Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 140

[p. 491]

Atte Jongstra
De zeep van Hassan

Heer! Er was eens een Oostafrikaans dorpsoudste die bij de Hamburgse firma Becker, Schultz & Co. zeep bestelde, maar deze nooit ontving. Hij heette Hassan ben Omar, ik weet niet of dat reden voor U is geweest die Hamburgse zending te onderscheppen. Die dorpsoudste schreef een brief toen hij wist dat zijn bestelling nooit meer zou komen.

Heer! Waarom hebt U mij de zeep niet gestuurd die ik had besteld? Geloof je werkelijk dat mijn geld niet deugt?
Vervloekt ben jij, Becker Schultz en Co. Moge de hooischrik in je maïs varen en de tse-tse je koeien steken, nu je mij mijn zeep onthoudt. Je onderdanige dienaar Hassan ben Omar.

U kunt zich vast die discussie in ons land tussen Gomaristen en Arminianen nog wel herinneren, over twee woorden waarvoor de Nederlanders elkaar naar het leven stonden in de zeventiende eeuw: ‘almachtig’ en ‘algoed’. Over goed en kwaad hou ik me liever op de vlakte, ik spreek liever van ‘alom’. U bent overal, ter land, ter zee en in de lucht. Ik denk dat U er meer van weet.

Waarom zorgde U niet voor snelle expeditie, ten bate van, de schone handen van Hassan ben Omar?

Legde U die Hamburgse zeepfabriek stil?

Is het schip onderweg per ongeluk gestrand?

Is de lading tijdens de zeereis nat geworden en is U de zaak gewoon uit de hand geschoven? Dat hoor je wel vaker over natte zeep.

Wat dacht U: zo'n boos briefje, ik breng die kerel in verlegenheid, net zoals ik dat met Job deed? Want als Hassan er niks op heeft gevonden, dan stinkt hij intussen een uur voor de wind. Geen van zijn vijfentwintig echtgenotes wil nog iets van hem weten, niemand vraagt hem meer om raad. Erg oudtestamentisch.

[p. 492]

Misschien hebben vrienden die arme Hassan wel een stukje uit hun zeepdoos gebracht, wie weet. Maar ik stel me voor dat hij daar vriendelijk voor heeft bedankt.

‘Als ik zeep bestel laat Allah het niet aankomen. Wat zou ik me dan met bronwater wassen en mijn handen zuiveren met andermans zeep? Ik heb flink de schurft in. En dat heb ik laten weten ook. Maar ja, wat moet ik...?’

Zei Job ook niet al zoiets? Goed, hij sprak over ‘God’.

God, Becker Schultz en Co., Allah, wat maakt het uit als U toch alom bent?

U kent de inhoud van Hassans briefje. Zijn opwinding is begrijpelijk, evenals die van Job toen hij op de mestvaalt zat uit te wasemen. Vergeef me, maar ik zie in dat kattebelletje de gerechtvaardigde woede van een sympathiek mens, dat graag lekker ruikt als hij zijn vrouw voor de nacht aan het uitzoeken is. Het mag dan naïef en ouderwets zijn om Hamburg in plaats van een vuurstorm Oostafrikaanse plagen toe te wensen, maar U weet toch hoe het erbij ligt in de streken waar Hassan woont? Niet hygiënisch, geen goede scholen. Ellendig, dacht ik zo.

Zou Hassan geloven dat er een hiernamaals bestaat? U weet meer dan ik. Hoe zou hij het leven op aarde beschouwen? Voor mij een vraag. Er valt volgens hem zeker iets aan op te knappen, anders had hij die zeep niet besteld.

Heer! Weet U nog wie Hein Bakels is? Hij heeft veel boeken over U geschreven en 2200 artikelen als ik goed heb geteld. Een leuke schrijver, maar hij stelt de wereld hier beneden niet erg florissant voor.

‘Een vreselijke boel, een ware looiput.’

De mens komt in bloed en derrie op de wereld, schrijft Bakels, maar:

‘God gaat hem nog vuiler maken. God werpt hem in de looiput. En waarachtig, daar stinkt het echt.’

U merkt misschien dat de mensen veel moeite doen U te begrijpen. Ik weet niet hoe ver ik in deze brief nog moet gaan om de zeepgeschiedenis van Hassan op te helderen. Maar vóór U het leven van Bakels óók onmogelijk maakt, hij heeft zijn best gedaan.

‘Hij is viezer,’ schrijft Bakels, ‘maar wel verder, de mens. Verder op de weg der vervolmaking. Het liggen rotten in de looiput is een overgangstoestand.’

Ik begrijp wel Heer, het is een oude klacht. Waarom zoveel ellende in het ondermaanse, zonder zeker zicht op iets moois hierna! Er zijn veel mensen die zeggen dat ze vertrouwen, geloven. Zulke werkwoorden nemen ze in de mond. Ik ben er jaloers op. Pruden-

[p. 493]

tius' Getijden ligt opengeslagen op mijn bureau. Een oude Spanjaard die er ook alle vertrouwen in had en dat heel aanstekelijk heeft opgeschreven.

God, dacht ik. Ja, misschien.

Daarnaast ligt een ander Spaans boek, van pater Henriquez uit 1631, die al even zalig beschrijft hoe het er bij U boven aan toegaat. Henriquez vertelt dat U een lekker warm zwembad heeft. Daarin te drijven is al even heerlijk dan naar dat gebadder te kijken, zegt hij. Pater Henriquez deed me Prudentius helemaal vergeten. Want als U me ergens mee wilt straffen, laat me dan in een bak met warm water drijven. Er naar kijken bezorgt me al uitbrekend zweet. Mocht het daarentegen Uw bedoeling zijn me plezier te doen, niet zo! Trouwens, nu me dat bassin van U tebinnen schiet... Zag ik daar niet een klein, Duits stukje zeep op de badrand liggen?

Heer, ik heb gezondigd. Ik praat er al lang genoeg omheen. Bent U daar nog? Ik ben ingegaan tot een vrouw die niet de mijne was, zij heeft mij met vlees omringd, terwijl een ander dat volgens U zou moeten doen. Ook al zo'n oud verhaal, het zal U wel vervelen. Dat de mens steeds weer in die val moet trappen... Gaat U het rijtje maar na: de vrouw van Belisarius, Theodosius, Tristan, Isolde, Melanie van der Straaten, Rubehn, Theseus, Ariadne, Lancelot, Guenièvre, Paris, Oenone, Marguerite van Bourgondië, Perseus, Byron, Andromeda, Madame Bovary, Vronsky. Ik kende ze uit de boeken, maar dat verhielp er niks aan. Ik ken zelfs een geschiedenis waarin een vrouw vertelt tot overspel te zijn overgegaan, terwijl ze net samen met andervrouws echtgenoot een boek over overspel zat te lezen.

Het Droste-effect in de zonde.

Droste. Blikken.

Associeert U zelf maar door.

U bent alom, U wist ervan. Mag ik U vragen mij zeep te sturen? Ik ken een gerenommeerde firma: Becker, Schultz & Co. te Hamburg, Duitsland. Aan Amerikaanse zeep met een pereluchtje heb ik overigens ook geen hekel.

‘Al waste ik mij met salpeter en gebruikte ik veel zeep, God vergeet mijn ongerechtigheid toch niet.’

Het staat in Uw Schrift, ik weet het, Jeremia. Maar toch. Stuurt U mij zeep!

Mijn naam is geen Hassan. Ik zal geen boze brieven sturen, maar me wassen zoals mijn moeder me dat geleerd heeft. Met de ingezeepte vingertoppen, op de kritieke plekken. Een badkuip hebben we thuis nooit gehad.

Heer! Wat denkt U? Zou het helpen?