Het Boek. Jaargang 1

Mededeelingen.

Dr. G.K. Fortescue †. -

Iedereen, die den bibliothecaris van het Britsch Museum gekend heeft, zal zijn overlijden op den 26^sten October, vier dagen vóór zijn 65^sten verjaardag, welke, zooals het gebruik is, een einde zou gemaakt hebben aan zijn officieele loopbaan, van harte betreuren. Weinig menschen, die zich gedurende 42 jaren aan den arbeid in een groote bibliotheek hebben gewijd zijn zoo heerlijk menschelijk gebleven. Zijn vriendelijkheid en zijn geduld - ondanks een van nature ongeduldig temperament - waren bijna onuitputtelijk en zelfs, toen hij op rijperen leeftijd terneergedrukt werd door zich telkens herhalende en pijnlijke kwalen, was zijne levendigheid als spreker even opmerkenswaardig als het aantal verschillende onderwerpen, dat hij in een gesprek aan roerde. Behalve als kenner tot in kleine bizonderheden van de Fransche revolutie, maakte h j geen aanspraak op den naam van geleerde, doch hij had, wellicht mede als gevolg van het tijdperk op de vloot doorgebracht, een vlug intellect, waardoor hij in staat was, om vlug te zien, wat vereischt werd en hoe zoo snel mogelijk daaraan te voldoen. Van deze dubbele gave waren zijn ‘Subject-indexes’ niet het eenige, doch zeker het duidelijkste bewijs.

Bijna onmiddellijk na zijne aanstelling tot hoofd van de leeszaal aan het Br. Mus. zag hij in, hoe noodzakelijk het was over te gaan tot het maken van een ‘Subject-index’ en welken weg hij moest inslaan met het oog op het pas ingevoerde stelsel van gedrukte tilel-kaarten in plaats van geschrevene voor de nieuwe aanwinsten. Een ander bibliothecaris zou wellicht een nota hebben ingediend, waarin het noodzakelijke van zulk een index werd betoogd, Fortescue ging dadelijk zelf aan het werk, zelf alle zich bij de bewerking voordoende moeielijkheden oplossende, en niet rustende, voor hij de kopie geheel gereed had. Eerst nadat aldus drie dikke deelen waren gepubliceerd, begon hij aan jongere krachten te leeren dat werk onder zijn oppertoezicht voort te zetten. Een man van meer academische opleiding zou zulk eene groote hoeveelheid materiaal nooit verwerkt hebben. In eene geschiedenis van de bibliotheek van het Br. Mus. zal de naam van Fortescue naast die van zijne groote voorgangers Panizzi en Garnett steeds met eere genoemd worden.

(Naar een bericht in het Bulletin van de Bibliographical Society).

Prof. Alfons Willems †. -

Te Brussel overleed op 28 November Alfons Willems, die zich tegenover Nederland vooral verdienstelijk gemaakt heeft door zijn magistralen arbeid over de Elzeviers; Les Elzevier. Histoire et annales typographiques. 1880. Wij komen later op dezen hoogst begaafden bibliograaf en bibliophiel terug.

Georg Meisenbach †. -

In München overleed in September van dit jaar Georg Meisenbach, de stichter van de wereldbekende firma Meisenbach, Riffarth & Co. aldaar met filialen te Berlijn en Leipzig. Sinds 1891 had hij zich uit zijn zaken teruggetrokken. Zijn beteekenis ligt in de uitvinding der autotypie, waarop met ingang van 9 Mei 1882 onder nr. 22242 Duitsch rijkspatent werd verleend. De autotypie is, wat als bekend mag verondersteld worden, maar wat ik hier volledigheidshalve preciseer, de boekdrukcliché met halftoonen langs chemisch fotografischen weg verkregen, waarbij door tus-

[p. 378]

schenschuiving van een dusgenoemd raster de gesloten effen beeldvlakken van het te reproduceeren origineel automatisch omgezet worden in een stelsel van grootere en kleinere, dichter en verder uiteenstaande puntjes en lijntjes, geheel overeenkomstig de toonwaarde van de oorspronkelijke teekening, schilderij, foto enz. enz. De autotypie heeft de gansche wereld veroverd en overal mogelijk gemaakt de goedkoope illustratie die, behalve het goedkoope ook nog het nauwkeurige voor heeft boven de houtgravure. De autotypie heeft de houtgravure zoo goed als geheel verdrongen en haar werkkring bepaald tot meer speciale doeleinden. Wat de uitvinding der boekdrukkunst des tijds beteekende, is gelijkwaardig aan hetgeen de autotypie heeft mogelijk gemaakt: de massale minkostbare en tevens documenteel juiste weekblad-illustratie.

Voor zoover ik heb kunnen nagaan komt de eerste autotypie hier te lande voor in Eigen Haard 1883 p. 222. Het is een gezicht in de Barents-zee, geteekend door den luitenant ter zee 1^e klasse J, Dalen, die met de Willem Barents de toenmalige Nederlandsche Noordpool-expedities medemaakte. Ik noem dezen naam met opzet, omdat Eigen Haard destijds gedrukt werd door Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem en wijlen Jan Dalen zeer na verwant was aan het geslacht Enschedé.

J.W.E.

In het ‘Zeitschrift des oesterreichischen Vereins für Bibliothekswesen’ houdt onze medewerker Dr. C.H. Ebbinge Wubben, wetenschappelijk assistent aan de Kon. Bibl., de Duitsch lezende vakgenooten geregeld op de hoogte van Nederlandsche bibliotheek- toestanden, enz.

In zijn jongsten brief in het nummer van October behandelt hij de nieuwe salarisregeling aan de Koninklijke Bibliotheek, de nieuwste resultaten van de beweging voor Openbare Leeszalen, de in den laatsten tijd verschenen catalogi van Nederlandsche bibliotheken, nieuwe periodieken en bibliografieën, de merkwaardige ‘Librye’ te Zutfen, de tentoonstelling van kinderboeken, enz. Daar het ‘Zentralblatt für Bibliothekswesen’ slechts zelden iets over onze bibliotheken mededeelt en de brieven in het ‘Zeitschrift für Bücherfreunde’ gewoonlijk literaire onderwerpen behandelen, is het ons aangenaam er op te kunnen wijzen, dat nu voor hen, die onze taal niet machtig zijn, gelegenheid bestaat van deskundige hand geregeld iets over Nederlandsche bibliotheken en bibliografie te vernemen.

Ons werd toegezonden het eerste nummer van een nieuw tijdschrift ‘Le Musée international de la presse’, gewijd aan de uitwendige verzorging, de indeeling, de administratie, de exploitatie van periodieken in de ruimste beteekenis. Het wil een band vormen tusschen hen die de dag- en weekbladen, de tijdschriften enz. besturen, die deze verzamelen of er de geschiedenis van beschrijven; de redactie, gevestigd 3bis Rue de la Régence te Brussel, verzoekt de medewerking van allen die op dat gebied iets mede te deelen hebben. Dit eerste nummer bevat een artikel van L. Wouters over ‘Les expositions de la presse’ en eenige berichten en mededeelingen.

Het ‘Musée du Livre’ zond ons een catalogus van de van den 24^en October tot den 15^en December gehouden tentoonstelling van graphische kunst. In een twintigtal bladzijden worden verschillende reproductie-methoden: Zincogravureau trait, Similigravure sur cuivre, Photocollographie, Procédé des trois couleurs, Eau-forte, Héliogravure, Clicherie-Galvanoplastie, nader verklaard.