De Boekenwereld. Jaargang 25

[p. 327]

Agenda

Veilingen

de eland - de zon - loth gijselman, Weesperstraat 110, 1112 ap Diemen, tel: [phone], fax: [phone]: 7 juni (www.deeland.nl)

bubb kuyper, Jansweg 39, 2011 km Haarlem, tel.: [phone]: 26-29 mei (www.bubbkuyper.com).

van stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel.: [phone]: 2-4 juni (boek en prent) (www.vanstockums-veilingen.nl)

romantic agony, Aquaductstraat 38-40, 1060 Brussel, België, tel.: (0032) (0) 25441055: 12 en 13 juni, (www.romanticagony.nl).

amsterdam book auctions, Quellijnstraat 127, 1073 XH Amsterdam, tel.: [phone]: 25 mei en 1 september (www.amsterdambookauctions.nl)

Beurzen

Juni
4-6	The Antiquarian Booksellers Association Bookfair, Londen (uk)
18-21	International Antiquarian Book Fair, Parijs (F)

Gentse boekerijen

In het kader van het project ‘Boeken om naar te kijken’ is tot en met 21 juni in het Museum voor Schone Kunsten te Gent de tentoonstelling ‘Gentse Boekerijen’ te bezichtigen. De curatoren van de tentoonstelling zijn Gerda Dendooven en Gert Dooreman. Zij bezochten twintig ‘Gentse Boekerijen’ en kozen uit deze collecties de getoonde exemplaren.

De tentoongestelde werken geven een smakelijke voorproef van de rijke inhoud van de Gentse kunst- en erfgoedbibliotheken. Zo smakelijk dat het de bezoekers moet aansporen deze vaak uitzonderlijk mooie bibliotheken zelf te gaan bezoeken. De curatoren selecteerden de tentoongestelde werken door in alle ‘boekerijen’ op zoek te gaan naar ‘bijzondere’ publicaties in alle betekenissen van het woord. Gevaarlijke, grappige, beschadigde, gezeefdrukte of handgeschilderde boeken, exemplaren met prenten of gravures, heel kleine boekjes of juist heel grote, verbrande of verboden boeken, sommige met privéaantekeningen, maar allemaal visueel en grafisch sterk. De curatoren beperkten zich niet tot boeken. Jaargangen van tijdschriften of losse tijdschriftnummers, indrukwekkend omwille van hun vorm of inhoud, kwamen ook in aanmerking. Kortom, deze tentoonstelling bestaat uit de meest vreemdsoortige publicaties die de curatoren in de boekerijen aantroffen. Daarnaast toont ‘Gentse Boekerijen’ bibliotheekcuriosa, rariteiten of specifieke zaken die iets met bibliotheken te maken hebben. Ten slotte vormt de catalogus een wezenlijk onderdeel van de tentoonstelling.

Adres: Museum voor Schone Kunsten, Citadelpark, Gent, (0032) (0)9 2400700, www.mskgent.be. Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 18.00 uur.

Columbus achterna

De tentoonstelling Columbus achterna. Antwerpse boeken en prenten de wereld rond in het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet toont de drukwerken van de Officina Plantiniana en andere Zuid-Nederlandse drukkers, die vooral in de Nieuwe Wereld en andere kolonies van Spanje en Portugal circuleerden. De collectie bevat ook werken van Vlaamse drukkers die actief waren in Spanje, Portugal of Amerika zelf. Historische boeken, platen en afbeeldingen maken duidelijk hoe Plantijn en zijn opvolgers hun stempel drukten op ontwikkelingen ver buiten Antwerpen.

[p. 328]

Nicolas Monardes, De simplicibus medicamentis ex Occidentali India delatis, quorum in medicina usus est, vertaling Carolus Clusius, Antwerpen, Plantijn 1574. Collectie Museum Plantijn-Moretus, Antwerpen

[p. 329]

Boeken en prenten waren in de 16^e, 17^e en 18^e eeuw de voornaamste bron van informatie. De Officina Plantiniana en andere Antwerpse drukkerijen speelden een belangrijke rol in het verspreiden van kennis in de Nieuwe Wereld en andere overzeese gebieden van de Spaanse en Portugese kroon. Hun aanbod aan boeken en prenten was veelzijdig. Naast religieuze werken drukten ze ook historische en etnografische informatie, natuurwetenschappelijke en mathematische kennis. Zelfs technische knowhow voor vestingbouw werd uitgevoerd naar de kolonies.

De rijke fauna en flora van de overzeese gebieden vormden een bron van inspiratie voor de auteurs en drukkers uit die tijd. De eerste prenten van exotische planten en dieren zijn te bewonderen. De kaarten die de kolonisten begin 1700 van Latijns-Amerika maakten, zijn ook een interessante ontdekking. Een aantal werken wordt voor deze expositie uit de collectie en de reserves van Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet gehaald. Ook zeldzame bruiklenen van Portugese en Spaanse universiteiten en bibliotheken worden getoond. Tot en met 19 juli 2009.

Adres: Museum Plantin-Moretus, Vrijdagmarkt 22, Antwerpen, tel. (0032) (0)3 2211450, www.museumplantinmoretus.be. Openingstijden: dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur.

Cobra op papier

Museum Het Valkhof bezit een interessante collectie werken op papier van Nederlandse Cobrakunstenaars. In het Prentenkabinet worden dertig werken op papier geëxposeerd: aquarellen en pastels van Lucebert, prenten van Karel Appel, Corneille, Constant, Eugène Brands, Lucebert, Theo Wolvecamp, Anton Rooskens en Jan Sierhuis. Een bijzondere bijdrage vormen de collageschilderingen op papier van de aan Cobra verwante Gelderse kunstenaar Fred Sieger (1902-1999). De tentoonstelling is te zien tot en met 30 augustus in het Prentenkabinet van Museum Het Valkhof.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog kwamen in Parijs jonge artiesten bijeen die zich afzetten tegen de traditionele westerse cultuur. Deze rebelse kunstenaars richtten zich op die vormen van kunst die nog oorspronkelijk waren en niet bedorven door de conventies van de geordende burgerlijke samenleving. De Cobrakunstenaars wilden een spontaan levensgevoel tot uitdrukking brengen door middel van volstrekt nieuwe kunst. Zij vonden inspiratie in primitieve culturen, mythische verhalen, volkskunst, de kinderwereld en de verbeeldingskracht van geestesgestoorden.

Lucebert, Boer, 1977, gouache. Collectie Museum Het Valkhof

Adres: Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59, Nijmegen, tel. [phone], www.museumhetvalkhof.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Beeldschone boeken

Prachtige minuscule details, flonkerend bladgoud en schitterend kleurgebruik: het zijn de kenmerken van de middeleeuwse manuscripten. De tentoonstelling Beeldschone Boeken in muse-

[p. 330]

Getijdenboek, Utrecht, Meester van Gijsbrecht van Brederode, ca. 1460. Universiteitsbibliotheek, Utrecht, Hs. 15.C.5

[p. 331]

um Catharijneconvent Utrecht - te zien tot en met 23 augustus 2009 - geeft met een selectie van ruim honderd handschriften een uitgebreid overzicht van de Utrechtse boekproductie in de middeleeuwen. Beeldschone Boeken komt tot stand in nauwe samenwerking met de ub Utrecht.

Nicholas of Lyra, Postilla litteralis in vetus et novum testamentum, Utrecht. Meesters van Otto van Moerdrecht, ca. 1423-1425. Utrecht, Universiteitsbibliotheek, ms. 252

Hiervoor is een keuze gemaakt uit de rijke verzameling handschriften van het museum en de unieke collectie Utrechtse kloosterboeken van de ub. Belangrijke bruiklenen uit binnen- en buitenland vullen de selectie aan. De manuscripten in de expositie dateren voornamelijk uit de veertiende en vijftiende eeuw. Vanwege het kostbare karakter en de hoge artistieke kwaliteit zijn deze Beeldschone Boeken stuk voor stuk uniek.

In de middeleeuwen vormde de stad Utrecht als bisschopszetel het centrum op het gebied van cultuur, politiek en religie in de Noordelijke Nederlanden. De kostbare en rijk versierde manuscripten die in deze periode tot stand kwamen, zijn een absoluut hoogtepunt binnen de beeldende kunst. De aanwezigheid van kapitaalkrachtige geestelijken, invloedrijke adel en welgestelde burgers vormde een vruchtbare voedingsbodem voor de ontwikkeling van een invloedrijke kunstproductie. De beeldschone boeken werden in Utrecht gemaakt of hebben een bijzondere relatie met deze stad. De vervaardigers van Utrechtse manuscripten genoten een grote faam die tot ver buiten de regio en zelfs buiten de landsgrenzen reikte. Utrecht veroverde hierdoor een belangrijke internationale positie op het gebied van de handschriftenproductie en de vroege boekdrukkunst.

Beeldschone Boeken belicht in een aantal thema's de Utrechtse manuscripten en vroeg gedrukte boeken uit de middeleeuwen en vroege renaissance (ca. 695-1528). De opdrachtgevers krijgen aandacht, maar ook de kloosterlingen en ambachtslieden die deze handschriften maakten. Ook het productieproces van manuscripten komt aan bod: hoeveel mensen werkten aan één handschrift, hoe werd perkament gemaakt en waar haalde men de materialen vandaan? Verder zal te zien zijn dat niet ieder boek in de loop der tijd beeldschoon bewaard is gebleven. Waterschade, inktvraat, schimmel, uitgesneden miniaturen voor de losse verkoop of muizen zijn soms rampzalig geweest

[p. 332]

voor deze manuscripten. De tentoonstelling laat bovendien de invloed van Utrechtse manuscripten zien op boeken destijds elders in Europa en vice versa, evenals de gevolgen van de introductie van de boekdrukkunst in Utrecht in 1473.

Omslag van Ouwe Bram, Nijkerk 1909

Adres: Museum Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38, Utrecht, tel. [phone], www.catharijneconvent.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur. Zaterdag en zondag van 11.00 tot 17.00 uur.

W.G. van de Hulst en zijn uitgever

In Nijkerk is tot en met 29 augustus een dubbeltentoonstelling te bezichtigen over kinderboekenschrijver W.G. van de Hulst en zijn uitgever Callenbach. In de bibliotheek is een tentoonstelling over honderd jaar W.G. van de Hulst, want dit jaar is het een eeuw geleden dat uitgeverij Callenbach zijn eerste drie boeken uitgaf. Het bleek de start van een indrukwekkend oeuvre. Naast veel bekende kinderboeken schreef W.G. van de Hulst ook een groot aantal boeken voor het lees- en geschiedenisonderwijs.

Tegelijkertijd laat Museum Oud Nijkerk in de expositie Lezende mensen, gelukkige mensen de geschiedenis van uitgeverij en drukkerij Callenbach zien. In 1854 startte de 21-jarige G.F. Callenbach in Nijkerk een boekhandel en boekbinderij. Hij begon al snel met het drukken en uitgeven van preken van zijn vader en andere predikanten. In 1875 werd de drukkerij een zelfstandige onderneming. Dit was het begin van een periode waarin de uitgeverij en drukkerij uitgroeiden tot zeer bekende bedrijven, die lange tijd de stad Nijkerk op de kaart zetten. Vooral de christelijke kinderboeken, de kerstboekjes en de romans uit de Nobelreeks werden beroemd.

Adres: Bibliotheek Nijkerk, Frieswijkstraat 99, Nijkerk, tel. [phone], www.bibliotheeknijkerk.nl. Openingstijden: zie de website.

Museum Oud Nijkerk, Holkerstraat 6, Nijkerk, tel. [phone], www.oudnijkerk.nl. Openingstijden: woensdag van 13.30 tot 16.30 uur, zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur.