Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 128

[p. 100]

Marnix Gijsen
Hoe ik kabinetschef van Frans van Cauwelaert werd

Als ik nadenk over het processus dat finaal leidde tot mijn aanstelling als kabinetschef van burgemeester Frans van Cauwelaert, merk ik met hoeveel omzichtigheid hij in zijn keuze te werk ging. Misschien heeft het toeval mij ook wat geholpen. Mijn voorganger, advocaat B., was hem opgedrongen door zijn partij. Op zekere dag vroeg de burgemeester aan de beroemde bode Keyzerke waar zijn kabinetschef was. Keyzerke antwoordde: ‘Hij is gaan vliegen’, en inderdaad, mijn voorganger had een uitnodiging aanvaard om een vliegtocht te maken over het havengebied.

Ik heb toen allerlei proeven moeten doorstaan die me door de burgemeester werden opgelegd. De eerste liep slecht af. Hij was toen geheel vervuld - ik zou haast zeggen bezeten - door de idee in Antwerpen een soort super-hogeschool te doen ontstaan. Ik had zijn gedachten een vaste vorm gegeven in een nota die hij goedkeurde. Daarop werd ik gelast contact op te nemen met Prof. Daels, te Gent. Daels luisterde meesmuilend naar mijn uiteenzetting en voelde niets of ten minste heel weinig voor het plan van Van Cauwelaert. Wat ik echter niet wist, was dat Daels toen reeds, op politiek gebied, een gezworen vijand van Van Cauwelaert was. Mijn eerste diplomatieke zending liep toen op een sisser uit.

De tweede proef liep beter af. Samen met architect Smolderen, schoonzoon van stadssecretaris Gyselinck, werd ik gelast met de organisatie van de Belgische deelname aan een boekententoonstelling te Keulen. Daarin had ik ervaring en werd ik goed geholpen door architect Smolderen, die een perfecte gentleman was.

De derde proef was mijn aanstelling tot lid van het artistiek comité dat de afdeling Boekwezen in de Tentoonstelling van Antwerpen 1930 verzorgde. Op zeker moment deed de burgemeester mij opmerken dat ik in die vergadering nooit de mond had opengedaan. Ik zei hem toen dat die heren een hele namiddag discussieerden om te bepalen of de achtergrond van de etalageramen van geel of van rood of van groen fluweel moest zijn en dat dit gekibbel mij voor geen snars interesseerde. Met genoegen vernam ik dat ik mijn ontslag mocht indienen.

Dat ik activist geweest was, was voor Van Cauwelaert geen geheim, en

[p. 101]

dat ik voor Borms had gestemd, had ik hem ook gezegd. Op een zaterdagnamiddag liepen wij samen over de Meir en de De Keyserlei naar het Centraal Station. 's Maandags verscheen er een entrefilet in Le Matin waarin de burgemeester aangezet werd beter op zijn omgeving te letten. Men had hem op de Meir gezien in gezelschap van een personage dat in de eerste oorlog als ‘mouton’ of verklikker in de gevangenis van de Begijnenstraat had gewerkt. Ik meen dat het advocaat Van Hoeck was die de heren van de Matin tot een rectificatie dwong.

Als kabinetschef was ik verplicht een aantal sollicitanten voor stadsambten te ontvangen. Ze waren meestal gewapend met een briefje van de pastoor van hun parochie, die verzekerde dat de kandidaat een goed christen was. Wat mij opviel was dat ze, zonder uitzondering, inspecteur wilden worden om te zien hoe de arbeiders hun werk verrichtten. In de regel zond ik ze wandelen. Dat moet de burgemeester ter ore gekomen zijn, want op zekere dag vroeg hij me welk systeem ik in dergelijke gevallen volgde. Ik zei het hem oprecht. Hij lachte en wees er mij op dat de sollicitanten toch kiezers waren. Een dergelijk argument maakte zelfs op mij indruk. Resultaat: de burgemeester zou in het vervolg die heren zelf ontvangen. Ik was maar een jong ambtenaar, beschermd door een klassiek Hypnosbeeld dat op mijn bureau stond, maar wanneer die femelaars te doen hadden met de indrukwekkende gestalte van Zijn Edelachtbare zongen ze wel een toontje lager.

Over mijn taalvaardigheid maakte hij zich zo'n illusies dat ze me herhaaldelijk in moeilijkheden brachten. Eens stormde hij mijn kantoor binnen en vroeg me een korte toespraak in het Duits te schrijven, ik geloof voor een delegatie van de brandweer van Basel. Hij bleef in mijn kantoor staan terwijl ik op mijn schrijfmachine de eeuwige vriendschapsbanden tussen Antwerpen en Basel vereeuwigde. Ten slotte vroeg ik de burgemeester mijn kantoor te verlaten en mij vijf minuten rust te gunnen. Na die termijn stormde hij mijn kantoor binnen, rukte mij de twee getypte pagina's uit de hand en verdween naar de Leyszaal. Dat wilde ik bijwonen. Hij kende voortreffelijk Duits en de brandweermannen van Basel waren bepaald onder de charme van zijn bronzen stem. Ik kon mijn oren niet geloven.

Van Cauwelaert kende nog geen Engels toen hij de Lord Mayor van Londen ontving. Hij sprak Frans. Hij keerde zich naar mij en vroeg me zijn toespraak te vertalen. Ik had er maar verstrooid naar geluisterd maar vóór ik de mond kon openen, zei die schat van een Lord Mayor dat hij de rede van zijn collega perfect had verstaan.

Ik heb, zoals dat hoorde, een groot aantal speeches voor de burgemees-

[p. 102]

ter geschreven, dingen die gelukkig nooit in druk zijn verschenen en die beter vergeten werden. Ik heb er ook geschreven voor de toenmalige gouverneur van de provincie en voor andere eerbiedwaardige ambtenaren.

Alleen de kardinaal heeft nooit op mijn diensten een beroep gedaan. Jammer, want ik kende de Oraisons funèbres van Bossuet uit het hoofd en ik verlangde ernaar een perfect plagiaat te leveren van de welsprekendheid van ‘l'aigle de Meaux’.