Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 118

[p. 642]

Jaak Stervelynck / Laat bezoek

De teevee was gedaan en ze zaten voor zich uit te staren, Eliane en haar tachtigjarige moeder.

De moeder, een zwarte sjaal om de schouders, de gezwollen benen op een lappenpoef, praatte honderd uit. Zo was het elke avond. De helft van de dag knikkebolde ze, na de teevee schoot ze uit haar slof.

Eliane luisterde niet. Ze dacht, zoals ze dag in dag uit dacht: nog acht maanden en ik ben gescheiden. Het was geen volle acht maanden meer, maar superstitieus zou ze het in gedachten bij dat cijfer houden tot het niet méér dan zeven maanden meer was.

Ze dacht: dan houdt niets me nog tegen. Hij heeft zijn secretaresse, en de kinderen geven om mij niet. Het had lang geduurd eer ze dat zo tegen zichzelf kon zeggen: ze geven niet om mij. Ze had gehoopt: de kinderen worden mij toegewezen, de advocaat had het verzekerd, ik zal het fijn met ze hebben, zij helemaal van mij, en hij ver weg. Het was anders uitgevallen. Hij kreeg de kinderen, haar werden twee bezoeken per maand toegekend. Akelige bezoeken, de apen onttrokken zich aan haar inpalmende affectie, alle drie even verveeld, nuchtere wezentjes met een mistevreden mond, en zo berekenend. Wat hadden ze van haar? Straks zou ze voor de zwaar geornamenteerde spiegelkast haar beeld staan bestuderen, hoe jong ze er nog uitzag, en geen mieter verzwaard. Het verlangen hield haar slank, verlangen naar over acht maanden. Dan geen man, geen kinderen, geen moeder meer. Geen moeder meer. De wrokkigheid tegen de oude vrouw, die zo blij was haar bij zich te hebben om tegen haar te praten, was een giftig gezwel boven haar middenrif. Ze droeg het rond in het huis, ze voelde het groeien wanneer ze, zoals nu, een blik wierp op het levendige rimpelgezicht met de ratelende lippen. Het kwam bij haar op: zoals ik tegenover de oude vrouw sta, zo staan ze tegenover mij, Bea, Lea en An, verveeld, haatdragend. Misschien hebben ze nog wat gevoel voor mij, vooral Lea, die lijkt het meest op mij, maar dat gevoel houden ze onder. Ze willen niet goed zijn voor mij, die hun vader zijn liefje niet gunt, en daarom hun wereldje kantelen deed. Om het kantelen van hun wereldje gaat het, om

[p. 643]

de zorgen van de moeder-meid. De geniepige kleine egoïsten, hij mag ze hebben.

‘Heb je de filodendron begoten’, vroeg de oude vrouw.

‘De filodendron heeft te drinken gehad en de luiken zijn neergelaten’, antwoordde Eliane gewoontegetrouw en zocht weer aan te knopen bij de nieuwe gedachte: zoals ik tegenover de oude vrouw sta, zo staan ze tegenover mij. Ze prevelde geluidloos de namen, Bea, Lea, An, en ze voelde zich opeens even oeroud als de oude vrouw, even voorbij de haar toegemeten tijd, even verworpen.

Weer vroeg de oude vrouw om aandacht. Het was aan de star fixerende blik van haar vergrote ogen te merken dat ze een antwoord verlangde.

‘Heb ik niet horen bellen’, vroeg ze, blijkbaar voor de tweede maal.

‘Je droomt’, antwoordde Eliane.

‘Neen, jij bent het die droomt.’

Laat me dromen, dacht Eliane. Ik laat je praten. Zo hebben we het beiden naar de zin. Laat me geloven dat het verlangen naar over acht maanden ergens op uitloopt. Maar toen rinkelde de bel onbetwistbaar, lang aangehouden als van iemand die slapers uit bed wil halen.

‘Niet open doen’, zei de oude vrouw rillerig. ‘Zo laat moet niemand ons nog lastig vallen.’

Eliane duwde zich uit de fauteuil recht en schokschouderde.

‘Je denkt er niet aan open te doen’, gilde de oude vrouw. ‘Het loopt tegenwoordig vol boosdoeners.’

‘En als het nu eens de kinderen waren.’

‘Onzin.’

‘De kinderen, die het bij hem niet uithouden en bij mij willen komen.’

‘Zo laat!’

‘Als we niet gaan zien, kunnen we niet weten wie het is.’

Eigenlijk had ze niet aan de kinderen gedacht, maar aan hem. Of liever, aan Jean, die vriend van hem met wie ze twee keer naar bed geweest was, helemaal in het begin van zijn weekeinden met de secretaresse. Een hotelkamer met telefoon, en de afwezigendienst was verwittigd. Jean bevredigde haar grondiger dan hij ooit gekund had. De telefoon scheurde hem op het zalige moment van haar los, het was een gruwel. Een volgende keer zonder telefoon, had ze gezegd. Dat wilde hij niet, zijn klanten waren hem heilig. Het was de laatste keer geweest.

Weer rinkelde de deurbel.

‘Niet bewegen’, zei de oude vrouw. Ze stapte resoluut de gang op, stak het licht aan en trok de voordeur met een ruk open.

Voor haar stonden twee mannen, elk met een omvangrijke koffer aan de

[p. 644]

hand. Een van beiden wipte de twee treden op en kwam met zijn gezicht dicht bij het hare.

‘Parlez français’, vroeg hij met een Angelsaksisch accent.

Zij knikte.

‘Permettez’.

Hij wrong zich tussen haar en de deurstijl door en wenkte zijn makker. In een oogwenk waren ze in de woonkamer, waar de oude vrouw uit wegslofte.

‘Pas avoir peur. Nous pas méchants.’

Elianes hart bonsde, maar niet van angst. Opgewonden en vreemd blij scharrelde ze kranten, breiwerk en wat er verder nog op de tafel lag, bijeen om plaats te maken voor de koffers van de mannen. Ze hadden haar duidelijk gemaakt dat het erom ging te laten zien wat daarin stak.

De sloten klikten open. Ze had nauwelijks aandacht voor wat er te voorschijn kwam: dekens, koptelefoons, walky-talkies, piama's. De jongste legde brabbelend uit dat ze over de grens moesten, zo spoedig mogelijk. Ze hadden een boel koopwaar waarmee ze bij de douane last konden hebben. Daarom wilden ze een en ander verkopen. Voor spotprijzen.

‘Heb je geen man’, vroeg hij. ‘Een mooie piama om je man cadeau te doen.’ Neen, ze had geen man. Ze keek hem in de ogen terwijl ze dat antwoordde. Heldere ogen onder borstelige wenkbrauwen in een donker gezicht. Die ogen lachten, een sportieve, hoegenaamd niet inpalmende lach. Een lach als onder kameraden.

‘Niet mogelijk, een mooie vrouw, die geen man heeft. Dan iets voor de mooie vrouw zelf.’

Hij grabbelde onder de koopwaar naar iets kleurigs en haalde een reusachtige badhanddoek boven, nieuw en zacht roze.

‘Voilà.’

Hij hield het weefsel in zijn handen gespreid.

‘Groot, mooi, zacht.’

Hij droeg geen jas. Een bleke grijze trui mouleerde zijn atletengestalte. Zijn lach klonk luid. Aan zijn vingers was geen ring te bespeuren.

‘We hebben haast’, liet zijn makker horen.

Hij sloeg geen acht op die tussenkomst. Lachend, zijn kameradenlach, gooide hij de roze doek om haar schouders. Zijn hand streek achteloos langs haar wang.

‘Dat krijg je cadeau van mij.’

‘Pay attention to the old one’, zei de andere.

In de stilte hoorde men de oude vrouw in het belendend vertrek aan de telefoon: ‘Spoed u, meneer de commissaris. Mijn dochter tracht ze bezig te houden.’

[p. 645]

‘She calls the police.’

‘Damned.’

De doek werd van haar schouders gerukt. Haastige handen propten alles weer in de koffers. Even later bonsde de voordeur achter hen dicht.

De nagalm zinderde in Elianes oren. Ze was niet tot bewegen in staat. In haar binnenste schrijnde een gevoel dat ze reeds eerder gekend had, het gevoel dat iets uit haar losgescheurd werd, iets warms en bevredigends, en dat ze bloedarm en koud achterbleef.

In de deuropening verscheen de oude vrouw, wat bleek, maar waardig en zelfverzekerd.

‘Goed dat ik tegenwoordigheid van geest heb. Twee deserteurs van de Nato zijn geseind.’

Toen keek ze Eliane streng aan. Zag ze de tranen in haar ooghoeken?

‘Wat is er met jou?’

Eerst was de blik van de oude vrouw verontrust, dan werd hij opeens hard en puntig. Log en inert stond ze daar, met haar twee handen steunend op de stoelleuning. Haar grijze blik met het puntige erin, liet Eliane niet los.

‘Zo is het dus met jou gesteld’, zei ze vlak. Een hele poos was het afschuwelijk stil. De adem van de oude vrouw hijgde zwaar als na een grote inspanning. Eliane hield het niet uit.

‘Ga slapen’, riep ze brutaal.

‘Neen’, zei de oude vrouw, beheerst, ‘eerst praten we dat door.’

‘Als je wist hoe dat praten me de keel uithangt!’

‘Ik hang je de keel uit’, zei de oude vrouw met de klemtoon op ‘ik’. ‘Denk je dat ik blind en doof ben?’

En na een poos, haar stem naar donkere registers overschakelend:

‘Ook je kinderen hangen je de keel uit.’

‘Ja’, gilde Eliane stampvoetend. ‘Ook zij hangen me de keel uit. Je weet het nu. Ik ben een ontaarde, als het dat is wat je bedoelt. Of een slet. Waarop wacht je, nu je het weet? Gooi me de deur uit!’

De blik van de oude vrouw had zijn scherpte verloren. Het was geen medelijden dat eruit sprak, maar verbazing om de dwaasheid van de hele wereld, die misschien ook haar deel geweest was, eeuwen geleden, maar waar zij over heen was. De anderen waren achter gebleven, ze waren niet meegeevolueerd naar haar koele wijsheid.

‘Ik ga slapen’, zei de oude vrouw. Het was haar te min aan Elianes problemen nog woorden te verspillen. Tergend traag keerde ze haar de ronde rug toe.

Eliane bleef een tijd staren naar de plek waaruit ze verdwenen was. Dan zakte ze neer. De armen op het tafelblad, het hoofd op de armen, ging ze

[p. 646]

aan het huilen, zacht en beschaamd eerst, en allengs luider jammerend, en hoogtonig jankend met tragische accenten. Door muren en deuren moest het tot bij de oude vrouw doordringen, haar aanranden, teisteren, beschadigen, en die wijsheid van haar aantasten, de koele alle verlangens vernietigende wijsheid.