Droom en Daad. Jaargang 3

[p. 90]

Een droom in Oud-Florence
door L. van Straaten-Bouberg Wilson (Slot)

Dwalende door de ruimten van het paleis, zie ik in een der immense zalen, Eleonora di Toledo, Cosimo's vrouw, in één der gebeeldhouwde zetels bij een hoog boogvenster zitten, eenzaam en voornaam.

Zie ik de verwarring, die in die zalen en langs de monumentale trappen geheerscht moet hebben, na den aanslag in den Dom op Lorenzo en Guiliano di Medici, en buiten staande op de Piazza della Signoria, voel ik mee de adembeklemming van het volk, als het uit een der vensters van het paleis den bisschop in vol ornaat ziet hangen, die den aanslag met de familie Pazzi, heeft beraamd en uitgevoerd. Guiliano, de jongere broeder van Lorenzo, werd bij de overrompeling in die Kathedraal, gewijd aan de bloemenmaagd - Maria, gedood, terwijl Lorenzo zich met moeite door de vlucht kon redden, en de snelwerkende straf is voor den Florentijn als een godsoordeel, verdiend maar huiveringwekkend.

Dan gaat de melodie in majeur over en zie ik een schitterenden stoet uit de deuren van het vesting-paleis treden, en de ruimten op het plein tusschen de reuzengestalten van Michel Angelo's David en het standbeeld van Cosimo di Medici I, vullende met schoonheid en blijdschap. Vooraàn, Lorenzo il Magnifico, voor wien een hoog wit ros, met rijke kleeden behangen en bespannen met purperen toomen, nauwelijks wordt in bedwang gehouden; hij wordt omgeven door al wat Florence aan schoons en liefelijks en krijgshaftigs bezit. Zij komen de groote, vierkante vestibule uit, die gedragen wordt door tal van marmeren zuilen, niet één aan de ander gelijk, in het midden waarvan een sierlijk fonteintje klatert, dat van al die voorbije feesten nog stil, als voor zichzelf, navertelt.

Uit die koele zuilen vestibule zie ik ze komen in het felle Italiaansche licht, onder den blauwen hemel en de gouden zon - ik zie de banieren wapperen, de wapenrustingen schitteren en de kleurige kleeden vanaf de balkons, zachtkens door den wind heen en weer bewegen - ik ruik de bloemen in den haartooi der edelvrouwen, hoor de zwaar zijden gewaden ruischen en ik zie de paarden met hun van edelgesteenten flonkerende tuigen, trappelen van ongeduld, om even later dat alles in een stofwolk te zien verdwijnen.

En als ik niet meer het verleden beluister, maar enkel kijk, sta ik, 20ste

[p. 91]

stadhuis (palazzo vecchio) met toren

[p. 92]

eeuwsch mensch, in een omgeving, waarin ik mezelf belachelijk voorkom en het buiten twijfel ook bèn.

Maar dàn, de Goden zijn mèt me, hoor ik dof tromgeroffel en zie ik drommen

michel angelo
david

volks uit al de zijstraten van het plein aandringen, de Pizza, die is als de hartsader der stad, de verzamelplaats voor het volk bij feest en terechtstelling. Zij vullen de geheele ruimte en klimmen op de treden van de Loggia die Lanzi en de voetstukken der hooge beeldengroepen, die die open galerij

[p. 93]

gelegen tegenover het Palazzo Vecchio, beheerschen sedert eeuwen staan daarin de groote marmergroepen der groote Florentijnsche meesters, als een persoonlijk bezit van geslacht na geslacht.

Nu zijn alle vensters der huizen rond het plein, dichtbezet; een ademlooze menigte schouwt met ontzetting naar den man met het bleeke gelaat, die jaren lang zijn donderende stem liet klinken en hel en verdoemenis predikte aan allen die zich overgaven aan de zinlooze weelde van den tijd. Om zijn felaanklagende toespraken, die het Medici-geslacht van zijn macht dreigen te berooven, is de Dominicaner monnik Savonarola door den paus in den ban gedaan, als rustverstoorder in kerk en staat en tot den brandstapel veroordeeld. Hooge vlammen slaan ‘den profeet van Florence’, een rooden mantel om de leden en weldra zal zijn vermanende stem gesmoord worden in rook en vuur. Zijn verkoolde lijk zal blijven hangen tot voorbeeld voor degenen, die zijn waarschuwende stem niet hadden verstaan. Mijn gedachten nog bij dien eenzame, vervolg ik mijn weg tusschen de gebouwen der Uffizi - die enorme schilderijen verzamelingen, waar de zielen dolen van de groote kunstenaars uit alle tijden en in hun scheppingen tot iederen luisterende spreken.

Die gebouwen, die aan weerszijden de straat vormen, rusten op zuilengangen; voor iedere pilaar daarvan staat een marmeren beeltenis van een groot man uit de renaissance, met haar voorgangers en navolgers. Meest alle Florentijnsche kunstenaars en zij allen zien vanaf hun hooge voetstuk, dat hun naam vermeldt op den wandelaar neer - ik voel mij verpletterd door de veelheid van genieën, waartusschen ik - aardworm - ga.

Aan het eind gekomen, bestijg ik vier of vijf steenen treden die de beide galerijen verbinden en bekroond worden door een boog als een hooge poort; daaronder staande, zie ik als een verrassing, de Arno langs mijn voeten stroomen.

Die droomende, groene rivier, die zachtkens tegen de hooge verschansingen klotst, zingt zijn eigen lied, al sedert eeuwen.

De altijd jonge, en toch zoo oude stroom, vertelt van vroolijke en schitterende waterfeesten in rijk versierde booten - van veel wuft spel en in goud-brocaat gekleede vrouwen, van sleepend snarenspel, van òpklinkende blijdschap en luiden levenslust. Van stille avonden en zacht minnekoozen in blank maanlicht - maar ook van donkere misdaden, die voor eeuwig op den bodem begraven liggen en waarover de groene watermassa vereffenend heenstroomt.

En dan, rechts afslaand, gaat een opeenvolgende arkadenreeks langs het water, naar de Ponte Vecchio toe, telkens door een harer bogen het uitzicht

[p. 94]

daarop vrij latende. Daàr staande, zwelt het lied uit het verleden tot een machtig orkest aan.

Ik ga onder die bogen - en luister.

Het is of een nieuw zintuig in werking komt; ik vergeet het heden en treed buiten mezelf. Zoo zie ik een brug, die de beide Arno-oevers verbindt, gebouwd op twee pijlers, waarboven middeleeuwsche huisjes droomen in het midden weer onderbroken door drie boogopeningen, waardoor vanaf de brug

ponto vecchio
oude brug

een gezicht op de rivier vrij wordt, tot aan de verre sneeuw- en marmerbergen. Ik zie den achterkant van oude, o, zulke oude huizen, aan de Via de Bardi aan den anderen oever der Arno, door de olijfgroene wateren bespoeld.

Ik sta op gewijden grond.

Hier stond ook Dante, en zag hetzelfde als ik nù - hier stonden al de grooten der Renaissance en hetzelfde stadsbeeld vertoonde zich aan hun blik.

[p. 95]

De huizen en muren, waar hun oogen op rustten, verkregen daardoor een wijding, die ze verheffen zullen door alle tijden heen en die de goddelijke nabij komt. Het machtige lied ruischt door mij heen - ik zie Dante en al de anderen, ik voel hun tegenwoordigheid en hun aanraking en ik weet mij opgenomen en weggedragen in een sfeer die ik niet voor stervelingen bereikbaar dacht.

Dan ga ik over de oude brug, waar de juweelen-uitstallingen flonkeren in de eeuwen oude winkelpuien en door een antiek deurtje zie ik een voornaam Florentijnsch edelman komen in zijn wijden mantel gehuld; hij koos zich een stralend kleinood uit voor zijn schoone Madonna met de rossig blonde haren, ten deele verborgen onder het paarlen haarnet.

Even blijft hij toeven bij een der brug-openingen en staart naar de verre Toskaansche heuvelen - hij luistert naar het zachte lied dat uit de rivier tot hem opklinkt, om het straks in blijde verzen neer te schrijven op het gele perkament - Boccaccio - de Florentijnsche dichter der zacht-zangerige Decamerone.

Terwijl ik met mijn verbeeldingsoogen het al zie gebeuren, leeft het verleden, dat hier niet het voorbije is, maar het Heden.

Als schimmen gaan al die grooten voorbij mijn geestesoogen, tot nieuw leven gewekt door deze eeuwenoude omgeving waar hun ziel blijft dolen.

In dit middeneeuwsche stuk Florence, zie ik Dante voorbijgaan, de sombere, zwaarmoedige figuur, ben ik tegenwoordig bij zijn ontmoeting met Beatrice, die door haar verschijning alleen zijn kunstenaarsschap opvoert tot de paradijshoogte van zijn scheppingen. Weet ik hem zijn Vita Nuova dichten, in dat sombere, oude huis, met de overhangende dakluifel en den stillen waterput ervoor, in die oeroude straat. Zijn Vita Nuova, die wonderschoone zangen, die èèn verheerlijking zijn van zijn vrouwelijk ideaal Beatrice, waarin hij haar leven en vroegtijdig sterven bezingt, en na haar dood als 't ware met haar blijft voortbestaan, door de kracht van zijn groote, waarachtige liefde, wat zijn ‘nieuw leven’ wordt.

Il casa di Dante is een bedevaartplaats geworden, waar velen in vrome aandacht zich dien Groote herinneren.

Terugkeerende op mijn weg langs de rivier en door de poort weer de straat der Uffizi betredende, zie ik nog eens het Oude Paleis, somber, dreigend haast in den aandonkerenden avond, met zijn slanken toren tegen de lucht naar voren komende. Aan het gebouw steken in ijzeren ringen brandende flambouwen, die den geheelen omtrek geheimzinnig met hun walmende vlammen verlich-

[p. 96]

ten en donkere schaduwen en lichtplekken tooveren op het immense stadsplein dat het aan twee zijden omgeeft.

In een donkeren hoek zie ik nog juist een gemaskerde wegsluipen, op korten afstand door meerderen gevolgd, die een vrouwengestalte in hun midden verbergen: een schaking, listiglijk en voor veel gouds, vlug uitgevoerd.

Zij verdwijnen in de schaduw der oude huizen, den rossen gloed der flikkerende flambouwen mijdende.

En met hun wegstervende voetstappen verflauwt de oude melodie, verzwakt de nagalm der zachte verledensmuziek en als ik mijn oogen open, weet ik een wonderen droom gedroomd te hebben, waarin een klank opbloeide dien iedere luisterende te hooren vermag.

Wie door Oud-Florence gaat, voelt zich gedragen door het rythme van dat oude Lied.