Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 133

[p. 362]

Anton van Wilderode
Gedicht geopend

Nog nevelig in de tuin. 't Is net half zes.
Ik hoor de melkboer, bezig bij het hek,
de flessen wisselen in het flessenrek.
‘Morgen, Mevrouw’, zegt hij: ‘'t is anders fris.’
Dan denkt hij na, en bij een zaklantaarn
telt hij de posten op; het saldo klopt.
Alvorens hij weer wegrijdt merkt hij op
dat er alweer een r. is in de maand.
Ik neem het rek en berg het wisselgeld;
't is altijd goed, ik ga het maar niet na.
Toch onbegrijpelijk dat ik nog besta:
ik word straks zesenzeventig, welgeteld.

1980

Uit: De zomen van het licht.
Amsterdam, Athenaeum -
Polak & Van Gennep, 1983.

Ida G(ardina) M(argaretha) Gerhardt (1905) is in drievoudig opzicht een ‘klassieke dichteres’: van huize uit classica zoekt en vindt zij voor een belangrijk deel de inspiratie voor haar poëzie in de gedachten- en gevoelswereld van de antieken; zij blijft trouw aan de traditionele poëtica en zij wordt door velen terecht gerekend tot de coryfeeën van de hedendaagse Nederlandse dichtkunst.

Aan haar over het algemeen toegankelijke poëzie wordt bij een te vlotte (en dus wat oppervlakkige) lezing toch onrecht gedaan, want onder de schijnbare eenvoud van de verwoording zitten altijd symbolen, aanwijzingen en allusies verscholen, die (zoals Leo Vroman het voor de poëzie in het algemeen formuleerde) moeten ‘wakkergelezen’ worden. Er staat meer dan er staat en elk gedicht wordt als het ware twéémaal gemaakt, eens door de dichter en eens door de toegewijde lezer, die de ‘tekst’ tot ‘gedicht’ leest.

Grensgebied 1 opent de bundel De zomen van het licht en men kan vinden dat beide titels (een landstreek in de nabijheid van grenzen én de boord of buitenkant van iets) naar elkaar verwijzen. Voorbij een grens en een zoom begint het onbekende. En de onzekerheid.

De eerste acht versregels kunnen nauwelijks gewoner. Ze zijn anekdotisch en concreet; ze vertellen zonder enige verfraaiing of beeldspraak (zonder ‘omweg’) een onbelangrijke gebeurtenis die allerminst uitzonderlijk

[p. 363]

is: de vroegmorgenlijke ontmoeting van de dichteres en de melkboer die zijn dagelijks ritueel uitvoert. Hij vervangt het leeggoed door volle flessen, berekent het bedrag van het geleverde en geeft het wisselgeld terug. Voor en na de zakelijke afhandeling zegt hij twee korte zinnetjes, eentje bij wijze van begroeting over het weer dat al fris wordt (‘anders’ lijkt op een voorbehoud ten opzichte van de verwachte weersgesteltenis) én eentje, bij het wegrijden, over de snelle gang van het jaar en van de tijd, want er zit alwéér een r'tje in de maand, het is al september. In deze tot berusting stemmende volkse zegswijze waarbij de consumptie van mosselen beperkt moet blijven tot de herfst, de winter en het vroege voorjaar, ligt de brug naar de laatste vier versregels waarin de dichteres hààr gewoontehandelingen volbrengt (de bestelling mee naar binnen nemen, het wisselgeld zonder meer opbergen...) maar zich plotseling ook bewust is van de tekenen die de doodgewone realiteit haar aanreikt: de melkboer, overigens een vertrouwde verschijning, wordt een aanzegger van het voorbijgaande leven dat ouderdom en naderende dood meevoert. Alles gaat voorlopig door als vanouds, maar dat is geen reden om niet bedacht te zijn op wat gegeven wordt en genade is. Saldo, overschot. De gratuite gelegenheidsmededelingen krijgen een diepere zin. Met verbazing en dankbaarheid constateert zij dat ze straks zesenzeventig wordt. ‘Welgeteld’ schrijft ze, met een knipoog naar de handelwijze van de secure melkboer.

Grensgebied 2 sluit de bundel af en is niet alleen door zijn titel een complementair gedicht. Des nachts ziet zij vanuit het zeedorp ‘waar mijn wijkplaats is’, Warffum in de provincie Groningen, in de verte de regelmatig zwaaiende lichtbundels van de vuurtoren. Een tijdklok, alweer twee jaar later. En

nog tellende mijns ondanks en alreeds
ervarende dat er geen tijd bestààt,

besef ik bij dit wijlen aan de grens
het raadsel van de hoge ouderdom:
het prijsgegeven zijn en alreeds vrij.
Het raken aan de zomen van het licht.