Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 105

[p. 182]

Fritz Francken
Vader en Dick
(Uit mijn dagboek)

Wordt er in het paradijs een plekje voor de viervoeters gereserveerd, dan houdt Dick zich daar nu op: hij heeft de hemel verdiend! Of het een rasechte hond was, daarop zou ik niet durven zweren. Eén van zijn voorzaten moet veel op straat hebben gelopen: Dick had het zwerven in en hij was gemeenzaam jegens iedereen.

Zover ik me herinner zijn ze thuis altijd dol geweest op dieren. Eerst was er een kat, daarna kwam er een hond bij, een griffoen. Poes stierf oud en blind. De hond verongelukte. Een verbasterde fox volgde de smousbaard op. Hij werd ziek en de veearts gaf hem een prik. Wat later bracht vader een keffertje mee, niet groter dan een wezel, - een keeshondje, zó weggenomen uit het nest. Verlekkerd op vis als die was, schoot er op zekere keer een graat in zijn keel. Hij stikte. Toen daagde Dick op. Hij werd ons present gedaan door een loods. Hij was al een jaar oud, doch wende dadelijk. Een vriendelijker beest heb ik zelden ontmoet. Hij had wit, krullig haar, met zwarte vlekken. De slimmigheid keek hem de ogen uit. Hij was bovendien een sekuur waker. Hoorde hij een vreemde stem op de gang, stappen op de stoep, een gerucht dat hem verdacht voorkwam, - onmiddellijk stak hij de kop op, grommend. En kunstjes dat hij maakte! Als één onzer hem een wenk gaf, sprong hij overeind en ging op de achterpoten staan, tot hij opnieuw werd aangeroepen. Ik heb hem dat ook dikwijls zien doen wanneer moeder, promenerend, hem aan de riem hield en hij onderweg één of andere vriendin in de gaten kreeg: hij keerde zich dan bij pozen snel als de bliksem om, richtte zich óp in zijn volle lengte en tippelde achterwaarts verder...

Hij was vooral vaders kompagnon. Dagelijks bezorgde die hem lekkere beetjes, een hapje van de toespijs welke hij op zijn middagbroodje overspaarde. Zodra vader de sleutel op de voordeur omdraaide, stoof Dick hem tegemoet, blafte hem vrolijk aan, likte hem de hand. Vóór vader was neergezeten was Dicks vreugde niet tot bedaren te brengen. Hij sprong op vaders knieën, klauterde tegen zijn borst op, drukte, van blijdschap jankend, zijn kop tegen de kin van zijn meester aan.

[p. 183]

Er moet zo iets als de spraak der dieren zijn. Dick wist zich uitstekend te doen verstaan. Het zou me geen zier hebben verwonderd, als hij zich, op een goede dag, plots in ons gesprek had gemengd, zo snugger als hij was.

Vader werd ziek: verkalking in de bloedvaten. Twee jaar vóór hij zich in een rusthuis moest afzonderen, had de dokter me het droeve proces voorspeld. Neurastenische buien overvielen vader, nadat men hem een breuk had gesneden. In de kliniek, pas van de operatietafel naar zijn bed overgedragen, openbaarden zich de symptomen van de kwaal voor het eerst. In een onbewaakt ogenblik had vader zich uit de kamer verwijderd. Het was een mirakel dat hij niet doodbloedde. De wonde genas vlug: vader was van ijzer en staal. Maar met zijn arm brein was het mis!

Een dik jaar nog heeft vader daarna thuis omgeleuterd. De fut was er uit. Geleidelijk takelde hij af. Meestal zat hij stilzwijgend, als in gepeinzen verzonken, bij de kachel met Dick op zijn schoot. Lezen kon hij niet meer. ‘De woorden vervagen’, klaagde hij. Het haperde bij vader eilaas aan iets ernstigers dan aan zijn brilleglazen: de letters riepen geen beeld meer op in zijn geest, de associatie van zijn gedachten faalde. Hij werd mager, onrustig, korzel, onhandig, hulpeloos. Hij beeldde zich in dat hij weldra tot gebrek zou komen, indien hij langer werkeloos bleef. Dat men hem onder genot van pensioen eervol ontslag uit de dienst had gegeven, was hij vergeten. Ik moest hem paaien met de foefjes die ik verzon. Zijn waandenkbeeld kwam me te stade toen de dokter het nodig oordeelde dat hij elders werd ondergebracht. Ik maakte hem diets dat ik hem aan een geschikt baantje had geholpen: opzichter op een grote pachterij. Hij moest er met paarden omgaan, het werk verdelen onder de arbeiders. Er was een magnifiek park waar hij vrij in rondwandelen mocht. Was dat geen kolfje naar zijn hand? Hij was immers van buiten, opgegroeid op het platteland. Mijn list slaagde, vader was in zijn nopjes. We zouden de volgende dag, 's middags, afreizen. Van 's morgens vroeg zat vader op hete kolen. Zijn koffertje stond gepakt naast hem, op de grond, hij had zijn dopje op, zijn mantel aan. Brandend van ongeduld wachtte hij me op. Telkens als er iemand binnentrad, wou hij vandaan stormen. Eindelijk verscheen ik. Tijd om te eten gunde hij me niet. Ik belde een taxi op. Vader was uitgelaten als een schoolknaap die op vakantie gaat. Opstappend verzuimde hij zelfs zijn vrouw te omhelzen! Alleen Dick deed hij vluchtig opzitten en pootjes geven. Als een bezetene beende hij de gang door, zodra de chauffeur zich meldde. Die voortvarendheid brak me het hart: ik besefte immers dat vader nooit weer de drempel van zijn woning zou betreden.

Herhaald hebben we hem in het rusthuis bezocht, - een pijnlijke tocht

[p. 184]

steeds. Lichamelijk verviel hij langzaam van kwaad tot erger. Hij verwarde zijn eigen bloed. Het laatst van allen herkende hij Dick die ons meestal vergezelde. Het kwam misschien doordat vader in het eind een taaltje sprak dat enkel argelozen verstaan?

Op een avond telefoneerde een van de oppassers dat vader er belabberd uitzag. Bij dit alarm spoedde ik me naar het ziekenhuis. Die lui, zo redeneerde ik, verontrusten de familie van hun patiënten niet nodeloos. Vader lag te bed, schijnbaar in een diepe, gezonde slaap. Hij was als verjeugdigd van aanblik, ademde zwaar en luid als één die een roes aanheeft. Ik raakte hem aan, sprak hem toe. Hij werd niet wakker. Zijn gelaat gloeide. Hij had koorts. Soms smakte hij. Ik bevochtigde zijn lippen met een in druivensap gedrenkte veer. Ik vreesde dat het coma al was ingetreden. Ook de oppasser koesterde niet veel hoop. Hij vond het geraadzaam dat ik straks weerkeren zou, met het nodige voor vaders ultiem toilet, - witte sokken, een Engels hemd. Als het lijk moest worden af gelegd...

's Nachts, enkele stonden na de Heilige Vader, Pius XI, overleed mijn vader. Zoals ik hem heb gekend, vol grappen, hoor ik hem over mijn schouder heen schertsen:

- Ik heb me gehaast om de Paus van Rome in te halen. Die wist de weg naar onze Lieve Heer!

Voortaan werd Dick moeders trouwe bondgenoot. De dag dat vader werd begraven, lag ze sedert weken plat te bed. Op Nieuwjaarsdag, aan de beterhand, was ze even opgestaan. Ik zat net met haar te praten, als ze door een beroerte werd getroffen. Haar tong en gedeeltelijk haar rechterbeen bleven tijdelijk verlamd. Gaandeweg nochtans knapte ze op. Dick week niet van haar zij. Hij propte zijn maag vol met de kluifjes van moeders bord. De arme sloof praatte met haar hond, alsof hij een redelijk schepsel ware geweest, had uitgebreide konversaties met hem, waarbij Dick als stom toehoorder optrad. Zo werd het zomer. Als de deur op een kiertje stond en de bazin was ingedut, sloop Dick wel eens weg, de straat op. Maar o wee als hij van zijn slipper thuiskwam: het vrouwtje gaf hem de volle laag. De dokter was in die maanden niet van de vloer. Van genezen kon geen spraak zijn. Al was moeder een taaie, het werk en de zorgen hadden haar hart een knauw gegeven. Ze liep op haar laatste benen. De één of andere dag, zo vreesde ik, zal er stilstand zijn in het bloed en zal ik haar dood in haar zetel aantreffen. Zij kwam om het leven, hals over kop vluchtend, in '40.