De Boekenwereld. Jaargang 26

[p. 175]

Cornelis Jan Aarts
Archangelsk

Fanclub

Van de vele literaire genootschappen die ik ken, is het Benedictus Brockhaus Gezelschap ‘De Brockenbaan’ wel het allermerkwaardigste. Het is een bont gezelschap van goedaardige aarslikkers, bibliofielen, cocaïnesnuivers, dodoëierenrapers, eilandentellers, fanatici, grafschenners, hamsteraars, idioticoncontroleurs, jantjes- en jansjes-van-leiden, keerkringkruisers, letterkundige leuteraars, maanaanbidders, Napoleonvereerders, opdrachtkrullers, pinguïnnaäpers, querulanten, rijstkakkers, stamboomkevers, trekpoprukkers, umlautfetisjisten, vuurtorenbeklimmers, woudlopers, x-straalnajagers, ijdeltuiten en zeezwervers. Benedictus Brockhaus moest bij leven niets van zijn bewonderaars hebben: ‘Die fans zijn het ergste.’ Hij vermeed hun bijeenkomsten, ontweek contacten of schreef hen woedende brieven en verkwanselde onmiddellijk de boeken die zij hem van over de hele wereld toezonden. Maar de bewonderde schrijver was amper koud, of zijn zeloten hielden op zaterdag 14 december 2002 al hun Eerste Internationale Benedictus Brockhaus Dag.¹ Internationale? Toe maar! Had het Gezelschap nog een in zijn eigen krokodillentranen verzopen Brockhausaddict uit Tuvalu opgedregd? Ik weet nog heel goed hoe de eminente Brockenbaan-oprichter Lodewijk Burgemeester die eerste keer huilend zijn ‘In Memorium’ uitsprak.

Sindsdien zijn wij acht Internationale Benedictus Brockhaus Dagen verder, waarvan ik er toch zeker vier heb meegemaakt. Zo'n ibb-dag voltrekt zich volgens een vast patroon. De voorzitter, toepasselijk Hendrik Spreekmeester geheten, kondigt iemand aan die een spreekbeurt houdt over de betekenis van de zoeaaf in het werk van Benedictus Brockhaus. De voorzitter dankt de spreker en moedigt de leden aan de zaal te verlaten omdat de lezing gedrukt, gebrocheerd en te koop is en de spreker bovendien bereid is zijn meesterwerkje te signeren. De hele meute verlaat opgewonden de zaal om de lezing te kopen en van een kleffe opdracht te laten voorzien. En stroomt vervolgens weer naar binnen voor de volgende voordracht. Daar stelt Kitty Spitters, de huidige voorzitter, ons een andere onderzoeker voor. Hij bespreekt de afnemende elandenpopulatie op Kerstmiseiland, zoals bekend een van Brockhaus' talloze fascinaties. Deze procedure herhaalt zich op een Internationale Benedictus Brockhaus Dag enige malen. De zaal loopt leeg en weer vol om de leden de gelegenheid te geven elkaar op te geilen, af te likken en leeg te kloppen. Weer een voordracht, nog een boek. Na een afdracht volgt een opdracht. Buiten de zaal is de Benedictus Brockhaus Boekenmarkt, waar niet alleen de complete werken van Benedictus Brockhaus liggen uitgestald, maar ook boeken over alle onderwerpen waarover Benedictus Brockhaus ooit schreef of die hij verzamelde. Want de ware Benedictus Brockhausfan verzamelt ook alles wat Benedictus Brockhaus verzamelde. Als het enigszins kan afkomstig uit de collectie van Benedictus Brockhaus zelf en dan nog het liefst met ‘het originele veilingstrookje’.

Op de Achtste Internationale Benedictus Brockhaus Dag² is een van de sprekers professor Berti Beverdam die de brockhausianen een lachspiegel voorhoudt. Hij vertelt vooraf dat Benedictus Brockhaus bibliofielen malicieus omschreef als ‘treurige, lelijke mannen met een meestal ernstig gestoorde vaderbinding en met een droevig seksueel leven’. Gelach van herkenning in de zaal. ‘Maar,’ voegt hij er geruststellend aan toe, ‘deze verklaring is eenzijdig en onwaarschijnlijk.’ Hijzelf, professor Beverdam, heeft een

1 De eerste Internationale Benedictus Brockhaus Dag werd gehouden in de Open Bibliotheek aan de Prinsenbeek te Amsterdam op zaterdag 14 december 2002. Het programma vermeldde onder meer: ‘11.05 uur in Memorium door Lodewijk Burgemeester’.

2 De achtste ibbd vond plaats in de nieuwe Open Bibliotheek Amsterdam aan de Oosterdokskaai op zondag 13 december 2009.

[p. 176]

boek geschreven - Hebben is vasthouden. Wat iedere verzamelaar en boekenliefhebber over zichzelf moet weten (na afloop van zijn lezing is hij genegen dit boek te signeren)³ -, waarin hij zes mogelijke verklaringen voor het fenomeen verzamelen bespreekt. Een ervan, de sociologische verklaring, gaat over de menselijke behoefte aan status. Een verzamelaar ziet zich met het groeien van zijn verzameling in status stijgen. Niet op verjaardagen onder familieleden en buren - voor hen is hij gewoon een mafkees - maar wel onder gelijkgezinden. Hij moet dus de deur uit, op zoek naar geestverwanten. ‘Vandaar,’ legt de sociologieprofessor ons fijntjes uit, ‘dat u hier bijeen bent.’ Het komt erop neer als kikker in de juiste vijver te kwaken.

De veilingcatalogus van de collectie van Benedictus Brockhaus

Anders dan bij de meeste letterkundige genootschappen is bij het Benedictus Brockhaus Gezelschap ‘De Brockenbaan’ de vereerde schrijver niet louter onderwerp van studie en contemplatie. De ware Brockhaus-fan gaat een stapje verder. Hij reist in het voetspoor van zijn idool naar alle eilanden en windstreken die Brockhaus op de kaart heeft gezet, hij weet net als zijn leermeester alles over de ontdekkingsreizen van Kapitein Haak, en hij verzamelt ook deftig al de geschriften van Benedictus de Spinoza, Alexander von Humboldt en Robert Louis Stevenson, de helden van zijn held. Benedictus Brockhausfans willen niet alleen Benedictus Brockhaus bestuderen en verzamelen, maar proberen vooral als Benedictus Brockhaus te verzamelen, als Benedictus Brockhaus te onderzoeken, als Benedictus Brockhaus te schrijven, ja, hun diepste verlangen is het om als Benedictus Brockhaus te leven.

Het Benedictus Brockhaus Gezelschap ‘De Brockenbaan’ geeft jaarlijks het fanzine Benedictaat uit, met studies, interviews, essays en verhalen.⁴ Over Benedictus uiteraard, maar toch vooral ter navolging van Benedictus. Elk jaar mag iemand van de club de Brockhaus-voordracht houden over een brockhausiaans onderwerp en mag een ander het volgende deeltje schrijven in de reeks ‘Brockhaus van A tot Z’ (nu al acht deeltjes verschenen). En dan is daar nog het jaarboek van Die Gesellschaft des blauen Dichters.⁵ Dit is het elitekorps van de internationale Brockhaus-beweging. Die Gesellschaft des blauen Dichters telt slechts vijfendertig leden: de uitverkorenen! Zij voelen als Brockhaus. Oprichter Lodewijk Burgemeester hoort daar natuurlijk niet meer bij want die wilde meer leden en verhandelt inmiddels brockhausiana voor grof gewin. Een smet op het blazoen. Voor de vijfendertig preciezen in de leer is het werk van Brockhaus speeltuig voor de geest. Zij zien in Brockhaus hun ‘Grote Boekenganger’. Hun verering gaat over in aanbidding. En waarom ook niet? Wie A zegt, zegt al gauw BB. ‘Voor de leden van het Benedictus Brockhaus Genootschap is hij de onsterfelijke voorganger.’ Het staat er zonder ironie. In het jaarboek lezen we ook: ‘Zoals bekend inspireerde Benedictus Brockhaus ons allen.’ Deze gebenedijde inspiratie leidt tot doorleefde reisverhalen, intieme ontboezemingen en ‘ontroerende verstilde poëzie’ van de ware groupies. Ik citeer nog eens uit het voorwoord van het jaarboek: ‘Benedictus Brockhaus’ geest zweeft als het ware boven hun bijdragen.’

Kelly Dashboard haalt poëtisch een dierbare herinnering op aan een moment van stilte, alleen met haar Benny in Museum Boerhaave:

3 Berti Beverdam, Hebben is vasthouden. Wat iedere verzamelaar en boekenliefhebber over zichzelf moet weten, Susterberg, Uitgeverij Asbest, 2009.

4 Benedictaat, Tranendal, Benedictus Brockhaus Gezelschap ‘De Brockenbaan’, 2004-...

5 Die Gesellschaft des blauen Dichters. Jahrbücher, Irrgarten, Die Gesellschaft des blauen Dichters, 2005-...

[p. 177]

 

Samen de catalogus bekijken, dolle pret,

 

Alsof hier de tijd is stilgezet.⁶

Kokky Koreneef verklaart haar liefde in al haar eenvoud zo: ‘Smachten en smullen dat is wat wij willen.’⁷ Zij illustreert haar artikel over de bril van Buddy Holly met een ansichtkaart van Buddy Holly die zij zelf Benedictus ooit gestuurd had en die zij postuum voor veel geld op een van de vele Brockhausmemorial-veilingen moest terugkopen. Want zij wilde onder geen beding haar intieme correspondentie met Benedictus met een vreemde delen. Als dat geen pure passie is...

Omslag van Benedictus Brockhaus, Het kind van de rekening

Op de laatste Internationale Benedictus Brockhaus Dag verschijnt als deel 8 in de serie ‘Brockhaus van A tot Z’ een bibliofiel uitgegeven verhaal van August König. Deze August König had over Brockhaus' bekendste roman Het kind van de rekening⁸ in zijn pamflet ‘De afrekening’⁹ beweerd dat die roman eigenlijk ging over het dode kind in zijn leven. Ordinair necrofaag jatwerk van Brockhaus dus. Nu verscheen in een beperkte oplage van driehonderd genummerde exemplaren, dus alleen voor intimi, Königs verhaal De Claustrofobie van Prins.¹⁰ Prins is, dat moet u even weten, de naam van een regelmatig voorkomend karakter in het werk van Brockhaus. Een fictioneel alter ego van Benedictus Brockhaus eigenlijk, dat nu op zijn beurt door August König gebruikt wordt voor een literair spel met wisselend perspectief. Königs hoofdfiguur, ook Prins dus, blijkt aan het eind een personage te zijn in een schoolopstel van ‘Benedictus’ (het is begrijpelijk als u dit niet meer kunt volgen, maar ik verzeker u dat in de literatuur dit soort grapjasserij niet ongewoon is). In de namiddag wordt August König geïnterviewd over zijn literair spiegelgevecht met wijlen Brockhaus. Handig drijft zijn ondervrager hem in een hoek en ten slotte komt aarzelend maar fier het hoge woord eruit: ‘Eigenlijk ben ik de reïncarnatie van Benedictus Brockhaus!’ Bevrijdend applaus klatert op: de vereenzelviging is compleet.

Diezelfde dag nog wordt bekend dat een planetoïde ergens tussen Mars en Jupiter naar Benedictus Brockhaus is vernoemd. Volgend jaar, voorspel ik u, beleven wij de Eerste Interplanetaire Benedictus Brockhaus Dag. Het jaarboek getuigde al: ‘Benedictus Brockhaus is niet dood, Benedictus leeft!’ Voor Kitty, Kelly en Kokky is de koek nog lang niet op.

Archangelsk, op de eenenzestigste geboortedag van Benedictus Brockhaus, maandag 14 december 2009

6 Kelly Dashboard, ‘Genie in ruimte en tijd’. In: Jahrbuch 2006. p. 81-82.

7 Kokky Koreneef, ‘De dag dat de muziek stierf’. In: Jahrbuch 2006, p. 91-94.

8 Benedictus Brockhaus, Het kind van de rekening, Hamsterdam: De Arbeiderspest, 1985.

9 August König, ‘De afrekening’. In: Met woedende trompet op pad. Susterberg, Uitgeverij Asbest, 2006, p. 55-70.

10 August König, De Claustrofobie van Prins. [Tranendal]: Benedictus Brockhaus Gezelschap ‘De Brockenbaan’, 2009 (‘Brockhaus van A tot Z’; nr. 8).