouden beuk.

‘Jij bent ook een raar varken’, meesmuilt Bobijn terug, ‘licht?.... dag?.. en 't wordt nacht, goddank. De nacht komt met haar onvolprezene slaap, ze is er niet zoo mild mee als vader winter, maar slaap brengt ze toch, geniet er dus van.’

‘Ik ben geen varken’, zegt Wi Wou, ‘ik ben een vogel, die vliegt naar het licht en zingt.’

[p. 164]

‘Je bent heelemaal geen vogel’, snibt bij de hand een vinnig muisje, dat als een schaduwbeeldje aanglijdt van achter 't prieel, ‘ik ken je heel goed. je bent héél na in de familie, een muis zooals wij, maar met rokken aan; je piept net als wij, maar je kunt niet eens den dag van den nacht onderscheiden. Ik ben als de schildpad, ik heb de duisternis lief, als ik in mijn donker holletje zit met mijn jongen, voel ik me veilig.’

‘Ik draag de duisternis met me mee’, zei Bobijn trotsch, ‘mijn schild is een zekere beschutting voor alle licht, ik trek me er in terug, en ben weg.’

‘Graaf dieper je gangen, dieper en verder, riep vader mol, 't is altijd het zelfde, wat praten jullie van licht en donker, de diepte moet je altijd zoeken.’ Waar vlieg je heen in den nacht en wat ga je doen vleermuis?’ vroeg een jonge zwaluw, die tegen de nok van het huis zat.

‘Ik vlieg niet in den nacht’, zei Wi Wou ernstig, ik vlieg ter eere van de morgenstond, waarheen weet ik niet, wie weet dat wèl? Het is morgen en ik moet vliegen en zingen.’

‘Wat vlieg je laag vleermuis, vlieg hooger, wij vliegen hoog over de olmen, wij vliegen straks naar verre zonnige landen, en van die groote reis brengen we de boodschap mee van het nieuwe licht,’ zei de jonge zwaluw eerbiedig. ‘Vliegen en zingen’, zoemden de muggen in een eentonigen cadans, ‘vliegen en zingen....’

‘Onrustige lui zijn jullie’, bromde de schildpad, ‘'t is avond, vliegen kun je niet, zingen moet je niet, slaap toch.’

Op een dikke tak van den bruinen beuk zat als uit brons gegoten de oude uil Goderik.

Zijn vierkante kop, waaruit de oorschelpjes en de snavel staken als handvaatjes, stond stijf-onbewegelijk op 't ei-ronde lijf, en als eenig leven flikkerden fel, doch zonder zwenking, de gouden cirkels der oogkralen de schemering tegemoet.

In zijn wijzen peinzersblik lagen de jaren wichtloos en de ambere pupillen peilden recht voor zich uit de diepte van duizend nieuwe problemen.

‘Uil’, zei de schildpad, ‘zeg jij dien vreemden genoot van je eens wat uur het is aan den tijd!’

Maar de bronzen wachter der nachten zweeg en bewoog niet.

‘Slaap of graaf’ riep de mol, maar zoek niet naar wat er niet is, voel de vette aarde onder je voeten en werk.’

Daar kwam de kleine Spaniel den tuin in rennen, hij blafte en maakte lawaai als een heel regiment soldaten, zijn korte pooten trilden van overmoed en

[p. 165]

emotie, en zijn lange ooren schuddend raasde hij: ‘Wie is daar? Wat is daar? Sta of ik schiet!’

De muis was al lang in zijn holletje en Bobijn bleef onbewegelijk onder een struik en knipte heel langzaam met de oogen.

Maar de vleermuis schrok erg, want hij was overgevoelig voor harde geluiden; hij cirkelde wild fladderend door de duisterende lucht en kreet zijn leed uit.... wat niemand verstond.

‘Vuil vod!’ blafte de hond, toen die haar zag, ‘griezelig spook, als ik je laat vallen, kun je nooit meer omhoog komen, wat doe je hier?’

‘Ik zing voor het licht’, tjirpte de vleermuis angstig wiekend, ‘ik geef me alleen aan het licht!’

‘Je bent een malloot!’, schetterde de spaniel, maar ik zal de kat op je afsturen als 't morgen wordt’, en tot de zwaluw, ‘zoo kwikstaart, wiek jij ook nog rond?’

‘Ik oefen mijn vleugels tot sneller en hooger vliegen voor de groote reis als het morgen wordt, en we den zomer weg moeten dragen naar 't zonneland, zei Orola de oude zwaluw. Wie vliegt in hooge luchten, overwint het licht, de zon èn het licht van de sterren.’

‘Och jij zwartbonte fladderende harlakijn,’ zei de hond spottend, ‘wat zou jij op je vleugels dragen?’

‘Het licht en de duisternis’, zei Orola, ‘donker en licht.... wat eeuwig verschuift.’

‘Je leutert er maar wat op los’, zei de hond, ‘wat zegt de uil wel, dat je zoo heen en weer schimmert voorbij zijn peinzende oogen?’

De uil ging verzitten van de eene op de andere poot, maar zei niets.

De hond dolde weg, hij zag een mol voortwoelen onder de grond en rende er recht opaf.

Vliegensvlug krabde hij met de korte hakerige pooten de aarde om, hij gromde, hij groef, hij hijgde, hij proestte, hij griste en rukte, en uit de donkere gang haalde hij driftig zijn buit naar omhoog.

Scherp klonk een fluitje, de hond stond recht, keek door de schemering vooruit, keek nog eens naar zijn buit - en weg was hij.

Zacht en weldadig weefde de stilte de gaten in haar verscheurde sluiers weer dicht over den tuin. Als een miniatuurmofje, langwerpig rond in haar fijne zacht-bonten grauwe vachtje lag op het dikke ruggetje de mol, omver; het rose varkenssnuitje omhoog, de stijve korte klauwtjes omhoog.... stil.... dood....

[p. 166]

‘Hij kan 't licht niet verdragen,’ zei Wi Wou medelijdend.

‘Neen,’ zei de muis, en nu was ze 't plots wonderlijk eens met dat rare familiestuk van haar, ‘die woesteling had hem moten laten, duisternis is het beste.’

‘Mij zal de hond niet pakken,’ zei zelfvergenoegd Bobijn, ‘mijn donkere schild is mijn bscherming.’

‘Och,’ zei Orola hoog uit zijn nest, ‘dat is zooals je het ziet, voor mij is die hooge lichtende lucht het veiligst tehuis. Als de aarde me niet bond aan mijn schaduw, dan steeg ik hoog boven den zwarten nacht uit....’

‘Maar de nacht is voor de wijzen,’ zei Bobijn. ‘Vraag het den uil, hij heeft den nacht, die zacht is aan zijn pijnlijke oogen, boven alles lief, en wijs is hij zeker, honderd jaren achtereen heeft hij niet anders gedaan dan gedacht.’

‘Hij zegt toch niks,’ zei de zwaluw, ‘'t is of hij altijd andere dingen beleeft in een verre andere wereld.’

‘Ga vlak naast hem zitten,’ zei Bobijn, ‘en vraag het hem luid, want hij is wat doof, hij heeft zooveel dons in de ooren.’

En als de zwaluw pal naast haar Goderik op den tak gaat zitten, knipt deze langzaam met de wijze afwezige gouden knikkeroogen tegen de maan, die er zich in weerspiegelt en nog voor de zwaluw begint te spreken, rollen als rijpe noten de droge schaarsche woorden voor hem neer.

‘Dag voor jou, nacht voor mij, donker of licht, voor wie ziet klimt alles geleidelijk naar de eene waarheid.’

Dat was al wat hij zei -, maar het wàs veel...., was het niet alles? De groote gulden cirkels peilden alweer verre nieuwe geheimen. Maar jammer was het, dat niemand het ware er van begreep, de vleermuis voelde vaag een drang boven alles uit naar 't groote onbekende, maar ze zei niets en kringelde suizend om 't dak; de zwaluw bedacht hoe hij bij 't krieken des daags zijn vlucht zou beuren naar 't licht uit de beklemming van 't duister, de schildpad deed of hij er alles van wist en ging rustig zijn durenden roes uitslapen, en 't muisje met een oog op de uil gericht, dacht niet, maar zat in de poort van haar holletje en knipoogde tegen de maan, die vriendelijk om den hoek van het huis kwam glimlachen over Madelon's droomende hoofdje.

De houtwurmen knaagden eentonig volhardend naar 't licht, en terug door een andere gang naar de duisternis - en wisten van 't een noch van 't ander. 's Morgens op 't gras, in den klaren lichtenden zomermorgen, toen de vleermuis al weer uren rustig slapend aan zijn pootjes te bengelen hing, en de

[p. 167]

zwaluw met al haar jongen luid tlilpend wiekte om de loods, zat daar Madelon snikkend in 't gras, bij haar verregend nieuwe zomerhoedje.

De bloemblaadjes hadden los gelaten; om 't bolletje niets dan de troostloos gele propjes der kale hartjes, en op de week-kleverige gebochelden rand, de roodbeloopen tranenvlekken van d' afgevallene roosjes....

Hoe had ze 't kunnen vergeten!.... gisteravond toen ze opstond uit 't gras; en dat alleen omdat ze zèker dacht haar muts op te hebben; zwaar had ze die voelen drukken op 't hoofd.

En ze had de bui niet zien komen, de hemel was licht en vol sterren.

Maar ma had het onweer voorspeld en nu - vanmorgen bij de ontdekking, was ma niet eens boos, en had het zoo zalig licht plots gevonden toen de zon in de tuinkamer scheen, en zij - àlles was immers donker van tranen!

Dat kwam omdat ze geen vleugels had; die vliegen kan overwint het licht, had de zwaluw gezegd.... Maar ma dan.... die kon toch zéker niet vliegen.... ze glimlacht even; donker of licht, donker of licht, voor wie ziet.... bonsde het door haar pijnlijk hoofdje. Neen. dat was nonsens, dat was ècht uiïg, want hoe had ze dan.....

Ze snikte alweer, ze kon het maar niet bedenken, 't wàs alles zoo troosteloos donker. Maar opeens wist ze 't zeker; 't kwam alleen doordat dat mooie zalige zomerhoedje een muts was geweest, en toch weer een hoedje.... omdat het zoo donker was in den droomentuin....