Chrysallis. Jaargang 1978

[p. 3]

[Nummer 1]

Ter introductie van Chrysallis
Chrysallis; ‘de goudkleurige pop der kapellen’

Wie

Chrysallis, dat door vrouwen wordt gemaakt, zal tweemaal per jaar verschijnen.

We willen onze bladzijden nadrukkelijk openstellen voor vrouwen uit al die landen waar Nederlands wordt gesproken: noordnederlandse, vlaamse en Surinaamse vrouwen, antilliaanse en zuidafrikaanse. En vrouwen uit alle overige delen van de wereld waar vrouwen literatuur en kunst maken, en vrouwen die denken over boeken en beelden en daarover schrijven.

Maar als een man een contributie inzendt naar Chrysallis?

Natuurlijk, we nemen op wat we goed vinden en mooi, en het hoeft heus niet Beter te zijn of zelfs niet bewijsbaar Even goed als wat vrouwen maken.

Wat

Wanneer wij spreken - en hieronder zullen we het toelichten - over hoe vrouwen zouden kunnen schrijven als ze alle kansen kregen om te schrijven en zich bevrijden van opgeplakte verwachtingen, spreken we over een situatie die nog niet bestaat.

Daarom heeft dit tijdschrift een experimenteel karakter. En daarom sturen we nooit zonder meer inzendingen terug, maar gaan we, zodra het ons zinvol lijkt, met de auteur aan het werk. Dit nummer bevat, om mee te beginnen, proza en poëzie van enkele bekende nederlandse en minder bekende vlaamse schrijfsters die ons hun werk hebben willen afstaan; vertaald werk van indonesische, amerikaanse en duitse schrijfsters; en enkele beschouwingen over vrouwen en literatuur.

In volgende nummers zal Chrysallis bovendien nog plaats bieden aan:

-	herpublicaties van werk dat ten onrechte vergeten werd;
-	interviews met vrouwen in literatuur en kunst;

[p. 4]

-	artikelen over boeken van binnen- en buitenlandse vrouwen die elders weinig aandacht krijgen;
-	onderzoek naar leeservaringen van vrouwen en naar het beeld van de vrouw in de literatuur;
-	historische documenten van literair belang die door vrouwen zijn geschreven.

Want, zoals Showalter (zie elders in dit nummer van Chrysallis) schrijft: ‘de lengte en de breedte van de ervaringen van vrouwen zijn bij lange na nog niet in kaart gebracht’.

En, naar Millett beweert in de inleiding van haar Prostitution Papers (Feiten over prostitutie), is bij onderdrukte groepen de spontaniteit voor nieuwe vormen niet verpest.

We zullen zien.

Vaststaat in ieder geval dat we niet werken vanuit een specifieke normatieve ideologie. En wie denkt dat betrokkenheid noodzakelijkerwijs in propaganda resulteert en dat engagement onvermijdelijk tot indoctrinatie leidt, die moet zich maar op Chrysallis abonneren om van deze misverstanden te worden verlost.

Chrysallis staat in Nederland alleen, maar vele buitenlanden zijn ons inspirerend voorgegaan - met tijdschriften als The Feminist Art Journal, Women and Literature, Mamas Pfirsiche en talloze andere.

Waarom

In de New York Times Book Review van 4 september 1977 benadrukt F. du Plessix Gray het gevaar van wat zij de reactionaire Nietzscheaanse mythe noemt: die de kunstenaar ziet als een heilige, eenzame held wiens genie als een vlam door alle obstakels heenbrandt. En toen de nrc een aantal medewerkers vroeg te verzinnen hoe zij een nieuw literair tijdschrift zouden inrichten (29 oktober 1976), ging Maarten 't Hart terecht tekeer tegen wat ook hij omschreef als twee mythen: de mythe dat de tijd vanzelf wel schift tussen goede en slechte kunst en de mythe dat een groot talent zich altijd wel doorzet en er vanzelf wel komt. De tijd heeft een miserabel selectief vermogen, schrijft Maarten en hij heeft natuurlijk volkomen gelijk.

We beleven nu een periode waarin geregeld werk van vergeten vrouwelijke kunstenaars wordt ontdekt: het proza van K. Chopin,

[p. 5]

een ‘Tintoretto’ die door diens dochter en een ‘Hals’ en een ‘David’ die door hun vrouwelijke leerlingen blijken te zijn geschilderd. Het lijkt daarom eigenlijk niet meer nodig om met bijzondere nadruk te blijven betogen dat vrouwen minder kansen krijgen in de kunst. (Hoewel het geloof in de redenering ‘gelijke rechten betekenen automatisch ook gelijke kansen’ bij velen nog steeds even onuitroeibaar als onjuist is.)

De hier gegeven voorbeelden zijn natuurlijk historisch, maar ook nu nog is het ongelijk verdeeld. Wie van een willekeurig literair tijdschrift een jaargang doorwerkt vindt daar minder namen in van vrouwen dan van mannen, terwijl toch niemand denken zal dat vrouwen minder goed kúnnen schrijven en er evenmin gegronde redenen bestaan om aan te nemen dat minder vrouwen willen schrijven.

Hoe komt dat?

Er zijn diverse redenen waarom vrouwen minder succes hebben dan zou kunnen.

Woolf (die door een toonaangevende uitgeverij in haar reclame tegenwoordig als ‘écht intelligente vrouw’ van haar seksegenoten wordt onderscheiden) besteedt in A room of one's own ettelijke overtuigende bladzijden aan het speculeren over de non-carrière van Shakespeares geniale zuster; en in haar spoor vraagt L. Nochlin - die met A. Sutherland Harris het boek Women Artists 1550-1950 heeft gemaakt - zich af of de vader van Picasso een artistieke dochter Pablita met dezelfde energie zou hebben gestimuleerd en in de kunst zou hebben opgevoed.

Trouwens, het is nog steeds zo dat opgroeiende vrouwen niet vanzelfsprekend de verantwoordelijkheid voor hun eigen levensonderhoud wordt bijgebracht en dat hun toekomstplannen binnen de ruime marge van de vrijblijvendheid worden bezien.

Het gaat hier dus om het beeld dat in deze cultuur van vrouwen bestaat en waar vrouwen zelf uiteraard ook door worden beïnvloed.

Vrouwen zijn dikwijls onzeker. H. Freezer schreef eens dat vrouwen minder risico nemen omdat ze zich daarmee nu eenmaal nog kwetsbaarder zouden moeten opstellen, daardoor bij voorkeur veilige onderwerpen kiezen, en daardoor weer minder baanbrekend werk verrichten. En al jaren geleden stelde A. Burnier: ‘Het is de hoogste tijd dat vrouwen als volwaardige

[p. 6]

mensen in de cultuur gaan participeren. (Het zelf mede-bepalen van normen en waarden is heel wat essentiëler dan een part-time baantje of het recht van meedoen in een of ander masculinistisch bestel.) Maar voor de transformatie van onze masculinistische cultuur tot een humane cultuur is in de eerste plaats een positief zelfbeeld van vrouwen nodig.’

Maar meisjes die beginnen te lezen moeten zich met jongenshelden identificeren als ze tenminste spannende dingen willen meemaken, en voor volwassen vrouwen is het al niet veel beter: we lezen altijd over mannen en in mannenlevens spelen vrouwen meestal een ondergeschikte en vaak een stereotiepe rol. Het beeld dat van vrouwen in de literatuur gepresenteerd wordt is belabberd.

En de vele, vele uitzonderingen daarop? Die zijn te weinig bekend en kunnen daardoor niet als voorbeeld dienen. Beauvoir geeft een lange lijst boeken van en over vrouwen, maar het zijn meestal onbekende schrijfsters. A. Kollontai doet in de twintiger jaren hetzelfde en met even weinig resultaat: en daarmee zijn we dus weer terug bij die tand des tijds die zo'n vreemde voorkeur heeft voor slechts die ene helft van het hem aangeboden voedsel. Om deze redenen raken vrouwen zelfs als ze lezen al in een rolconflict, laat staan als ze schrijven. H. Haasse zei meen ik eens in een lezing, dat zij als hoofdpersoon van De verborgen bron een man had genomen eigenlijk zonder erbij na te denken, omdat een vrouw niet geschikt zou zijn geweest om die dingen te ondernemen en te beleven die zij voor die rol in gedachten had - en dat ze zich pas jaren later realiseerde hoe raar dat was.

De mensen die merendeels bepalen wat kunst is, zijn mannelijke mensen, en mannelijke mensen hebben, evenals vrouwelijke, in deze cultuur een eenzijdig ontwikkelde smaak. Vrouwen hebben een andere belevingswereld dan mannen, en daardoor zouden ze over andere dingen kunnen schrijven.

Ik doel hier niet alleen op lichamelijke dingen, hoewel die zeer belangrijk zijn: seks voelt voor vrouwen anders, en zwangerschap komt bij mannen niet voor. (Lessing kreeg het trouwens hard te verduren toen ze voor het eerst beschreef hoe het voelt om ongesteld te zijn.) Maar ook weten alleen vrouwen hoe het voelt om een moeder te zijn of een dochter van een moeder of een echtgenote van een man. En wanneer we verder gaan: vrouwen kijken

[p. 7]

anders naar werk en naar geld, en naar ongetrouwd zijn, en naar onzekerheid, en naar psychiaters.

Het is ondenkbaar dat een man zou schrijven over de situatie van de mannelijke mens, maar een vrouw moet wel, een vrouw kan er niet onderuit omdat haar situatie nu eenmaal altijd problematisch is, zegt Beauvoir.

Maar met dit alles wordt niet bedoeld, dat er een ‘typisch vrouwelijke stijl’ zou moeten bestaan. De overeenkomsten tussen de produkten van vrouwelijke kunstenaars zijn groot. Lady M. Wortley Montagu en D. Lessing hebben (volgens P. Meyer Spacks) meer gemeen wanneer ze over een spiegel schrijven dan elk van beiden met een mannelijke tijdgenoot - maar die overeenkomsten liggen in de ervaringswereld en niet in de manier waarop die wereld in hun werk terechtkomt, niet in hun wijze van werken, niet in hun stijl. Dat hoeft niet, tenminste.

Want in de literatuur en in de kunst dienen alle mogelijkheden open te zijn voor iedereen, zodat iedereen op een eigen wijze de waarheid kan spreken. En de waarheid - die ligt niet in de gebeurtenis of in de sociale situatie, maar in de eigen visie daarop, en in de vorm waarin die eigen visie gestalte krijgt.

Wie

Chrysallis is bestemd voor alle

Vrouwen - ook zij die (nog) denken dat literatuur & kunst moeilijke dingen zijn waarvoor je moet hebben geleerd wil je erover kunnen oordelen;

Mannen - die willen volgen wat er in Nederland op cultureel gebied wordt gedaan en gemaakt; en ja hoor

Mensen - die hopen op en werken aan een evenwichtige maatschappij waarin normen en waarden gelijkelijk door iedereen worden bepaald.

Namens de redactie

Hannemieke Postma