Documentatieblad werkgroep Achttiende eeuw. Jaargang 1978

[p. 29]

V Nieuwe uitgaven

De ouderdom van Rhynvis Feith

In 1975 maakte de heer M. van Hattum te Amsterdam een doctoraal scriptie over De Ouderdom van Rhynvis Feith. Van deze thans in eigen beheer gestencild uitgegeven studie in twee delen van gezamenlijk 380 pagina's zijn exemplaren leverbaar door storting van f 18,- op gironr. 33 13 887 t.n.v.M. van Hattum, Marco Polostraat 60¹, Amsterdam-Overtoomse Veld.

In de Inleiding wordt behandeld: I Biografische schets, a. tot 1792, b. de jaren 1792-1802. II Leven en ouder worden als literaire motieven, a. Drie verschijningsvormen van het leven; b. Periodiseringen van het leven, de ouderdom. III Het buitenleven. IV Tekstgeschiedenis, a. het handschrift, b. de eerste druk van 1802, c. de tweede druk van 1819, d. de derde druk van 1824. V Compositie, a. tekst, b. illustraties, c. eenheid. VI Waardering.

Hierna volgen van p. 80 - p. 180 het commentaar en van p. 180 - p. 220 twee woordregisters: een index van zelfstandige woorden en een van rijmwoorden.

De inhoud van deel II bestaat uit de complete tekst naar de eerste druk, tekstvarianten t.o.v. het hs., de 2e en de 3e druk, terwijl ook de varianten binnen het handschrift gegeven worden.

Études sur Le XVIIIe siecle vol. IV

Op 6 november 1976 organiseerde de Groupe d'étude du XVIIIe siècle aan de Université Libre de Bruxelles een studiedag over het thema: Brussel in de 18e eeuw. De bij die gelegenheid gehouden voordrachten, tien in getal (!) zijn thans door de goede zorgen van Roland Mortier en Hervé Hasquin gepubliceerd als vierde deel van de reeks Études sur le XVIIIe siècle (Éditions de l'Université de Bruxelles 1977:157 pp. met 12 pp. illustraties buiten de tekst; prijs: 345 BF). De behandelde onderwerpen lopen uiteen van bevolkingsopbouw (Hasquin) en economie (De Peuter) tot architektuur (Martiny) en journalistiek (Vercruysse). Sommige bijdragen lijken in eerste instantie van lokaal of regionaal belang; andere stijgen daar stellig bovenuit. Op gevaar af iemand te kort te doen signaleren wij het opstel van J. Marx over ‘L'activité scientifique de l'Académie Impériale et Royale des Sciences et Belles-Lettres de Bruxelles’ tussen 1777 en 1794. Neerlandici onder ons zullen met interesse kennis nemen van de tekst van Josef Smeyer, getiteld ‘La littérature néerlandaise à Bruxelles au cours du XVIIIe siècle’. Mortier zelf levert een korte bijdrage over de verblijven van Benjamin Constant te Brussel tussen 1774 en 1780.

[p. 30]

Het Hôtel Falligan te Gent

Bij dezelfde Éditions de L'Université de Bruxelles verscheen in 1977 een inmiddels met de Prix Cailleux bekroonde monografie van de kunsthistorica Maria Frédéricq-Lilar: L'Hôtel Falligan. Chef-d'oeuvre du Rococo Gantois. (168 pp. met 92 illustraties; in linnen band; 22 x 28 cm; prijs: 1000 BF). Het is een boek dat om zo te zeggen al zou imponeren, indien de tekst waardeloos was, quod non! Wie het originele artikel van Marie Frédéricq-Lilar over prieeltjes, ruïnes en soortgelijke bouwsels in 18e-eeuwse tuinen (recentelijk verschenen in: het tijdschrift La Maison d'Hier et d'Aujourd'hui) gelezen heeft, zal reeds enige indruk hebben van de kwaliteiten van de schrijfster. Haar onderzoek is hier geconcentreerd op één object, het kort na 1755 voor de familie Falligan te Gent ingerichte (en uitzonderlijk goed geconserveerde) huis aan de Kouter te Gent, waarin thans zowel een literaire societeit (de ‘Club’) als de Banque de Bruxelles gevestigd zijn. Er is werkelijk geen aspect dat verwaarloosd wordt: bouwgeschiedenis, interieurverzorging, inventaris, bewoners etc. Schrijfster weet op ideale wijze detail-onderzoek met synthetische beschouwingen te combineren. Degelijke archiefstudie levert een hechte grondslag voor haar interpretaties. Qua onderwerp moge deze rijke monografie op het eerste gezicht slechts bestemd lijken voor hen die in de Gentse architectuur geïnteresseerd zijn, als model van cultuurgeschiedenis verdient zij ruimere bekendheid onder alle ‘dix-huitiémistes’.

Een nieuw boek van H.F.J.M. van den Eerenbeemt over sociale geschiedenis

Het epitheton nieuw in deze aankondiging is niet helemaal correct, want enkele gedeelten van het boek in kwestie zijn eerder al gepubliceerd in artikel-vorm. Toch is het alleen maar toe te juichen, dat schr. kans heeft gezien om deze voorstudies uit te werken tot een monografie, getiteld: Armoede en Arbeidsdwang, met als ondertitel: Werkinrichtingen voor ‘onnutte’ Nederlanders in de Republiek 1760-1795. Een mentaliteitsgeschiedenis ('s-Gravenhage, Martinus Nijhoff, 1977. 231 pp., ingenaaid; prijs: f 47,50). De auteur onderzoekt hierin voor een veertigtal plaatsen de lokale pogingen tot werkverschaffing aan behoeftigen. Aan de beschrijving en evaluatie van die experimenten gaat een inleidend deel vooraf, waarin een achtergrondsanalyse van het pauperisme in de 18e eeuw beproefd wordt. Het geheel berust op een grondige verkenning van lokale en regionale archieven, waar ter zake dienende gegevens vaak uiterst moeilijk te vinden bleken. Een niet minder groot probleem vormde de kwantitatieve verwerking van de verkregen gegevens. Van den Eerenbeemt wijst er te dezen terecht op, dat het getalsmatige aspect voor een mentaliteitsgeschiedenis als de zijne geen punt van primair belang vormt. Schr. heeft het blijkbaar evenmin tot zijn taak gerekend om systematisch na te gaan, hoe de aktiviteiten van de werkverschaffers door literatoren van allerlei slag begeleid, c.q. toegejuicht werden. Soms echter stuit men in zijn boek op figuren die ook in de literatuurgeschiedenis compareren. Denken we slechts aan Betje Wolff en Aagje Deken (eerstgenoemde wordt, terloops gezegd, ten onrechte genoemd als schrijfster van het spectatoriale weekblad De Borger). Hoewel de feitelijke rol van zulke literatoren in de economisch-

[p. 31]

patriottische beweging wellicht zeer gering te noemen valt, dunkt mij hun propagandische betekenis uiterst belangrijk. Wellicht zou de schr. in zijn aangekondigd vervolg ook aan dit aspect nog aparte aandacht kunnen besteden. Zoals het boek er nu ligt maakt het een voortreffelijke nadruk: helder geschreven, goed gedocumenteerd en werkelijk verhelderend voor wat de tijdsproblematiek aangaat. Gaarne zou, althans één lezer, deze monografie verlucht hebben gezien met passende illustraties. Niet ‘om het mooi’ maar ter verhoging van het documentair karakter.