Droom en Daad. Jaargang 1

[p. 55]

Het bezoek
door Ernst Zahn
(Uit het Duitsch vertaald door E.v.S.K.)

2

HET waren merkwaardige dagen. Als het niet onbeleefd zou zijn geweest en geheel tegen den wil van onze ouders in, zouden Cornelia en ik wel dadelijk weer vertrokken zijn. Vooral mijn zuster, die den eersten morgen al verklaarde, dat zij dien nacht geen oog dicht had gedaan vanwege de ontzettend bedompte lucht in haar lage slaapkamer en de massa's vliegen, zij zou het geen tweeden dag uithouden. Ook ik had weinig geslapen. Ik deelde de kamer met Godfried en hij had gesnurkt als een tijger die aan asthma lijdt. Bij ons had het ook niet aan vliegen ontbroken en mijn bed met het reusachtige rood en witgestreepte veeren dekbed was een gloeiende oven gelijk en zoo ruig als een rasp. Maar er was niets aan te doen, wij moesten onzen tijd uitzitten; dat was niet meer dan ons fatsoen. Ook hadden wij wel aangevoeld hoe goed de Amreins het in den grond met ons meenden.

Cornelia liep dien morgen met een boek het bosch in, terwijl ik, toch nog altijd bewogen door vertrouwde herinneringen uit mijn jongenstijd, het huis en den tuin doorging, met vader Amrein een morgenpraatje maakte en mij door Moeder Amrein liet vertellen hoe Teunis, haar oudste zoon, in den herfst bijna aan de griep was overleden.

Toen ik tegen twaalf uur den tuin met al zijn bonte bloemenpracht verliet en om het huis ging, liep ik tegen Candida aan, die bezig was op een aan het huis grenzend, kort afgemaaid stuk grasland waschgoed op te hangen. Zij beantwoordde mijn morgengroet kort en zonder zich om te draaien. Ik werd echter vast gehouden door het blinken van haar volle bloote armen, die zij naar de lijn hield uitgestrekt, zij waren van kleur en vorm zoo welgeschapen dat ik het niet kon laten mijn oogen daaraan den kost te geven. ‘Mooi weer om de wasch te drogen’ merkte ik als inleiding op.

Zij lachte, en ik zag dat zij mooie witte tanden had en over het geheel aan frischheid en helderheid haar gelijke zoeken kon. ‘Pas op dat het je niet op je Zondagsche kleeren drupt,’ waarschuwde zij.

Ik bemerkte dat ik onder een kletsnatten zakdoek stond, vanwaar het water zachtkens op mij neer droop. Ik had mijn beste pakje aan, zag er over het

[p. 56]

geheel nogal in overeenstemming uit met de door mij beoefende wetenschap, als om door een ringetje te halen, onhandig in mijn bewegingen, meer thuis in de boeken dan in de natuur en vreemd tegenover allen handenarbeid. Ik week haastig en verschrikt terzijde en werd mij eerst later bewust dat ik mij erg filisterachtig had gedragen.

‘Dat is niet bepaald een geschikte kleeding voor op het land’ zeide Candida met een uitdrukking in de klare, eerlijke oogen, die allerminst op respect geleek. Ik herwon echter mijn tegenwoordigheid van geest en gaf haar ten antwoord dat het nu eenmaal niet anders was in de wereld, dat de een loopt op klompen, de ander in fijne leere schoenen.

‘En dikwijls zou de ander het gaarne hebben als de een,’ gaf zij mij ten antwoord.

Ik moest er om lachen en zeide, dat ik er niet bepaald naar verlangde een mestvork te hanteeren.

‘Maar ik soms een pen’ antwoordde zij mij op een toon, die mij in twijfel liet of zij nog steeds in scherts sprak of dat zij werkelijk iets dergelijks gevoelde.

Eerst in den loop der volgende dagen werd ik gewaar uit de gesprekken van haar ouders en van haar broer dat ze gaarne las en brieven schreef en het op school zoo goed had gemaakt dat haar leeraar geoordeeld had dat het jammer zou zijn als zij niet door ging studeeren voor leerares. Voor het oogenblik maakten haar lichamelijke aantrekkelijkheden op mij veel meer indruk dan die van haar geest, want het was merkwaardig hoe haar anders veeleer plompe gestalte, wanneer zij zich zoo naar de waschmand bukte en zich dan weer uitstrekte naar de lijn, een beminnelijke lenigheid verkreeg en hoe elke beweging iets vrij's en krachtigs had, dat ook een gunstige gevolgtrekking over het innerlijk wezen van het meisje toeliet. Candida werd mij op dezen morgen beslist tot een van de dingen, die tot de aantrekkelijkheden van Posthumen te rekenen waren.

Reeds bij het middageten, toen ik naast haar zat hinderde mij de muffige lucht van haar kleeren al minder. Ik bemerkte overigens, dat ook Cornelia zich uit haar kwade luim had opgewerkt tot een soort fatalistische vroolijkheid en niet zonder bevredigde ijdelheid en een heimelijk genoegen zag, hoe de blonde Godfried steeds weer met steelsche blikken en onverholen bewondering, nu eens naar haar mooie, smalle hand, dan weer naar haar zachte blanke wang en haar klare, knappe voorhoofd keek. Zij begon zich met hem te verstaan en had er plezier in hem, die niet op zijn mondje gevallen was, te plagen.

[p. 57]

In de daarop volgende uren verdeelden wij ons reeds in onze vriendschap en werd mijn zuster tot gezelschap van den boerenzoon, terwijl ik met steeds meer bevrediging mij aan de zijde van Candida ophield.

Het ontging mij, hoe de omgang der beide anderen zich verder ontwikkelde. Blijkbaar bleef zij echter in het kader van een door Cornelia neerbuigend bedreven scherts, die voor mijn zuster geen verhindering was mij iederen dag voor te rekenen, dat men van ons niet kon verlangen het langer dan tot het einde der week in dit boerenparadijs uit te houden.

Met Candida beklom ik reeds den tweeden avond den Heksentoren. Dit was een sterke, goed onderhouden, uit een met bosch overdekten heuvel oprijzende ruïne, dicht begroeid met winde, met een oude afgesleten trap, die naar een poortje met roestige ijzerbeslagen omhoog leidde. Hier zouden in den tijd der in die streek veel voorkomende heksenprocessen in de middeleeuwen dikwijls ongelukkige vrouwen en meisjes gevangen gezeten hebben om den dag van hun vonnis af te wachten. De toren was mij van mijn bezoek als knaap, als iets huiveringwekkends in de herinnering gebleven en toen ik voorstelde daarheen te gaan, had Candida zich met de gelaten vanzelfsprekendheid, waarmede zij alles begon en deed, bij mij aangesloten. Het was een zwoele avond. Achter de bergen weerlichtte en rommelde het in de verte. Ook zag men ver weg door de wolken heen nu en dan het licht flikkeren, zonder dat men nog den scherpen straal van den bliksem had kunnen onderscheiden. Boven ons was de hemel nog helder en van zulk een intens blauw als veelal aan zware bewolking voorafgaat. Het was wind-stil. De muggen leken echter wel dol en ik voelde mij ieder oogenblik gestoken, terwijl Candida in een merkwaardige immuniteit ze niet scheen op te merken en ook ondanks het zwoele weer er in het geheel niet verhit uitzag. Toen wij bij den toren waren aangekomen gingen we op de niet zeer breede trap zitten. Candida zat twee treden hooger dan ik en ik leunde terwijl ik naar haar opkeek met den rug tegen de ijzeren staven van de oude leuning. Hier waren we in de schaduw. Verward en wild struik- en doorngewas woekerde rondom en donker, door de stormen van eeuwen verweerd, maar statig rees de muur van den toren naast ons omhoog. Ik zeide, dat het mij altijd zoo aandoet, wanneer ik bedenk dat menschen als wij eenmaal over deze trappen gegaan zijn en in de gewelven hebben honger geleden, en mijn begeleidster antwoordde dat ook zij hier altijd slechts met een haast verontwaardigde weemoedigheid zijn kon, want zij had door een familielid van haar vader, die archivaris was en de oude staatsstukken onder zijn toezicht had, de geschiedenis gehoord,

[p. 58]

in het bijzonder van een arme en mooie jonge vrouw, die hier onschuldig ter dood gebracht was, omdat men haar van tooverij beschuldigde. Het gesprek kwam nu op de studie van oude oorkonden, op studie en wetenschap in het algemeen. Candida zag mij aan zonder dat de uitdrukking van lichte geringschatting of onderdrukten spot, die zich anders gaarne op haar gezicht vertoonde, wanneer zij met mij sprak, te voorschijn kwam. Zij zeide daarbij nadenkend: ‘Het is zeker heerlijk, veel te leeren en te weten; en men moet eerbied hebben voor iemand als jij, wien men den arbeid van vele nachten nog aan kan zien. Maar’ - en hier meende ik een lichten zucht te hooren - ‘ieder moet zich maar aan zijn eigen leest houden.’

‘Daar ben ik nog niet zoo zeker van’ antwoordde ik; ‘het zou toch geen kwaad kunnen, wanneer ik van jullie buitenmenschen veel afkeek, bijvoorbeeld, hoe men de zeis zwaait of de bijl hanteert en daarbij het lichaam ook zijn recht gaf, evengoed als het ook niet verkeerd zou kunnen zijn, wanneer jullie -’

‘Wij zeker ons jullie manieren eigen maken!’ viel zij mij luid en verzekerd in de rede.

Ik stond er versteld van; want ik had er haar over willen spreken, hoe ook de boer uit boeken leering kon trekken, en het overviel mij wat dat zij zoo juist voelde wat ons aan haar en de haren mishaagde.

Zij echter ging voort: ‘Denk je dat ik niet opmerkte hoe het jullie dikwijls moeite kost je in onzen eenvoud te voegen. Ik weet, dat Cornelia zich in haar slaapkamer voelt als in een folterkamer opgesloten, en Godfried heeft mij wel verteld, hoe jij dikwijls uit het raam gaat hangen, omdat het je tegen staat met hem dezelfde lucht te ademen.’

Ik wilde tegenspreken; echter kon ik tegenover haar rustige openhartigheid, die elken zweem van spijtigheid miste, het juiste woord niet vinden.

Daarop kreeg haar gezicht een nog ernstiger uitdrukking, terwijl zij voort ging: ‘Men zou van jullie veel kunnen leeren en dat moest men ook doen. Ik weet dat heel wat woorden, die hier gemeen goed zijn, jullie kwalijk in de ooren klinken, dat het voor onbeschaafd gehouden wordt wanneer men met de ellebogen op de tafel geleund zit of wanneer de lucht van onzen arbeid, van aarde en mest, die wij bebouwen, in huis en kleeren hangt. Maar ik van mijn kant wil dat niet anders. Ik wil zijn, die ik ben, en niets anders schijnen. Ik behoor bij den bodem en deze houdt mij vast als waren mijn voeten daarmede samengegroeid, ofschoon’ - zij hield even op - ‘ik wel inzie dat jullie ons in veel dingen vooruit bent.’

[p. 59]

Terwijl zij zoo sprak, groeide mijn verbazing meer en meer. Ik begon te vermoeden, dat evenals ik mij tot haar dikwijls op eigenaardige wijze gevoelde aangetrokken, zij ook over mij niet zoo ongunstig moest denken, daar zij zich zooveel moeite gaf onze wederzijdsche betrekkingen voor mij en voor zich zelf duidelijk te maken. Het werd mij warm te moede. Een verlangen naar haar vriendschap, een drang haar hand te vatten, vervulde mij en toen ik nu weer haar blik ontmoette ging er iets door mij heen dat ik nog niet in gezelschap van een vrouw had ervaren. Ik legde werkelijk mijn hand op de hare. ‘Men kan toch ondanks veel verschil elkander leeren verstaan,’ zeide ik een beetje losjes weg, innerlijk iets in mij omdragend, dat deze woorden niet weergaven. Daarna was het een oogenblik stil tusschen ons. Wie zal zeggen, of niet reeds in dit uur mijn hart een wonde zou zijn geslagen, als niet op eenmaal mijn blik gevallen was op een groven, rooden onderrok en een witte kous, die in een groven schoen stak. Candida had in een wat nonchalante houding het eene been terzijde geschoven. En zoo zijn wij stadsmenschen in onze beschavingsaanmatiging nu eenmaal - mijn aan fijn ondergoed, donkere zijden kousen en dergelijke dingen meer gewende smaak gaf mij meteen een ribbestoot en noodzaakte mij in een plotselinge ontnuchtering van mijn zitplaats op te staan.

Wij slenterden nog een oogenblikje in de omgeving van den toren rond, zonder den draad voor een wat dieper gaand gesprek weer te vinden. Maar er bleef toch van dit oogenblik af iets in mij, dat mij sterk bezig hield en de dagen in Posthumen snel voorbij deed gaan. Ik dacht er niet meer over het verblijf vóór den tijd af te breken en hield ook tegenover Cornelia, die er meermalen op aandrong naar huis terug te keeren mijn besluit om te blijven, staande. Ik bemerkte echter ook dat Candida hartelijker tegenover mij was, mij meer dan bij het begin scheen te waardeeren en minder aanleiding vond om met haar broer blikken te wisselen die haar misnoegen of haar spot over de stad verrieden. Misschien was dat voor mij een aansporing mij tegenover haar in een goed daglicht te stellen en toen ik van huis bericht ontving, dat mijn eerste boek, dat ik een uitgever had voorgelegd, door dezen was aanvaard, liet ik niet na het mijn vriendin te vertellen en haar over mijn toekomstverwachtingen met enthousiasme te spreken, waardoor ik bij haar nog weer in aanzien steeg.

Cornelia legde zich intusschen, met een voor mijn anders zoo eigenzinnige zuster, verwonderlijke gelijkmoedigheid, bij het feit van ons blijven neer. Van tijd tot tijd maakte zij, terwijl zij haar dunne lippen krulde, een hatelijke

[p. 60]

opmerking, als dat ik mij opeens zoo uitermate voor den landbouw scheen te interesseeren, of dat haar vriendinnen thuis raar zouden opkijken, wanneer zij hun vertellen zou, met wat voor iemand zij zouden hebben te deelen in mijn vereering. Daarbij ging zij echter zelf ijverig voort den armen Godfried met oogen-lonkjes en andere bakvischjesmanieren het hoofd zoozeer op hol te brengen, dat de onbeholpen jongen niet wist of hij voor den gek gehouden werd of dat hij werkelijk de fijne schoonheid van het stadsmeisje aanschouwen mocht, en daardoor tot een linkschheid en een zwijgzaamheid verviel, waarover Cornelia tegenover mij weer den spot dreef.

Zoo gingen veertien dagen voorbij. Een langduriger verblijf had niet in de bedoeling gelegen. Men sprak over ons spoedig naderend vertrek. Het wakkere, oude echtpaar Amrein, een paar menschen dat aan bedrijvigheid, goedmoedigheid en vriendelijkheid nauwelijks zijn gelijke vond, trachtte ons te weerhouden en stelde de gebruikelijke vragen, of wij het dan werkelijk bij hen te primitief hadden en of misschien het eten ons niet beviel. Op onze herhaalde verzekering, dat wij gaarne langer zouden blijven wanneer men thuis niet op ons rekende, werd het midden van de derde week als tijdstip van vertrek overeengekomen, tegelijk echter vastgesteld, dat wij de streek niet weer zouden verlaten, zonder nog eens een bezoek gebracht te hebben aan het Rütli, de wieg der vrijheid, aan het meer. Dat wilden wij gaarne en op dezen avond gaf zelfs Cornelia mij toe, dat men voor deze vier boeren, die met de zon op waren, met al de kracht van hun taaie lichamen arbeidden en die uit den omgang met de natuur hun blijde en fiere geaardheid zich verwierven, den grootsten eerbied hebben moest.

(slot volgt)