Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 114

[p. 402]

Gerard Walschap / Het leven naar Gods behagen

In Nubië stond vier eeuwen geleden een groot profeet op. Lijk alle grote godsdienststichters wilde hij geen godsdienst stichten, maar de mensen van hun godsdienst bevrijden, de Nubiërs verlossen van hun piëtisme. Hij liet het opschrijven van zijn leer aan anderen over, maar die lieten het na. Zij bewaarden mondelings wat hij mondelings had verkondigd en toen eindelijk in de twintigste eeuw de Duitse geleerde Leo Frobenius niet beter vroeg dan voor zijn boek over Afrika ter plaatse ook de leer van de profeet op schrift te stellen, was alles vergeten, op een enkel schoon verhaal na, een sermoon tegen het piëtisme, geheel de wereldbeschouwing van Afrika in de notedop van een preek.

Toen God de mensen had geschapen en er Egypte en Nubië mee bevolkt, stelde hij op zekere dag vast dat ze slecht waren. Hij stuurde er een priester of vier op af, maar het beterde niet. Ze bleven scharrelen naar rijkdom waarvan ze de armen niets gunden en naar vrouwen, liefst getrouwd of geprostitueerd. Dat kon niet blijven duren.

‘Ik zal een speciale kaste van priesters scheppen,’ sprak God, ‘daaruit zullen zieleherders van buitengewone bekwaamheid voortkomen en die zullen de mensen beter maken, of ze het willen of niet.’

Zo gezegd, zo gedaan. De priesterkaste verspreidde zich snel onder het volk en legde een vurige ijver voor zijn godsdienstig en zedelijk welzijn aan de dag. Zij behaalde natuurlijk resultaten, maar op verre na niet wat God ervan had verwacht.

‘Ik word het beu,’ sprak God, ‘mij al die nutteloze moeite te geven. Als ik aan de mensen geen plezier kan beleven, roei ik ze liever uit, dan ben ik er van af.’

Hij ontbood Djiberin, opperhoofd van zijn engelen en zeide hem dat al zijn andere schepselen hem vreugde bezorgden en de mensen niets dan kommer en last.

‘Ze deugen tot niets. Ga, Djiberin, met uw manschappen en vernietig ze!’ Djiberin begon te huilen.

[p. 403]

‘O almachtige God, het heeft u zoveel werk gekost ze te scheppen en nu zoudt ge ze zo maar vernietigen. Laat uw engelen eerst een andere oplossing zoeken.’ God werd bijna boos en vroeg of hij het beter wist. Djiberin smeekte hem, zich niet op te winden en liever het beraad en de mogelijke plannen van de engelen te zegenen. Dat beloofde God dan.

Djiberin riep de engelen in vergadering bijeen, bracht verslag uit en verzocht allen hun verstand bij elkaar te leggen. Zij deden een grote inspanning doch konden helaas geen uitvoerbaar en aannemelijk plan opstellen. Op de lange ‘God onze Heer zegde ons altijd dat de mensen in het begin goed waren en nadien slecht werden. Hij schiep ze gezond en ze maakten zichzelf ziek. Dat kunnen we vergelijken met constipatie door te veel weelde en wat doen zij die die geconstipeerd zijn van te veel schaapsvlees en palmwijn? Zij drinken een dunne thee van sumabladeren tegen een lichte verstopping en een sterke tegen een zware. Zo is het ook met de verstoktheid van de ziel. Onze Heer God zond priesters en zij boekten resultaten, maar hij zond er niet genoeg, hij gebruikte duur vroeg een engel het woord.

te weinig sumabladeren, zijn thee was te slap. Nu is God gelukkig niet in de situatie van zovelen die de medicijnen welke zij nodig hebben niet kunnen kopen. Hij is rijk genoeg om in eenmaal vier, veertig, vierhonderd, vierduizend priesters te scheppen en die op de mensen af te sturen. Laten wij hem dat vragen.’

Deze toespraak werd geestdriftig toegejuicht, Djiberin werd belast God het plan te onderwerpen.

‘Volgaarne,’ sprak Djiberin, ‘ik ga hem onmiddellijk opzoeken.’ En hij begaf zich op weg.

Zwijgend luisterde God naar hem en toen hij alles had gehoord, dacht hij nog lang na.

‘Djiberin,’ sprak hij tenslotte, ‘doe het zelf, want ik ben te diep ontgoocheld en te moe om er iets van te verwachten. Hoeveel priesters moet gij hebben?’ Djiberin vroeg er vierduizend.

‘Djiberin,’ sprak God, ‘gij weet zeker niet wat een priester kan? Vierduizend is veel te veel.’

Djiberin vroeg er vierhonderd.

‘Dat is van het goede nog te veel’ sprak God, ‘de mensen zouden er onder gebukt gaan.’

‘Geef er mij dan veertig,’ zei Djiberin, ‘maar ding nu niet meer af.’

God lachte.

[p. 404]

‘Hier zijn uw veertig, maar ik moei er mij niet mee, trek zelf uw plan.’

Djiberin begaf zich met zijn priesters opgeruimd naar de vergadering. Op zijn weg daarheen liet God hem terugroepen om hem nog maar eens klaar en duidelijk te zeggen dat het een onderneming van de engelen was, waarover hij hem rekenschap zou vragen over veertig jaar. Waren de mensen dan nog niet bekeerd, dan ruimde hij ze op zonder genade en dat was zijn laatste woord.

Met die boodschap en zijn veertig apostelen verscheen Djiberin voor zijn collega's en deze zetten zich onmiddellijk aan het werk. Zij plaatsten hun priesters op strategische punten, zodat niemand zich nog kon onttrekken aan de invloed van de ene zonder in 't bereik te komen van de andere, of van een bekeerling door een priester opgeleid. Evenmin kon men een jonge, strenge priester ontlopen door te verhuizen naar het dorp van een oude, moe en laks geworden zieleherder. Overal blaakte het volk van godsdienstijver. Wie er met zijn ezeltje op uittrok omdat het in zijn omgeving te saai werd, ontmoette slechts anderen die er om dezelfde reden met hun ezeltje vandoor waren gegaan. Het aantal van deze doolaards nam geregeld toe en weldra was het volk verdeeld in thuisblijvende strijders voor God en zwervers die zich op de lange duur moesten overgeven en ook godvruchtig worden. De mensen onderwierpen zich mettertijd allemaal aan de wet van de priesters. Ze deelden hun bezit met de armen, baden van 's morgens tot 's avonds, leefden kuis en vluchtten de bekoring. Om te werken hadden ze geen tijd meer, wat ze maakten kregen ze niet verkocht. Omgang met een vrouw was een zonde des vlezes. De ambachten vielen stil, de winkels ledig, de wielen van de waterpompen werden niet meer gedraaid, de irrigatiekanalen verdroogden, de vrouwen ook, vele mensen stierven, duizenden trokken de woestijn in, God biddend en stervend van honger.

39 jaren verliepen en Djiberin ging eens kijken naar de resultaten door de priesters behaald, want te naaste jaar moest hij er rekenschap over afleggen. Hij verwachtte er veel van, want er had zich sinds jaren geen enkel groot zondaar meer gemeld aan de hemelpoort. De engelen ook waren nieuwsgierig en wachtten met ongeduld op zijn terugkomst. In enkele uren was hij daar.

‘Een vergadering,’ riep hij, ‘vlug, we moeten opnieuw beraadslagen!’

‘Waarover?’ vroegen de engelen verschrikt; ‘wat is er nu weer aan de hand?’ ‘Onze veertig priesters hebben zo goed gewerkt dat de mensen er van kreveren’, riep Djiberin. ‘Ze denken slechts aan God, verwaarlozen de aarde en teren uit. Er schieten er al niet veel meer van over. En volgend jaar vraagt God ons rekenschap! Ik mag er niet aan denken, ik weet niet meer wat te doen!’

[p. 405]

De duivel Iblis was ook aanwezig en vroeg het woord.

‘De mensen zijn niet meer geconstipeerd,’ sprak hij, ‘wel integendeel.’

‘Houd ons niet voor de aap, Iblis,’ riepen de engelen, ‘help ons liever!’

‘Dat zal ik doen,’ sprak Iblis. ‘Ge hebt de mensheid met veertig priesters bijna uitgeroeid en ge zult ze met geen vierhonderd en met geen vierduizend doen heropleven. Nu zal ik ze een kleinigheid zenden en ge zult ze op één enkele dag zien heropstaan en werken en leven zoals God ze heeft geschapen. Ik sluit de vergadering tot morgen middag deze tijd.’

Een nachtwaker liep langs de Nijl op en af zoals de administratie het voorschreef. Waarom doe ik dat eigenlijk nog, dacht hij bij zichzelf. Het bevel werd gegeven om wanordelijkheden te voorkomen, maar daar is nu geen gevaar meer voor. Hij keek naar de stroom die in beweging kwam en zag uit de golven een jong meisje naar hem toe komen. De maan scheen helder, het meisje was zeer mooi. Dat is nu nog nooit gebeurd, dacht de nachtwaker, nog nooit heb ik een zo mooi meisje gezien. Hij sprak het aan.

‘Mooi kind, wilt ge na mijn dienst niet met mij meegaan en mijn bed delen?’ ‘O heer, ‘antwoordde het meisje, ‘waarom niet?’

De chef van de nachtwaker deed zijn ronde om zijn ondergeschikten te controleren. Waarom doe ik dat eigenlijk nog, vroeg hij zich af, sedert jaren gebeurt er niets meer. Meteen hoort hij stemmen, gaat er op af en treft de nachtwaker aan in gesprek met een jong meisje.

‘Wat nu?’ vraagt hij verwonderd, ‘spreekt gij op dienst met een jong meisje?’ ‘Ja, chef, zij komt uit de Nijl en wil mijn bed delen.’

De chef keek nog beter toe en zag hoe mooi zij was.

‘Gij smerige nachtwaker,’ riep hij uit, ‘durft gij dat meisje in uw vuile, stinkende stal brengen? Mejuffrouw, hebt u niet liever mijn deftig huis en proper bed?’

‘O heer,’ antwoordde het meisje, ‘waarom niet?’

De chef nam haar onder zijn hoede en ging met haar naar huis.

Ook de chef van de politie deed op dat uur zijn ronde. Waarom? vroeg hij; er gebeurt toch niets meer en terwijl ik hier rondslenter ontneem ik God een nacht die ik zou kunnen doorbrengen in gebed. Daarop loopt hij de chef van de nachtwakers tegen het lijf.

‘Mijnheer,’ riep hij, ‘wie zijt gij? Nog nooit heb ik 's nachts op straat een vrouw in gezelschap van een man gezien.’

‘Ik ben de chef van de nachtwaker. Ik zag een van mijn ondergeschikten

[p. 406]

spreken met een jong meisje dat uit de Nijl is gekomen en dat meisje gaat nu met mij naar huis om mijn bed te delen.’

De politiechef zag hoe mooi het meisje was en riep uit:

‘Gij vervloekte nachtwakers met uw valse streken, wat een geluk dat ik op post ben om mijn plicht te doen! Mejuffrouw, wilt u niet liever onder mijn zijden deken slapen dan onder het rauwe lijnwaad van die boerenkinkel?’

‘O heer,’ antwoordde het meisje, ‘waarom niet?’

En zij ging met de chef van de politie naar huis.

Ook de gouverneur was op straat om de chef van de politie op zijn nachtdienst te groeten en zich daarna wederom aan het gebed te wijden. Wat een geluk, dacht hij, dat ik niets te doen heb en mij geheel aan de godsvrucht kan geven. Hij trad het bureau van de politiechef binnen en deze lag met het meisje op een divan.

‘Chef,’ vroeg de gouverneur verwonderd, ‘wat zie ik?’

‘Gouverneur, dat meisje komt uit de Nijl en mijn ondergeschikten stonden op het punt met haar te zondigen. Ik nam haar in huis om haar de lering Gods bij te brengen.’

De gouverneur zag hoe mooi het meisje was en sprak:

‘Ik vrees dat gij niet beslagen zijt in de lering Gods. Mejuffrouw, wilt u niet liever met mij naar huis gaan om de gebeden te leren?’

‘O heer,’ antwoordde het meisje, ‘waarom niet?’

Die nacht ontbood de koning zijn minister voor een godsdienstoefening. De minister ging, maar omdat het slechts voor een godsdienstoefening was, wipte hij even binnen bij de gouverneur, waar nog licht brandde. De gouverneur had eigenhandig zijn laatste fles ontkurkt en dronk wijn met het meisje.

‘Gouverneur,’ sprak de minister verwonderd, ‘wat zie ik?’

‘Excellentie, dit meisje komt uit de Nijl en heeft zich tot mijn ondergeschikten gewend om de gebeden te leren.’

De minister zag hoe mooi het meisje was en vroeg:

‘Ben ik door de koning niet belast met het beheer van al de godsdienstige werken en is dat niet mijn hoogste plicht? Mejuffrouw, wilt u niet liever drinken aan de bron zelf van de wijsheid Gods?’

‘O heer,’ antwoordde het meisje, ‘waarom niet?’

En het ging met hem mee.

Intussen wachtte de koning vergeefs op zijn minister. De vrome man zal moegebeden in slaap zijn gevallen, dacht hij, ik ga hem persoonlijk wekken. Hij begaf zich op weg, God lovend en dankend voor een volk dat, bekeerd door

[p. 407]

de priesters, geen zonde meer kende, en hij ontmoette zijn minister met het meisje.

‘Zijt gij dat, minister,’ vroeg hij, ‘en zie ik aan uw zijde een vrouwelijk wezen of een engel uit de hemel?’

‘Het is een meisje dat uit de Nijl is gekomen, uwe majesteit, en door de politie en de gouverneur liet vragen door mij te worden onderwezen in de goddelijke leer.’

De koning zag hoe mooi het meisje was en sprak:

‘Minister, het eerste gebed zal ik haar leren. U kunt gaan, u heb ik vannacht niet meer nodig, maar u, Mejuffrouw, wilt u niet mijn onderwijs genieten?’

‘O heer,’ antwoordde het meisje, ‘waarom niet?’

En het ging met de koning mee naar het paleis.

Het werd dag en de koning vroeg haar zijn vrouw te worden.

‘O heer,’ antwoordde het, ‘waarom ook niet die van de minister, de gouverneur, de chef van de politie, de chef van de nachtwakers en de nachtwaker? Moet ik volgens uw leer mijn lot niet in Gods handen leggen? Zet u allen op een rij, geeft mij veertig stappen voor, ik zal fluiten, weglopen en wie mij het eerst inhaalt, wordt mijn man.’

‘Kunnen we niet iets anders doen?’ vroeg de koning.

‘O heer, iets anders kan over mijn lot niet beslissen.’

‘Tot daar dan,’ zei de koning.

Hij ontbood zijn minister en gaf hem orders. De minister riep de gouverneur en zeide hem: Zet u daar. Hij riep al de anderen. Zet u daar. Hij liet de koning weten dat zijn orders waren uitgevoerd en de koning en het meisje traden uit het paleis te voorschijn. Er was een grote menigte samengestroomd. De koning en de minister schaarden zich eveneens in de rij. Het meisje stond veertig stappen vóór hen en vroeg:

‘Nachtwaker, klaar? Chef van de nachtwakers, klaar?’

Allen antwoordden één voor één, het meisje floot en snelde weg. De mannen uit de rij en ook de mannen uit de menigte stormden haar achterna, doch konden haar niet inhalen. Ze liepen, liepen en ze lopen nu nog.

Toen 's anderendaags de zon op middaghoogte stond, heropende Iblis, de duivel, de vergadering van de engelen.

‘Kijkt naar de aarde!’ riep hij.

De engelen zagen de mannen achter het meisje lopen en vroegen verwonderd of zij wel goed zagen.

‘Gij ziet goed,’ zei Iblis, ‘en zij zien dat zij noch priesters noch engelen zijn.

[p. 408]

Zij maken gebruik van de ledematen die God hun gaf, zij vonden hun levensvreugde terug en zoeken weer geld en juwelen, werk, zorgen en gezelschap. Laat God nu de mensen zien zoals ze zijn. Hij zal ze herkennen, want zo heeft hij ze geschapen.’

‘Is het wel voorzichtig,’ vroeg Djiberin, ‘nu reeds de aandacht van God op de mensen te vestigen. Is het niet beter nog een jaar te wachten? Hij heeft ons veertig jaar gegeven en daar zijn er nu 39 van om.’

‘Neen,’ zei Iblis, ‘roep God nu direct en toon hem de mensen, want ze kunnen in een jaar weer verstokt worden in het goed of het kwaad.’

‘Iblis,’ sprak Djibering, ‘ik ga het riskeren.’

Hij begaf zich op weg naar God en meldde zich aan.

‘Zijn de veertig jaar dan al om?’ vroeg God.

‘Nog niet, o heer God,’ sprak Djiberin, ‘doch werp desalniettemin een blik op hen, want zij bieden een eigenaardig schouwspel.’

God keek nieuwsgierig toe en zag het uit de Nijl gekomen meisje lopen met de nachtwaker, zijn chef, de chef van de politie, de gouverneur, de minister, de koning en al de mannen uit de menige achter haar aan. Zijn gramschap verzwond, hij schaterlachte.

‘Ik vernietig de mensen niet, zij moeten in leven blijven, ik vergeet nooit hoe smakelijk zij mij hebben doen lachen.’

Gij die dit verhaal hebt gehoord, onthoudt dat de mens geen priester of geen engel is. Wie dat preekt is een ketter.