Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

[p. 788]

Karl Vissers

S'Agaró, 10 juli 1999

Dag Tilly

Het is een gegeven dat waarschijnlijk nog algemener is dan ik vermoed: zodra je lief niet meer je lief is maar je vrouw, houdt het brieven schrijven op. Er is nog wel het gebeurlijke kattenbelletje, een kaartje bij een cadeau, een bericht bij de telefoon, maar verder: je schrijft je vrouw gewoon geen brief meer als er niet aan dwingende voorwaarden is voldaan. (SchuldVerlangenSchaamte bijvoorbeeld, liefst in combinatie met grote afstand en veel tussenliggende tijd.) Brieven stuur je naar mensen die veel minder dicht op je huid zitten en je gebruikt daarin hoofdzakelijk woorden die je nergens hoeft te zoeken, zoals ‘hierbij’ en ‘bij gebrek aan’ en ‘hartelijk’. Maar jou - vanwege te veel nabijheid - al vijftien jaar helemaal niets. En in het perspectief van de stapels die ik vroeger schreef aan meisjes die nu eens vlug, dan slechts schoorvoetend definitief verdwenen, valt dat mager uit. Vandaar, nog ruim voor het begin van het nieuwe millennium, deze poging voldoende afstand te creëren om vijftien jaar te overbruggen. (De wraakzuchtige bug die alvast voorbereidingen trof, kan mijn naam van zijn lijstje schrappen.)

Voor jou (over jou) schrijven deed ik anders veelvuldig, maar dan altijd zo dat het nergens duidelijk was. Waar je in verhalen mijn vrouw was, was je dat nooit werkelijk, omdat ik ook nooit ik was, al had het hier en daar wel gekund. Je wilde het ook niet echt zijn en daar heb ik begrip voor, want leuk zijn ze nooit, die meiden. Ze kijken te vaak hooghartig naar beneden en hebben wilde haren en machtige dijen, zoals de vrouw op het ex-libris dat je voor me liet ontwerpen, voor wie ik deemoedig achter mijn pen wegduik.

1985, denk ik, de laatste keer dat ik je schreef. Ik was soldaat. Ik zal wel begonnen zijn met ‘lieve’ voor je naam te zetten, of ‘mooie’ of ‘mijn’ of ‘liefste’ (dat was je natuurlijk allemaal). En daarna?

Ik zou het kunnen controleren als ik dat wilde, de brieven zijn er nog: een klein kistje van gebeitst dennenhout in je bureau naast de foto's die nooit de albums haalden. (Over die foto's: vooral die van jou uit de periode van toen ik er nog niet was, hielden me bezig. Die ene bijvoorbeeld waarop jij staat met acajou in plaats van blond haar, zodat je iemand anders was.) Maar nalezen wat ik toen schreef zal ik niet doen. Ik wil niet

[p. 789]

weten wat het ventje dat ik toen was over zichzelf



het vermelden waard vond.

Bijna 2000 dus. Ik weet dat het voor jou een grens is die je niet over wil. Alleen omdat er in 2000 opnieuw een nul verschijnt in het getal dat je leeftijd aangeeft, beschouw je het jaar als een meet, een streep, het einde van een klim waarop de afzink volgt. Terwijl het zo weinig voorstelt: 2000 is voor drievierde niets. Een nuffige zwaan gevolgd door lege cirkels; een getal dat, wanneer het op de kilometerteller verschijnt, schots en scheef tevoorschijn komt. Bij het einde van een tijdperk zijn mensen doorgaans geneigd een inventaris van hun verwezenlijkingen op te maken die haast vanzelfsprekend zijn tegendeel oproept: een opsomming van wat er ontbreekt. Ik stel me voor dat het voor jou niet anders is. Dat ook jij werk maakt van die tweede lijst.

(Een. Een job met iets meer glamour dan de dagelijkse omgang met nukkige adolescenten die de lijst van de kleren die je droeg belangrijker vinden dan de cijfers op hun maandrapport. Twee. Een derde kind. Drie. Een romance met een Romaanse god met donkere krulletjes. Vier. Een prijsuitreiking (nu eens van respectabele omvang) waarbij je naar de gelauwerde kan wijzen en zeggen: kijk, mijn man. Vijf. Het zuiderse vakantiehuis.)

Doe maar, Tilly. Dit negeren van wat er wel is (de - gedeeltelijke - realisatie van een gelijksoortige negatieve inventaris, opgemaakt bijvoorbeeld vijftien jaar voordien) en het ontevreden staren naar wat oningevuld bleef, is, denk ik, vrij essentieel voor elk begin. Tevredenheid laat zo weinig perspectieven. Te weinig drift. Kijk maar even nukkig. Lijk maar even nors.

Wat schreef ik je in godsnaam? Waarmee vulde ik mijn pagina's toen ik nog niet half wist wie je was? Met eindeloos wachten omdat in het leger tijd niet voorbijgaat, met te veel afstand, met verlangen? Haalde ik er een foto bij zodat ik je kon zien terwijl ik nadacht, die met jou in acajou bijvoorbeeld, waarvan ik nooit geweten heb wie hem nam?

Lente of zomer, pre-1984. Je zit thuis op het terras. Je eet een appel en draagt zwart en wit en je lacht naar degene die de camera vasthoudt. Later heb ik die foto overgedaan, met zwart en roze en (noodgedwongen) blonde haren, maar je was niet in te halen, en terecht. Op zoek gaan naar gemiste tijd is een dubbele verspilling. Je start gewoon met wat er wel begon.

De eerste keer dat ik je zag was in de Wijsbegeerte en Letteren-bibliotheek. Je zocht naar een boek. Een studiegenoot zat naast me. En hij vroeg - heb ik je eigenlijk ooit verteld wat hij over je zei door alleen maar te vragen?

[p. 790]

‘Ken je die?’ vroeg hij. Hij stootte zijn potlood in jouw richting en knikte zoals jongens dat wel eens doen wanneer ze het over de auto hebben die ze later willen kopen. Ik kende je niet.

‘Ken je die niet?’ vervolgde hij, alsof je in een hitlijst stond die me onmogelijk kon ontgaan zijn. Hij schudde zijn hoofd en richtte zich weer naar jou. Ik keek mee en zal zeker gedacht hebben van jaja, maar ik moet ook terug naar mijn werk zijn gegaan, want verder herinner ik mij, tenminste van wat ik dacht, niets meer. (Ik schreef brieven naar iemand die nog moest verdwijnen.) Wat ik van jou toen nog weet: je droeg zwart. Een jurk. En schoenen met hoge hakken die nijdig tikten omdat je gehaast was omdat je kon voelen dat er over je werd gepraat.

‘Je kent die wél,’ besloot de studiegenoot, van wie ik me alleen het gezicht herinner, niet de naam. Jou aanspreken - laat staan een brief schrijven - deed ik niet. Daarvoor moest ik eerst soldaat worden.

Even terug naar die grens van je: toen ik nog zo jong was dat ik vijftien met reden oud kon vinden, had ik nachtmerries over doodgaan na het overlijden van drie van mijn vier grootouders. Ik nam me stellig voor niet jong te sterven, ik zou minstens zo oud worden als de statistieken in de W.O.-lessen aangaven. Achtenzeventig dus (ik ging er optimistisch van uit dat ik over voldoende vrouwelijke hormonen beschikte om op dat gemiddelde voor vrouwen aanspraak te kunnen maken), zodat er ‘1961-2039’ op mijn grafsteen zou staan en ik van het jaar 2000 een breekpunt maakte (ik hield van rekenen en van symmetrie nog meer). Dat ik in 2000 even ver zou zijn als mijn vader toen, was een gedachte die ik onmogelijk kon bevatten. Kaal worden evenmin.

Een tussendoortje: beneden aan het zwembad zie ik Raúl en Marta - die ken je nog wel - voor het eerst deze zomer samen. (Er is iets met hun haar: dat van hem is zo kort geworden dat het lijkt of hij een carrière als para overweegt, dat van haar is langer en heeft een spoeling gehad. Het is nu de kleur van kastanjes.) Zij lacht (nog steeds) naar hem wanneer hij haar benadert, maar blijft (net als voordien) in haar strandstoel liggen. Hij blijft even wachten en maakt dan grijnzend een fotografeergebaar waar hij zijn teleurstelling achter verbergt. Hij duikt stoer in het water om haar daar de mannenspieren in zijn jongenslijf te tonen.

Hoe maakte ik er toen een einde aan? Ik denk met ‘ik mis je’, of pendanten daarvan. (Ik miste vaak en veel). Daarna iets bezwerends, in de vorm van ritmisch geformuleerde opdrachten. Denk. Schrijf. Droom. Wacht. En dan mijn naam, met een bezittelijk voornaamwoord ervoor. Neen, geen voornaamwoord. Ik was nog erg van mezelf.

Zo, Tilly. Vouw nu maar dicht. Steek me in je gebeitste kistje. En vraag me tegen nieuwjaar niet hoe het moet met dat derde kind of die jonge god met donkere krullen.

Je Karl