De Boekenwereld. Jaargang 14

[p. 159]

Agenda

Veilingen

Bubb Kuyper, Jansweg 39, 2011 km Haarlem, tel. [phone]: 26 t/m 28 mei 1998; kijkdagen 22 t/m 25 mei.

Burgersdijk & Niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel. [phone]: 19 t/m 21 mei 1998; kijkdagen 15 t/m 18 mei.

Van Sabben Poster Auctions, Hotel ‘Lion d'Or’, Kruisweg 34-36, Haarlem, tel. [phone].202589: mei 1998 Voor meer informatie bellen.

Beurzen

Grotere beurzen en markten voor het tweedehandse en antiquarische boek. (Aanvullingen s.v.p. aan A.G. van der Steur, Kruisstraat 3, 2011 pv Haarlem)

	januari
31	Apeldoorn, Antiquarenbeurs Feluahof
	februari
26, 27, 28	Amsterdam rai, 19th European Antiquarian Book & Printfair (n.v.v.a.)
	april
4, 5	Leiden, Pieterskerk (b.o.b.)
(16), 17,	New York, Armory, Antiquarian
18, 19	Book Fair
	mei
7, 8, 9, 10	Brussel, Magdalenazaal, Internationale Beurs van het Oude Boek
16	Bredevoort, Internationale Markt
24	Amsterdam, Markt op de Dam (De Kan)
	juni
1	Zeist, Markt op het Broederplein
4, 5, 6, 7	Londen, 39th Antiquarian Book Fair, Olympia
7?	Zwolle, Markt in het stadscentrum
21	Amsterdam, Markt aan de Amstel (De Kan)
	juli
5	Dordrecht, Markt in het stadscentrum
11	Bredevoort, Markt voor particulieren
19	Amsterdam, Markt op de Dam (De Kan)
	augustus
2	Deventer, Markt in het stadscentrum
?	Bergen n.h., Markt in het centrum
16	Amsterdam, Markt aan de Amstel (De Kan)
29	Bredevoort, Internationale markt
	september
5	Groningen, A Kerk
12	Kampen, Koornmarkt
13	Zeist, Markt op het Slotplein
	oktober
9, 10, 11	Wenen, Tweejaarlijkse beurs International League of Antiquarian Booksellers
10, 11	Leiden, Pieterskerk (b.o.b.)
	november
20, 21, 22	Haarlem, Beyneshal, Nederlandse Antiquaren Beurs
	december
?	Mechelen, Minderbroederskerk, Internationale Antiquaren Beurs
	gehele jaar
Amsterdam: op vrijdag boekenmarkt op het Spui; maandag t/m zaterdag boeken in de Oudemanhuis Poort
's-Gravenhage: op donderdag boeken markt op het Plein (oktober t/m april) of op het Lange Voorhout (mei t/m september)
Bredevoort: derde zaterdag van de maand: kleine boekenmarkt
	andere evenmenten
	april
?	Amsterdam, Koningszaal Artis, Marge Markt van de Stichting Drukwerk in de Marge
	november
8, 9	Utrecht, Jaarbeurs, Nationale Verzamelbeurs
	december
?	Amsterdam, Paradiso, Beurs voor kleine uitgevers

Tentoonstellingen

Het grafische werk van W.J. Rozendaal

Het werk van Willem Jacob Rozendaal (1899-1971) omvat onder andere vrije grafiek, boekontwerpen, kleingrafiek en exlibris, maar ook ontwerpen voor glaswerk, keramiek, glas in lood en mozaïeken. In de

[p. 160]

W.J. Rozendaal, Tentoonstellingsaffiche (zelfportret), 1951.

tentoonstelling die tot en met 12 april in het Museum van het Boek te zien is, staat het toegepaste grafische werk van deze veelzijdige kunstenaar centraal.

Rozendaal dankt zijn grootste bekendheid aan zijn werk als graficus. Hij specialiseerde zich in de uitvoering van exlibris en andere gelegenheidsgrafiek en boekillustraties. Zijn eerste houtsnede publiceerde hij in 1925. Het is een portret van de schrijver Joachim du Bellay voor een uitgave van La vieille courtisane bij Charles Nypels. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog zijn het meer expressieve hoogdrukprenten die de aandacht trekken. Vooral tijdens de laatste decennia van zijn leven hield Rozendaal zich meer met boekillustraties bezig. Hij maakte vier boeken voor de Stichting De Roos en werkte voor uitgevers van kinderboeken zoals Van Goor en Malmberg.

Rozendaal speelde ook een belangrijke rol als docent aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij gaf les aan later bekend geworden illustratoren als Jenny Dalenoord, Herman Berserik en Bertram Weihs.

Een belangrijk deel van het unieke en nog nooit eerder geëxposeerde materiaal dat op deze tentoonstelling getoond wordt, is afkomstig uit de verzameling van Eugène Strens (1899-1980). Het museum heeft deze verzameling in 1995 aangekocht. Strens was jarenlang een persoonlijke vriend van Rozendaal en gaf hem talloze opdrachten voor het maken van gelegenheidsdrukwerk. Beroemd is de serie nieuwjaarswensen die Rozendaal gedurende een groot aantal jaren voor de familie Strens maakte. Strens noemde hem al in 1932 zijn ‘familiehoutsnijder’. Na de oorlog nam Rozendaal afstand van zijn werk en probeerde ‘al het “aesthetische” overboord te gooien, wat overigens erg moeilijk is, en zo waarachtig mogelijk mezelf te zijn’. Hij ging ondermeer illustreren voor het tijdschrift Libertinage dat in 1948 door H.A. Gomperts en W.F. van Leeuwen werd opgericht.

Bij uitgeversmaatschappij Walburg Pers is een boek verschenen over het veelzijdige werk van W.J. Rozendaal.

Het (typo)grafische werk van Susanne Gruber-Heynemann

Gelijktijdig met de tentoonstelling over W.J. Rozendaal besteedt het Museum van het Boek aandacht aan het werk van Susanne Gruber-Heynemann. Zij is een van de meest produktieve en veelzijdige typografen in Nederland. Gruber-Heynemann werkte aanvankelijk als kalligrafe maar begon direct na de Tweede Wereldoorlog met opdrachten van Uitgeverij Querido waarvoor zij tot 1965 boeken ontwierp. Vervolgens verzorgde zij een groot aantal educatieve uitgaven voor Wolters Uitgeversmaatschappij. Daarnaast verzorgde zij ook bijzondere en gelegenheidsuitgaven. Voor Stichting de Roos maakte zij tien boeken.

De tentoonstelling biedt een mede door Susanne Gruber-Heynemann zelf samengesteld overzicht van haar lange en indrukwekkende carrière.

Adres: Museum van het Boek/Meermanno-Westreenianum, Prinsessegracht 30, Den Haag. Tel. [phone]. Tentoonstelling geopend tot en met 12 april van dinsdag tot en met vrijdag van 11.00-17.00 uur. Zaterdag, zon- en feestdagen van 12.00-17.00 17.00 uur.

[p. 161]

Ornament in Prent

Zolang de prentkunst bestaat, is een van haar belangrijkste functies geweest het vermenigvuldigen van modellen en voorbeelden ten behoeve van kunstbeoefenaren. Naast houdingen van de menselijke figuur, bloemen en dieren was het ornament een van de geliefkoosde onderwerpen. De ornamentprent was het middel bij uitstek voor de handwerksman, de kunstenaar en de opdrachtgever om de ontwerpen of een elders ontwikkeld stijlideaal te leren kennen. De ontwerpen zijn vaak prachtig gegraveerd, door de kunstenaar zelf, zoals in het geval van edelsmeden, maar ook door professionele graveurs. Hoe ingewikkelder de versiering werd, des te sterker was de behoefte aan een voorbeeld. Aan deze vraag voldeed een grote groep van ontwerpers en prentmakers en de ornamenten die zij publiceerden, betreffen bijna alle gebieden van de kunstnijverheid, meubelen en koetsen, het interieur, de architectuur, tuinen en fonteinen, feesten, intochten en theaterdecors tot en met schrijfvoorbeelden en calligrafie.

De ornamentprent was in de eerste plaats bedoeld als voorbeeld voor degene die voor de uitvoering verantwoordelijk

S. Gruber-Heynemann, Bandontwerp (stofomslag) voor H.J. Friedericy, De eerste etappe, 1961.

was. Maar ook collega-ontwerpers waren geïnteresseerd, zoals blijkt uit boedelinventarissen, verzamelaarsstempels en exlibris die op prenten en boeken zijn aan te treffen. Naast de kunstbroeders bestond er ook een duidelijke groep verzamelaars, zowel aan de hoven als bij de adel en de gegoede burgerij. Geleerden namen in hun encyclopedische bibliotheken dikwijls architectuurboeken en prentenbundels op als onderdeel van de humaniora. De belangstelling voor de Romeinse Oudheid speelde hierin ongetwijfeld een rol maar ook de nieuwsgierigheid naar bijvoorbeeld de kunsten aan het Franse Hof of naar de laatste Italiaanse villa's en paleizen met hun adembenemende tuinen in en rond Rome. Het reproduceren van uitgevoerde kunstwerken of gebouwen is altijd een belangrijk aspect van de ornamentprent geweest. Toch is het overgrote deel ontstaan vanuit de wens allerlei varianten te laten zien die nog niet verder waren gekomen dan het stadium van het ontwerp. De bestemming van het ontwerp is daardoor voor ons niet altijd meer van de prent af te lezen.

Tot en met 19 april wordt in de zalen van het Rijksprentenkabinet een keuze uit de zeventiende-eeuwse ornamentprenten ge-

[p. 162]

Daniël Marot, Ontwerp voor de bibliotheek in paleis Het Loo, Apeldoorn. Uit Daniël Marot, Oeuvres du Sr. D. Marot, Architecte de Guillaume III, Amsterdam 1712, p. 8.

toond. Aan de hand van enkele voorbeelden is te zien hoe deze bladen werden gebruikt door bijvoorbeeld edelsmeden en meubelmakers. Bij de tentoonstelling verschijnt een kleine publicatie (prijs ca. f25,-), waarin dit laatste aspect uitvoerig aan de orde komt. In voorbereiding zijn een bestandscatalogus van de zeventiende-eeuwse ornamentprenten in het Rijksmuseum en een CD-Rom die mogelijk later dit jaar zullen verschijnen.

Adres: Stadhouderskade 42, Amsterdam. Openingstijden: dagelijks 10.00-17.00 uur.