Deus Ex Machina. Jaargang 12

[p. 11]

Van olijven en zilveren populieren
Frans Denissen

Een hypothese: je leest alleen Nederlands, en toch zou je je een idee willen vormen van wat de twintigste-eeuwse Italiaanse poëzie te bieden heeft. Allereerst zou je naar een goede bibliotheek kunnen stappen en daar de tweetalige bloemlezing ‘Olijven en zilveren populieren’ van Catharina Ypes (Den Haag, Boucher, 1960) kunnen lenen: weliswaar ruim een kwart eeuw oud, maar nog steeds het meest complete overzicht van de Italiaanse poëzie van deze eeuw in het Nederlands. Uiteraard kan een dergelijk overzicht alleen maar oriënterend zijn voor wat de grote stromingen betreft: met één tot maximum drie gedichten per dichter kun je je echt geen idee vormen van de afzonderlijke poëtische oeuvres. Een aantal van deze dichters kun je grondiger leren kennen omdat er althans een ruime keuze uit hun werk in boekvorm in het Nederlands verscheen. Ik som de belangrijkste even op: Mario Luzi, ‘De onmetelijkheid van het ogenblik’ (Leuvense schrijversaktie, 1982); Eugenio Montale, ‘De roos in de kermistent’ (Kwadraat, 1984); Pier Paolo Pasolini, ‘In de vorm van een roos’ (Meulenhoff, 1987); Cesare Pavese, ‘Werken is vermoeiend’ (De Vries-Brouwers, 1984); Sandro Penna, ‘Vroege verzen’, (Sub Signo Libelli, 1984); Antonio Porta, ‘De lucht van het einde’ (Marsyas, 1980). En van Salvatore Quasimodo is een ruime selectie vertaald in het deel van het Pantheon der Nobelprijswinnaars (Heideland, 1971) dat ook Saint-John Perse en Seferis bevat. Maar er zijn ook

[p. 12]

belangrijke lacunes, en de meest opvallende daarvan is het ontbreken van één van de allergrootsten van de Italiaanse poëzie, Giuseppe UNGARETTI (1888-1970).

Ungaretti, geboren en opgegroeid in Egypte en in 1912 door zijn ouders voor zijn studies naar Parijs gestuurd waar hij o.m. Apollinaire en Max Jacob leerde kennen, is degene die met zijn bundel grotendeels aan het front ontstane oorlogsgedichten met de paradoxale titel ‘L'allegria’ (‘De Vrolijkheid’, 1914-1919) de Italiaanse poëzie op slag van de heersende barokke en retorische poëtica van D'Annunzio bevrijdde en haar de twintigste eeuw in sleurde: een directe, van alle verbale franjes ontdane maar tot in het metafysische borende neerslag van de dag in dag uit beleefde gruwel. Uit deze bundel hebben we (een werkgroep van in poëzie geïnteresseerde studenten uit een vertaalopleiding) tijdens een aantal avondlijke sessies een kleine keuze vertaald.

Daarnaast ook een paar losse gedichten van twee andere groten uit de eerste eeuwhelft: Aldo PALAZZESCHI, die heel vroeg begon, tot op hoge leeftijd actief bleef, aan zowat alle stromingen en modes heeft meegedaan maar ze allemaal naar zijn (ironische) hand wist te zetten, en Vincenzo CARDARELLI, de meest ‘klassieke’ van de twintigste-eeuwse Italiaanse dichters, al was zijn levensloop van de minst klassieke.

Het zijn, dat geven we graag toe, niet meer dan voorproefjes, die hopelijk in de lezer de honger naar méér wekken.