Het Boek. Jaargang 6

[p. *10]

[Nummer 4]

[p. 113]

L.D. Petit.

De Nestor der Nederlandsche bibliografen is den 21^sten Maart 1.1. zeventig jaar oud geworden. In 1847 met de lente geboren, is hij nu zijn 71^ste lente ingetreden. Zijn leven is intusschen volstrekt geen onafgebroken lente en zomer geweest; ook den wintertijd heeft hij gekend. Slagen zijn hem niet bespaard gebleven, met zijne gezondheid was het vaak treurig gesteld, zijn gehoorzintuig heeft hem maar al te vroeg en al te lang in den steek gelaten. Maar daarbij had hij, als de omgang met menschen te bezwaarlijk was, iets dat hem altijd weer troostte en hem, ook na langere ziekte, weer in staat stelde, nuttig werk te doen, de omgang met boeken.

Er zijn weinig menschen, wier leven zoo geheel vervuld is geweest van het boek, als het zeventigjarige leven van Petit. Reeds als jongen van 14 jaar kwam hij in den boekhandel, eenige jaren later dreef hij dien zelf, intusschen begon hij al bibliographisch werk te verrichten, en zijn medewerking aan het Nieuwsblad v.d. boekhandel duurt al ruim 50 jaar.

Sinds 1879 is hij Conservator van de Leidsche Bibliotheek, sinds 1893 Bibliothecaris van Letterkunde.

Als Conservator zette hij het werk van Tiele voort; wat speciaal zijn werk daar is, zou dus onmogelijk zijn aan te wijzen; maar mocht er onder de talrijke studiemenschen die van de voortreffelijke Leidsche catalogussen gebruik maken, eens een enkele zijn die zich er rekenschap van tracht te geven, aan wien hij deze goede hulp bij zijn werk te danken heeft, dan zal zijn onuitgesproken dank zich zeker voor een zeer groot deel tot Petit richten.

Wat Letterkunde betreft, is zijne verdienste gemakkelijker te voelen en te waardeeren. Wij hebben den omvangrijken catalogus in drie deelen; het boek is nu niet nieuw meer, maar wie het ter hand neemt en ziet hoe het in elkaar gezet, en vooral hoe het met het derde, alfabetische deel is afgerond, zal niet alleen een goede werkkracht, maar een bijzonder helderen kijk op de eischen van catalo-

[p. 114]

guswerk herkennen. Jammer dat het vervolg tot dusver ongedrukt is gebleven; zou de Maatschappij hier niet eens tot doortasten kunnen besluiten, en als de kosten te hoog zijn, zouden er dan geene vermogende mannen of vrouwen te vinden zijn, die hier te hulp kwamen? Is het niet verkeerd, goed werk verborgen te houden, en een nuttig studiemiddel dat om zoo te zeggen klaar ligt, niet in handen te geven aan hen die er wat aan hebben zouden?

Ook zonder dit werk is Petit's gedrukte oeuvre al van een respectabelen omvang. Naast tal van kleinere dingen moeten we nog vier groote werken noemen: den Pamflettencatalogus, de Bibliografie der middelnederlandsche taal en letterkunde, de Bibliografische lijst van de werken der Leidsche hoogleeraren, en het Repertorium.

De eerste vormt een compleet geheel, aansluitend aan de werken van Tiele en Van der Wulp. Ook naast het werk van Knuttel behouden deze voortreffelijke boeken hun waarde, en bepaaldelijk het werk van Petit, waarin de rijke pamflettenverzameling van de Bibliotheca Thysiana beschreven is, zal wel geraadpleegd en gewaardeerd worden, zoolang de historische studie in eere is.

De middelnederlandsche Bibliografie en het Repertorium verouderen natuurlijk gaandeweg, maar de auteur zelf heeft ze nog voor een reeks van jaren voortgezet, en ze zoo nog voor eene heele generatie studeerenden dienstig gemaakt.

De ‘Leidsche hoogleeraren’ eindelijk zijn een fragment gebleven, en vragen we ons af, hoe dat komt, dan komen we tot niet zeer opwekkende gedachten. Een boek als dit moest bij de Leidsche heeren, die hun universiteit en hun wetenschap altijd nog al hoog plegen aan te slaan, toch wel harten verwarmd en beurzen geopend hebben! Voor de voortzetting, voor de completeering van zulk een monument moest een flink honorarium, en voldoend fonds voor uitgaaf beschikbaar gesteld zijn! Men moest blij zijn, iemand te hebben, die dit werk kon en wilde maken! En men heeft het laten liggen.

Maar we zullen met zulke beschouwingen niet voortgaan. Officieele waardeering van geleerden en van autoriteiten is den ijverigen bibliograaf in 't algemeen niet toegevloeid. Dat is nu eenmaal zoo de gang van zaken. Het helpt niet of men in die richting al preekt, zooals Brunet voor jaren in de inleiding van zijn groote werk de geletterde wereld hare tekortkomingen tegenover de bibliografie voorhield:

..... le fait le plus concluant peut-être en faveur de cette étude, c'est que souvent, parmi les gens de lettres, ceux qui semblent en faire le moins de cas, ceux qui par conséquent l'ont le plus négligée, ne manquent pas, toutes les fois que l'occasion s'en présente, de faire parade de connaissances bibliographiques, sans s'apercer voir le moins du monde que leur

[p. 115]

inexpérience en ce genre les jette parfois dans d'étranges méprises et leur fait porter bien des jugements erronés.

De aard van het werk van den bibliograaf brengt dat zoo mee; ik kan dit niet beter uitdrukken dan met de woorden van mijn mederedacteur Kruitwagen in eene vroegere bespreking van een werk van Petit (de Katholiek 1911):

Bibliografie is over het algemeen een ondankbaar werk. Het bestaat in het verzamelen en ordenen van een droge, dorre massa materiaal, waarvan feitelijk anderen de vruchten plukken. Die anderen gaan dan voor het groote publiek - de vakmannen weten wel beter - gewoonlijk door voor de eigenlijke werkers. En alhoewel dat natuurlijk in zekeren zin ook waar is, wordt toch de bibliograaf, die de bouwstoffen aanwijst en ordent, en die dus grootendeels de grondslagen legt, meermalen slechts beschouwd als iemand die eigenlijk niet meer deed dan zijn plicht. Men mist hem pas wanneer hij er niet meer is.

Zoo is het. De uitgesproken, en vooral de officieele waardeering blijft achterwege. Maar daar staat tegenover de persoonlijke waardeering, die zich uit in ‘de vele erkentelijke woorden in de voorredenen van een groot aantal schrijvers’. Ook de waardeering van de vakmannen zelve op het gebied der bibliografie. Hiervan meenen wij hier de tolk te mogen zijn. Wanneer we daarbij onze vroegere jaargangen doorzien, treft het ons dat we over het werk van Petit zoo weinig vinden. Maar dit is niet anders dan natuurlijk; het Tijdschr. v.b. en b. en Het Boek bestaan tezamen nog maar 14 jaar. Wat is dit een korte tijd vergeleken bij de zeventig levensjaren, bij de 50 werkjaren van onzen Nestor! Zijn hoofdwerken liggen alle in een vroeger tijdvak; men vindt ze aangekondigd in de Bibliografische adversaria. Maar in den eersten en tweeden jaargang van het Tijdschr. v.b. en b. gaf Petit zelf enkele bijdragen en een paar besprekingen van toen verschenen bibliografische werken. Van hem is ook in den 2^en jaargang de Multatuli-bibliografie aangekondigd, en daar is verder iets medegedeeld uit eene lofspraak van Dr. A.S. Kok op Petit o.d. t. De goede bibliograaf.

In Het Boek hebben we later alleen nog het tweede deel van de Bibliographie der Middelnederlandsche taal- en letterkunde (1911), en het tweede deel van het Repertorium (1913) besproken. Het was ons daarom eene behoefte, in deze korte woorden iets over het geheele bibliografische werk van den 70-jarige te schrijven, en vooral over die hoofdwerken, die hem ook bij een volgend geslacht blijvenden dank en waardeering verzekeren.

C.P. Burger Jr.