Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 127

[p. 340]

Koen Vermeiren / Ogen

Toen ik mij omkeerde stond zij daar; als een schim die zich opeens uit het duister had losgemaakt en ik bedacht dat dat inderdaad de wereld moest zijn waartoe zij behoorde. Ik zag de omtrek van haar gezicht in het donker en het was als een witte, onbeweeglijke vlek die wazig stond afgetekend tegen de zwarte achtergrond die als een enorme leegte alles naar zich leek toe te zuigen. Een ogenblik had ik het gevoel dat ik wist wat er in haar omging, maar ik geloof dat het inderdaad niet meer dan een gevoel moet geweest zijn en vroeg me af of het wellicht iets te maken had met de herinnering die ik aan deze kamer had.

Roerloos staarde zij voor zich uit en daarom was het alsof de tijd plots ophield te bestaan, alsof dit ogenblik stilstond en ik bedacht dat het daarom ook leek of alles ophield te bestaan, alsof haar aanwezigheid niet langer een werkelijkheid was, maar een tijdeloos beeld dat niet meer dan een verlangen kon betekenen, een weerkaatsing van iets wat zich daar in de duisternis verborgen hield en opeens voelde ik een verlammende droefheid in mij groeien, een weemoed die me overviel en waaraan ik toegaf zonder enige weerstand te bieden.

Dan zag ik hoe het was alsof de blik van de vrouw langzaam in mijn richting gleed, maar nog steeds had ik de vreemde indruk dat zij niet echt naar mij keek, dat haar staren enkel een zien was ontdaan van welke bedoeling dan ook. En alhoewel het me gewoonlijk een onverdraaglijk gevoel geeft de ogen van anderen te moeten ondergaan, was het ditmaal eerder alsof ik werd doordrongen van een zeldzame innerlijke rust die vanuit dit kleurloze gelaat in mij overvloeide.

Ik bedacht dat ik reeds vroeger een dergelijke uitdrukkingsloosheid had gezien, maar ik wist ook dat het toen het bleke gezicht van een dode was geweest, het koude, onbeweeglijke gelaat van een vrouw die had opgehouden te leven en daarna had ook ik willen ophouden met leven omdat het had geleken of er in die roerloze ogen een eindeloze rust had verborgen gelegen, die ik altijd al tevergeefs had gezocht, maar toen was er iemand opgestaan in de kamer en had met zijn hand over die ogen gestreken, had die ogen voor altijd gesloten en deze beweging had opeens een

[p. 341]

grens tussen mij en de vrouw getrokken, een donkere leegte die me had doen verstarren en daarna was er de angst geweest, nog enkel de angst voor die gesloten ogen, de angst voor datgene wat achter deze dode ogen lag, maar toen ik naar de ogen van de vrouw voor mij keek voelde ik geen enkele angst, voelde ik enkel een warme rust die door mijn hele lichaam stroomde en plots wist ik zeker dat zij het was waarop ik had zitten wachten, dat zij de reden was geweest dat ik naar deze kamer was weergekeerd en toen kreeg ik de vreemde indruk dat deze vrouw was wat ik was, dat zij alles van mij wist wat je van jezelf kón weten, dat ik naar haar keek zoals je naar een donker spiegelbeeld kijkt, dat er niets bestond dat wij voor elkaar te verbergen hadden en dat ook zij nog enkel leefde met een aantal verlangens en herinneringen die je alleen maar het gevoel konden geven dat je hele leven een mislukking was en dat er niets was waarin je nog werkelijk kon geloven, omdat je er zelfs niet meer in slaagde in jezelf te geloven. En ik bedacht dat wie niet meer in zichzelf kon geloven ook elk geloof aan een wereld moest verloren hebben, want dat enkel jij die wereld kon zijn, dat er alleen maar jouw wereld was waarin je moest trachten te leven.

En soms had ik woorden uitgesproken, zomaar woorden die opeens in mij waren opgekomen, maar altijd had het geleken of deze woorden niet buiten mijn wereld waren geraakt, alsof ze nooit die onzichtbare andere hadden kunnen bereiken en daarom was het ook geweest of ik deze woorden niet had gezegd, of ik ze enkel maar had gedacht en daarna weer was vergeten.

En op een dag was ik die woorden begonnen opschrijven uit angst dat ze anders voor altijd zouden verdwijnen en dat er niets zou overblijven wat ik nog tot iemand zou kunnen zeggen, want nog steeds had ik de hoop niet verloren dat er op een keer iemand zou komen die zou luisteren en die zou begrijpen waarover ik het had en daarom schreef ik alles op en soms las ik die woorden opnieuw en kreeg daarbij het bedrieglijke gevoel dat het niet mijn woorden, maar die van iemand anders waren, iemand die opeens tot mij sprak en naar wie ik luisterde met een beklemmende verwondering en ook las ik soms boeken, enkel en alleen om de vreemde bekoring die er van deze realiteit in woorden uitging, maar steeds had ik me daarna leeg en hopeloos gevoeld, maar ook daaraan wen je met de tijd, zoals ik ook gewend was geraakt aan het verlangen ooit eens iemand te ontmoeten die naar mij zou willen luisteren en die mijn woorden zou begrijpen omdat het ook haar woorden waren.

Terwijl ik hierover nadacht kreeg ik opeens de behoefte om tegen de vrouw te spreken, voelde ik de wanhopige drang in mij ontstaan enkele woorden

[p. 342]

tot haar te zeggen, waardoor ik pas werkelijk de indruk zou hebben niet langer alleen te zijn in een schemerige kamer aan de rand van een afgelegen dorp. Haastig begon ik dan ook achter woorden te zoeken die een geschikte uitdrukking zouden kunnen vormen voor de situatie waarin ik mij bevond, maar toen deze mij niet dadelijk te binnen schoten zei ik daarom alleen maar:

‘Ik heb op je gewacht’,

zei ik alleen maar:

‘Ik hoopte dat je zou komen’,

zei alleen maar:

‘Dat je eindelijk zou weerkeren’.

En alhoewel er heel wat meer was dat ik had willen zeggen tot de vrouw, waren dit de enige woorden die ik uitsprak en nadat ik ze zacht tot haar had gefluisterd met een stem die vreemd en onzeker had geklonken in deze donkere kamer, leek het opeens of ze een antwoord waren geweest, of alleszins een poging te antwoorden op een vraag die men mij ooit had gesteld.

Ik trachtte te glimlachen, maar het was of er alleen maar een soort kramp over mijn gelaat kwam, alsof die woorden zich slechts met een grote inspanning uit mij hadden kunnen losmaken en daarom begon ik wat gedwongen met mijn hand over mijn gelaat te wrijven en ik voelde hoe mijn huid haast gevoelloos was en toen ik mijn vingers weer terugtrok zag ik daarachter het gezicht van de vrouw dat plots vlakbij was en dat mij roerloos en zonder enige uitdrukking aanstaarde waardoor het leek of ik haar mond en ogen had aangeraakt en ik schrok en toen ik beter toekeek was het of ik nog enkel haar ogen duidelijk kon onderscheiden en daarin een eigenaardige doffe glans, als een weemoedig verlangen dat stilaan uitdoofde en weer kreeg ik de indruk in een donkere spiegel te kijken, alhoewel ik niet naar mezelf scheen te staren, maar naar een beeld van mezelf, een voorstelling zoals die zich uit mij had losgemaakt.

Ik dacht erover na hoe alles zich in feite uit jou losmaakt, hoe alles enkel maar kan bestaan omdat het in jezelf bestaat en dat dit de enige wereld is waarin je moet leren leven. Het was een ontmoedigende gedachte die me een ogenblik deed twijfelen aan de werkelijkheid van de vrouw die daar nog steeds vlak voor mij stond, en opeens drong het tot mij door dat er in die ogen een haast doodse droefheid lag, een wanhoop waarvoor geen woorden bestaan, maar die je steeds meer uitholt zodat er ten slotte nog enkel een leegte overblijft, een eenzaamheid die je van alles en iedereen afsluit omdat je er met niemand kan over praten.

[p. 343]

‘Wanhoop’, zei ik.

‘Leegte’, zei ik.

‘Verlangen’, zei ik.

‘Stilte’, zei ik.

‘Woorden’, zei ik.

‘Eenzaamheid’, zei ik.

‘Vrouw’, zei ik.

‘Beeld’, zei ik ten slotte.

Maar het was of ik daar klanken zonder enige betekenis stond uit te stoten, als het geluid van een dier en meer en meer begon ik mij radeloos te voelen want uit niets bleek dat de vrouw, van wie ik in de steeds groeiende duisternis nog maar haast enkel de ogen kon zien, mij had begrepen.

En toen na een tijdje ook de weerschijn van haar gelaat was verdwenen en nog alleen maar die starende ogen zichtbaar waren, kon ik die blik opeens niet meer verdragen en misschien daarom schreeuwde ik het uit, al was het wellicht ook enkel maar om die schreeuw zelf te horen die weer even plots wegstierf in het donker van de kamer.

Inmiddels was er in de ogen een kille, glazige levenloosheid verschenen alsof ze zonder ophouden naar een onbeweeglijk punt in de verte tuurden. En opeens was het ook of ik iets van deze starende ogen had begrepen, alsof ik doorheen een weerkaatsing op het water in een eindeloze, innerlijke wereld keek, een uitdijende leegte, als de duisternis in een kamer waarin je vergeefs op iemand zat te wachten, en wanneer ik met mijn hand voorzichtig in het donker rondtastte voelde ik plots het gelaat van de vrouw dat nu koud en hard als steen was.

‘Wanhoop’, fluisterde ik.

‘Leegte’, fluisterde ik.

‘Verlangen’, fluisterde ik.

‘Stilte’, fluisterde ik.

‘Woorden’, fluisterde ik.

‘Eenzaamheid’, fluisterde ik.

‘Vrouw’, fluisterde ik.

‘Beeld’, fluisterde ik ten slotte, terwijl ik met mijn hand die laatste harde, doffe glans bedekte.

‘BEELD!’

Toen ik daarna mijn ogen sloot was het of ik met een langzame beweging de ogen van een dode toestreek.