Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 111

[p. 2]

Paul Brondeel
De voorstad

Het had de hele namiddag geregend, maar nu hield het even op. Noë knoopte zijn mantel dicht, zette zijn kraag recht en liep onder de wanstaltige bomen naar de slijkerige weg toe. De wolken hingen nog laag en de wind was nog krachtig. Noë was dan toch maar weggegaan, hij kon niet blijven dralen in de zagerij, hoewel thuis toch weer niemand op hem wachtte. Het was allemaal niet zo erg, als de regen er maar niet was, de oude, tergende regen die hij sedert zijn jeugd verafschuwde, omdat hij altijd de straat op moest. Behalve de regen lieten de meeste dingen hem onverschillig, de honger bijvoorbeeld en dat hij slechts een besloten zolderkamer had, in de stad. Vroeger had de honger hem eens razend gemaakt en toen werd hij halfdood geslagen. Sedertdien bleef hij ook onverschillig voor de pijn. Dan waren er de oorlog en de gevangenis geweest en al wat er bijkwam, de folteringen, de vernederingen, het weerloos-zijn.

Na het modderige pad in het bos bereikte Noë de grintweg, die beter begaanbaar was en zich kronkelend en grijs verderslingerde. De avond stond als een blauwe, harde muur voor hem. In de voorstad waren de lichten reeds aangestoken, maar ze leken nog ver en onbeduidend. Af en toe vloog een verkleumde vogel van boom tot boom. De weiden lagen gedeeltelijk overstroomd en aan de horizon stonden de zwarte, geheimzinnige bossen. Nergens was er een huis te zien. Heel ver, voorbij de weiden en het land, floot een trein.

Had de regen Noë niet tot vlugger stappen aangespoord, hij zou nooit de gestalte voor zich hebben opgemerkt. Hij zou langzaam en gebogen langs de eenzame weg zijn gegaan, steeds aan dezelfde dingen denkend, zoals hij sedert maanden deed, sedert hij in Badders houtzagerij werkte, in het bos. Hij zou opnieuw de scheldwoorden gehoord hebben van de straatjongens die ‘bastaard’ riepen, wanneer ze het wisten van zijn afkomst. Hij zou weer aan Lea gedacht hebben die hem afschreef, toen hij in de gevangenis zat. Wat kon hij tegen Lea beginnen? ‘Ze heeft een vrije wil’, zei de aalmoezenier in de cel. ‘Ze is een hoer geworden,’ zei Noë toen de aalmoezenier wegging, ‘ik zal haar mijn hele leven

[p. 3]

haten.’ Dan was er het andere waarover hij liep te piekeren: het nijdige, bruine gezicht van luitenant Gob, de tanden van de bloedhonden in zijn zijde toen hij het kamp wou ontvluchten, de bewakers die hem om beurten afranselden, hem in het gezicht urineerden. Dan weer Lea en de weerzin en de haat, dan het schoolhoofd dat uitzinnig van woede werd en hem de deur uitwierp en ook bastaard zei, de opgegeven studies, de oorlog, de granaten, de bombardementen op de gevangenis en het huilen der gewonden.

Noë hoorde het knarsen van de passen vóór hij de gestalte bemerkte. Hij schrok en vertraagde onmiddellijk. Hij had geen zin in een ontmoeting. Hij wou tegen niemand spreken. Hij zou de onbekende wandelaar alleen zijn weg laten gaan en achterblijven tot hij uit het gezicht zou zijn. Hij deed dit dikwijls, ook bij zomeravonden, wanneer hij trage en nieuwsgierige voetgangers voor zich zag, omdat hij geen lust had om te praten, omdat ze altijd een of ander van hem wilden vernemen, van de natuur, van de bomen en zo. Hij wou alleen blijven, moedwillig alleen.

Hoewel Noë heel wat langzamer stapte, won hij toch onwillekeurig veld. Toen zag hij dat het een meisje was dat voor hem ging en dat ze een proviandzak bij zich had, die zwaar en onhandelbaar leek. Een plotse onrust overviel hem. Hij voelde zich als een schrokkerige hond die achter het meisje aandrentelde.

Hij zou er goed aan doen, dadelijk vlug door te stappen en het meisje voor te steken. Maar misschien zal ze angstig worden, dacht hij, misschien zal ze beginnen rennen en voortdurend achter zich kijken. Het meisje scheen echter helemaal niet angstig lijk ze daar ging, ze stapte gewoon verder zonder omkijken. Noë was nu ongeveer tot twintig passen genaderd. Ze weet nochtans dat ik achter haar aan kom, dacht Noë, ze heeft me zeker gehoord. Hij vroeg zich af wat er op dit ogenblik in haar gedachten omging. Misschien dacht ze wel: er komt een man achter me aan, ik zou zijn gezicht willen zien. Noë voelde zich vreemd opgewonden, om het besef dat het meisje nu aan hem dacht. Voor één keer dacht weer een meisje aan hem. Bovendien scheen ze geen angst te hebben. Ze heeft geen angst, dacht hij, ze weet dat ik nog tien passen van haar verwijderd ben, dat de weg somber en eenzaam is en dat de voorstad met de huizen nog ver ligt en toch heeft ze geen angst. Ze kon niets anders doen dan aan hem denken, ze liepen slechts met hun beiden op de weg. Ze zou zeker niet over de regen lopen piekeren of over haar opschik of haar lippenrouge, wanneer een man haar dicht op de hielen zit en het donker is en met niemand anders in de omgeving dan die ene onbekende man.

[p. 4]

Ik ben een ploert, zei Noë plots in zichzelf, ik moet snel en zonder haar aan te kijken, voorbijstappen en haar met rust laten. De oude beleefdheid van bastaard kwam weer boven, de dwaze onzekerheid en de lust tot vluchten, tot zelfpijniging in de eenzaamheid.

Toen hij nog drie of vier meter van het meisje verwijderd was, bemerkte hij dat haar mantel drijfnat was en hoorde hij het zompen van haar schoenen. Hij keek naar zijn eigen schoenen en naar zijn overjas die als een natte opneemvod om zijn benen sloeg. Het regenwater liep in straaltjes uit zijn haar. Het meisje keek om, tuurde even naar zijn gelaat en keek dadelijk weer voor zich. Hij zou nu maar schijnbaar onverschillig even goede dag zeggen en voorbijgaan en dan heel vlug beginnen stappen. Doch hij wist dat hij bij elke pas een groeiende ergernis zou voelen en een wild verlangen om te blijven staan, haar weer op te wachten, haar tas te dragen en haar bij de arm te nemen, misschien haar een of ander gek, lief woord toe te fluisteren. Maar hoe zou ze reageren? Doch wat zou ze integendeel denken indien hij haar als een stomme, schurftige hond voorbijliep? Wat zou ze antwoorden indien hij haar vriendelijk vroeg haar proviandzak te dragen? Hij zou kunnen zeggen dat hij niet moe was en dat hij het graag deed. Zou ze hem niet uitlachen? Hij zou ook iets kunnen zeggen over het weer, over de regen of over de stad in de verte. Wat zou ze zeggen indien hij haar een arm bood?

De voorstad was nog ver en het werd stilaan donker. Diep in de weiden stond een paard luid en spottend te hinniken. De wind flapte nijdig de laatste bladeren van de linden. Waarom rent ze niet weg, dacht Noë. Waarom zegt ze niets. Maar waarom zeg ik zelf niets? Waarom ook ben ik zo een bedeesde bastaard, waarom slaapt Lea nu in de armen van dat oud, rijk zwijn? Waarom had luitenant Gob zulke bruine, hatelijke ogen? Waarom had hij zulke dikke beringde vingers waarmee hij hem telkens in het gezicht sloeg? Waarom ranselden de bewakers hem af? Waarom leek dit meisje zo uitdagend onbevreesd

Noë schraapte de keel toen hij op haar hoogte kwam. Het meisje keek weer naar zijn gelaat en hield met de vrije hand haar mantel strakker om het lichaam. ‘Goede avond’, zei Noë meteen. Hij flapte er de woorden uit, zonder nadenken. Hij was verbaasd over zijn durf. Het klonk eenvoudig ‘goede avond’, maar het was lachwekkend tegelijk. Maar dat mocht hij toch zeggen, hij mocht haar toch goede avond wensen, ondanks de regen die onophoudend neerviel. Iedereen zei goede avond op de buiten. Het meisje keek naar Noë, knikte en glimlachte. Haar gezicht was nat en vriendelijk. Noë liep zwijgend maar koortsig naast haar verder. Ze glimlacht, dacht hij, ze is lief en beleefd, misschien is ze ook een bastaard. Maar hij moest nu in 's hemelsnaam

[p. 5]

nog iets anders zeggen, hij kon niet naast haar blijven voortlopen zonder spreken, een oneindig aantal passen zetten, zonder over iets te praten. Hij moest dadelijk iets bedenken, zoniet zou dit een krankzinnige situatie worden. Vroeger, toen hij met meisjes in de velden liep, vond hij altijd genoeg te vertellen, maar dat was vroeger, ze wisten het dan nog niet van zijn afkomst. Ofwel plaagde hij de meisjes, die dan wegliepen of begonnen te schreeuwen. Dit meisje nu ging traag en gewoon verder, zeker van zichzelf en glimlachend. Ze keek telkens verstolen naar zijn gezicht, hij voelde het, Noës handen waren erg warm en vochtig geworden.

‘Een lange weg naar de voorstad’, zei het meisje plots, aarzelend. Noë knikte overtuigd, slikte zijn speeksel in en antwoordde iets onverstaanbaars. Hij voelde niets meer van de regen of de wind. Hij moest nu dadelijk iets vrolijks bedenken, iets waarmee ze zou kunnen lachen. Dan zou hij het vragen haar tas over te nemen.

‘Het is koud,’ zei het meisje, ‘ik...’ Ze zweeg, keek voor zich en nam haar tas in de andere hand. Nu neem ik haar bij de arm, dacht Noë, ze heeft kou, ze verlangt naar warmte en genegenheid. Misschien wenst ze dat ik haar tas overneem of haar mijn arm bied, tot ginder, tot bij de lichten?

Ik ben gek, dacht hij, daarvoor moet ik zo oud geworden zijn. Ik loop hier naast dit wildvreemde kind als een stramme bok. Met welk recht? Binnen vijf minuten zijn we bij de lichten, dan gaat ze ergens binnen en moet ik maken dat ik wegkom. Als ik vraag haar tas te dragen, zal ze misschien verontwaardigd weigeren en als ik haar bij de arm durf nemen, zou ze misschien zeggen ‘laat af’, nijdig en met dunne lippen. Ofwel zou ze blijven staan, haar tas laten vallen en beginnen huilen. Of ze zou me verwonderd aankijken en denken: die vreemde bevoelt me. Maar zou ze integendeel niet denken: waarom helpt die man me niet, hij is nog jong, ziet hij dan niet dat ik moe ben en kou heb en dat mijn tas ontzettend zwaar weegt.

Noë moest nu dringend iets bedenken. Haar vragen waar ze ging of zo. Maar ze ging natuurlijk naar de voorstad, naar de lichten, het zou dwaas zijn juist dat te vragen. Als ik niets zeg, dacht hij radeloos, of als ik niets doe, gelooft ze zeker dat ik een lomperd ben of een harteloze onbehouwen kinkel.

Hij schatte de afstand tot aan de lichten. Er bleven nog hoogstens een paar honderd meter te lopen, het moest nu allemaal heel vlug gaan. Ik moet het dadelijk doen, dacht Noë ontsteld, zoniet wordt het te laat, allicht komt er nooit meer een avond zoals deze. Met gebogen hoofd en

[p. 6]

hulpeloos liep hij nog steeds naast het meisje verder, dat hem telkens tersluiks bekeek.

Het had opnieuw opgehouden met regenen, maar Noë had er niets van gemerkt. ‘Het regent niet meer’, zei het meisje. ‘Ja, ja’, zei Noë stuntelig en keek naar de hemel alsof hij het niet kon geloven. Zijn stem klonk lachwekkend flauw. Hij pijnigde zijn hersens om nog iets te kunnen zeggen. Hij zou haar kunnen vragen of ze dikwijls deze weg nam, of ze morgenavond ook zou komen of volgende week of wanneer. Indien ze morgen of overmorgen zou weerkeren, zou nog niets verloren zijn, hij zou haar wat meer kunnen vertellen, een prettig verhaaltje misschien, hij zou iets kunnen voorbereiden.

‘Ik ben er, bijna’, zei het meisje. Noë meende spijt in haar woorden te horen, maar hij kon zich ook vergist hebben, het kon als een opluchting hebben geklonken. Hij ging een pas dichter naast haar. Ze keek hem weer even aan en glimlachte. Nu, dacht hij, nu leg ik mijn hand op haar arm, als ze nog eenmaal glimlachend naar me kijkt, doe ik het.

De lichten van de voorstad waren plots verraderlijk dicht bij. ‘Bijna’, zei het meisje dof. ‘Bijna’, herhaalde Noë schor en totaal in de war. Alles was verloren. De booglampen tussen de draden leken hem verblindend klaar. De nacht eromheen was als een bleek, spottend mens.

Het meisje begon sneller te stappen en bereikte de eerste huizen. Ze opende de deur van het derde of het vierde huis. Even voor ze naar binnen ging, glimlachte ze vriendelijk naar Noë en zei: ‘Ik hoop dat het morgenavond minder hard regent.’ Toen sloot ze de deur. Meteen zette Noë het als een gelukkige kwajongen op een lopen.