Zo'n citaat wordt als het een vertaald boek is, uit een buitenlandse recensie geplukt en creatief vertaald. Dat houdt in dat een onwelgevallig woordje wordt geschrapt, en het bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands net iets enthousiaster klinkt dan de dikke Van Dale voorschrijft. Met boeken en recensies van vaderlandse bodem is dat allemaal wat lastiger, hier houdt men elkaar in de gaten en kom je met een verhaspeld citaat niet weg. Tenzij je daar een grap van maakt. ‘De sensatie van de Buchmesse...’, ‘poëtisch en beeldend...’, ‘dwingt bewondering af...’ dat waren quotes van criticus Carel Peeters, geplukt uit zijn recensie van Elle Eggels, Het huis van de zeven zusters (1998). Uitgeverij Vassallucci gebruikte ze in advertenties voor dit boek. Maar hoe kon dat nou? Peeters had in één woord brandhout gemaakt van dit boek! En hij was bovendien niet de enige. Wat hij werkelijk had geschreven in zijn recensie was, dat Vassallucci kennelijk verwachtte dat dit boek ‘een sensatie zal zijn op de Frankfurter Buchmesse’, maar dat de schrijfster toch vooral een dilettante is, ‘die poëtisch en beeldend wil schrijven en dan zwaar begint te overdrijven’. En: ‘Alleen de hoeveelheid gekeutel dwingt bewondering af, het gaat maar door.’ Het was een regelrechte stunt van Vassallucci, maar Peeters zag er de humor niet van in, en noemde de uitgever ‘malicieus’.
Het is bekend dat W.F. Hermans de boekhouding van G.A. van Oorschot nauwlettend in de gaten hield, omdat hij ervan overtuigd was dat de berekening van verkoopprijzen, oplages en honoraria in het voordeel van de uitgeverij werd aangepast. De tweedelige briefwisseling tussen Hermans en zijn uitgever laat zich lezen als één grote trukendoos. Een uitgeverij kán de oplages van zijn boeken opschroeven zonder de auteur dat te melden: de opbrengst van de extra exemplaren vloeit direct in de kas van de uitgever. Er zijn maar weinig auteurs die zoals Hermans inzage in de boekhouding eisen, al heeft een schrijver daar contractueel het recht toe. Ook lezers kunnen met oplages om de tuin geleid worden. Dat gebeurde al in vroeger eeuwen, als aspirant-kopers exclusief want alleen bij intekening de hand konden leggen op een bijzonder boek. Als het boek dan eenmaal verschenen was, ging de uitgever doodleuk een tweede druk opleggen: weg exclusiviteit. Zoiets zal wel meegespeeld hebben bij de geestige vermelding in het colofon van een bijzondere jubileumuitgave van Meulenhoff, uit 1995. Meulenhoff bestond 100 jaar en bracht enkele grote auteurs, zoals Bruno Schulz, in een mooie gebonden uitgave op de markt, ‘in een eenmalige handgenummerde oplage van 1000 exemplaren’, zoals daar heel chique stond vermeld. Maar daaronder prijkt de bizarre mededeling: ‘Dit is nummer 1009’.
Een ander trucje in het colofon betreft de drukgegevens die niet zelden worden opgeschroefd. Wat uitgevers soms doen, is een eerste en een tweede druk tegelijk op de markt brengen. De eerste druk is dan de gebonden uitgave, de tweede de paperback, of ze zijn allebei als paperback gebracht. De boeken zijn natuurlijk tegelijk, in één drukgang dus, gedrukt. Maar ja, het staat goed, zo'n tweede druk, want het maakt het boek succesvoller dan het misschien in werkelijkheid is. Er kan immers mee geadverteerd worden: ‘Nu al tweede druk!’. Hoe meer boeken je in een keer laat drukken, hoe goedkoper. Alleen oogt het nogal armzalig als er maandenlang een ‘eerste druk’ in de winkels blijft liggen. Met welke redenering dan ook, feit is dat uitgeverij Van Oorschot zijn veelverkochte Het Bureau-delen van J.J. Voskuil maar meteen in drie drukken liet verschijnen. Een oplettende koper, die op de dag van verschijnen (23 januari 1998) Het Bureau deel 4 kocht, zag tot zijn verbazing dat hij niet een eerste maar een derde druk in handen had, gedateerd februari 1998!
Niemand is bij zo'n list wezenlijk geschaad, dat is waar, maar een beetje ‘boekenbedrog’ is het wel. Of moeten we het grootspraak noemen? Uitgeverij De Bezige Bij kon daar ook wat van, toen ze in 2002, bij de lancering van Donna Tartts nieuwste boek De kleine vriend het koperspubliek er aan herinnerde dat er van haar vorige boek De verborgen geschiedenis uit