De bruiloft van Kloris en Roosje

[p. 80]

Inleiding

De opvoering van den Gysbreght van Aemstel wordt, althans op nieuwjaarsdag, sedert het einde der zeventiende of het begin der achttiende eeuw besloten met een boerenoperette: de bruiloft van Kloris en Roosje. Het stukje geeft door zijne eigenaardige samenstelling steeds gelegenheid allerlei wenschen in te voegen, die voor stad en land dan eens wel en dan eens niet belangrijk zijn, maar welke de toeschouwers toch altijd doet lachen van genoegen.

Wanneer dit kluchtspelletje, met zang en dans, naar het in de oudste uitgaven heet, voor de eerste maal is vertoond, valt niet te zeggen; evenmin wie er de maker van is.

Volgens Arend Fokke zou het kluchtspel ‘Kloris en Roosje’ in 1704 door den comischen acteur en dichter Thomas van Malsem zijn vervaardigd. Hij zou dan ook bij de eerste opvoering den rol van Thomasvaer hebben vervuld.

Door latere onderzoekingen, waaronder die van Dr. Worp en Dr. Scheurleer mogen worden genoemd, schijnt echter vast te staan, dat Dirck Buyzero de ware auteur van het zangspelletje is, dat onder den titel van ‘Kloris en Roosje’ voor het eerst in 1707 in twee verschillende drukken verscheen.

Hoe het zij, het stukje is zeer in den smaak van het publiek gevallen, en verschillende teekenaars hebben het zelfs de moeite waardig geacht daarvan eene afbeelding te maken. Cornelis Troost zelfs eene schilderij, welke thans in het Mauritshuis te 's-Gavenhage te pronk hangt, waarvan wij hier eene reproductie in kleurendruk geven.

Voorts is bekend de afbeelding van de gravure van Simon Fokke, die ook de Bruiloft door zijn teekenstift heeft vereeuwigd, welke ook in deze uitgave niet mocht ontbreken. Op den achtergrond staan een dorpskerkje; verder ziet men niets anders dan bosch. De bruiloftsgasten staan bij de tafel. Daar boven hangt een kroontje. Links op den voorgrond slipt Thomasvaer over den grond, terwijl de borden over den grond rollen. Onder het prentje staan de volgende regels uit het staande rijm gegraveerd:

Gij zoudt de vreugd hier wel verknollen,
Wel, laat jij al de borden rollen?

Eene andere prent uit denzelfden tijd is het opkomen van het vroolijke bruidspaar Kloris en Roosje, terwijl er zoowel in de achttiende als in de negentiende eeuw tal van kinderprenten zijn vervaardigd, die de leuke tafereelen van de Bruiloft van Kloris en Roosje levendig hielden bij de Nederlandsche jeugd.

De lieve muziek, de aardige oud-Hollandsche dansen en de gulle vroolijkheid, waarvan het stukje getuigt, zijn nu reeds sedert ruim twee eeuwen bijzonder in den smaak van het publiek gevallen en het laat zich niet aanzien, dat dit vooreerst zal veranderen.

Wel is de oorspronkelijke muziek bij den grooten brand van den schouwburg op de Keizersgracht in 1772 verloren gegaan, maar men mag veronderstellen, dat de tegenwoordige muziek van de oorspronkelijke van 1707 niet veel afwijkt.

Zoowel de wensch in ‘Kloris en Roosje’, als de rijmen bij de gerechten, hebben verschillende dichters steeds gelegenheid gegeven om over het een of

TAFEREEL UIT DE BRUILOFT VAN KLORIS EN ROOSJE.
Naar de gravure van S. Fokke (1781)

[p. 81]

ander hun hart uit te storten, iets puntigs te zeggen, of zich aan boert en pret over te geven.

Toen in December 1813 de Souvereine Vorst, later koning Willem I, Amsterdam bezocht, werd natuurlijk in de nieuwjaarsdagen van 1814 in den schouwburg te zijner eere ook de ‘Gysbreght’ gespeeld, met ‘Kloris en Roosje’ als nastukje.

Bij het opbrengen van het brood sprak de acteur en dichter Westerman de volgende regels uit:

Toen vreemde dwinglandij het recht der volken schond,
Werd elke bete broods verbitterd in den mond;
Is al 't geleden leed nog niet geheel vergeten,
Wij winnen 't weer met vreugd, en mogen 't vrolijk eten;
En met een dankbaar hart bidt elk, zoo klein als groot,
Voor 't Vaderland, Oranje, en voor het daaglijksch brood.

Onbedaarlijk was de geestdrift bij die woorden; het publiek was niet te houden, schreef een tijdgenoot. ‘Met ontroerde borst’ werd het aangehoord. Na de eerste opwelling van geestdrift keerden alle aanwezigen zich met het gelaat naar de loge van den Vorst, en het geheele publiek juichte hem en zijne familie donderend en langdurig toe.

Moge dit blijde opera'tje, dat zoo dikwijls tot ontspanning, vreugde en uiting van vaderlandsliefde aanleiding gaf, tot eenige afleiding en verpoozing nog lang een gewenschte toegift op den ernstigen ‘Gysbreght van Aemstel’ zijn, gelijk de afdruk van den stand-tekst naar de geautoriseerde uitgave, verschenen te Amsterdam bij Izaak Duim in 1743, naar wij verwachten, hier eene welkome bijlage voor de liefhebbers van den Gysbreght zal vormen.