[2013/1]
Verklaring der plaat
Gulliver op de kust van Lilliput. Prent door F. Bleyswyk uit deel I van J. Swift, Reisbeschyving na verscheyde afgelegene natien in de wereld (Den Haag: Alberts en Van der Kloot, 1727).
Foto: Universiteitsbibliotheek Amsterdam, Bijzondere Collecties.
De Nederlandse kunst van de achttiende eeuw staat niet
bekend als koploper, maar met één ding hadden wij toch echt een wereldprimeur: het illustreren van
Gulliver's travels van Jonathan Swift. De oorspronkelijke Engelse editie uit 1726 bevatte wel een portret van Lemuel Gulliver, vier landkaartjes en twee schematische tekeningen, maar de vroegste verhalende illustraties staan in de
Reisbeschyving na verscheyde afgelegene natien in de wereld, de eerste Nederlandse vertaling van
Gulliver's travels uit 1727. Het gaat om vier prenten, waaronder de hier afgebeelde slapende Gulliver die door de Lilliputters wordt vastgebonden. De maker is ene F. Bleyswyk. Van hem zijn meerdere boekillustraties bekend, maar over zijn persoonlijk leven weten we niet meer dan dat hij omstreeks 1720 in Leiden werkzaam was.
Bleyswyk had dus geen direct voorbeeld om naar te werken. Niet dat de kunstgeschiedenis geen oudere voorstellingen met reuzen en dwergen kent die als voorbeeld hadden kunnen dienen. Zo is er de bekende prent van Cornelis Cort naar Frans Floris uit 1563, met een elegant slapende Hercules die wordt belaagd door de Pygmeeën. Als Bleyswyk deze prent heeft gekend, wat wel waarschijnlijk is, heeft hij daar weinig mee gedaan. Liever leefde hij zich zoveel mogelijk in in de tekst van Swift. Gulliver was dodelijk vermoeid en dronken van de brandewijn in slaap gevallen. Daarbij past niet een bevallig neergestreken mannenfiguur, zoals de Hercules van Cort, met een been keurig opgetrokken; wel een man zoals Bleyswyk tekende: plat op zijn rug, met onelegant lang uitgestrekte, gespreide benen.
Bleyswyks aanpak is enorm in de smaak gevallen; zijn illustraties zijn onder meer gebruikt in vroege Engelse, Franse, Duitse en Italiaanse drukken van Swifts meesterwerk. Beroemd is de kunstenaar er echter niet van geworden, rijk waarschijnlijk evenmin.
Auteursrechtelijk beschermd