De Boekenwereld. Jaargang 13

[p. 253]

Verschenen boeken

Roland Baetens (ed.), Brepols drukkers en uitgevers 1796-1996, [Turnhout], Brepols, 1996, 351 p., ISBN 9056220098., bef 1.882.

Naast de detailstudie over de volks- en kinderprenten (zie de Bibliografische Notities in dit nummer), gaf het jubilerende Brepols ook een kloek boek uit over zijn historie in het algemeen. In drie afdelingen hebben de acht medewerkers het achtereenvolgens over ‘Het tijdskader’ (60 p.), ‘De geschiedenis van de onderneming Brepols’ (170 p., inclusief hoofdstukken als ‘Jongerenarbeid, Vrouwenarbeid, Leven in en buiten het bedrijf’) en - voor ons soort mensen natuurlijk het belangwekkendst - ‘De producten’ (slechts 55 p.). In die laatste afdeling komen ter sprake de boeken, sierpapier, volks- en kinderprenten, speelkaarten en albums/agenda's/werk voor derden. Een informatief boek, mét registers. (FWK).

P.J. Buijnsters & Leontine Buijnsters-Smets, Bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken 1700-1800, Zwolle, Waanders, 1997, 318 p., ISBN 9040098654. f 125,-.

Overzicht van verschenen kinderboeken in de achttiende eeuw. Vooral onder invloed van de pedagogiek verschenen juist in deze eeuw speciaal boeken voor kinderen. Richtten schrijvers zicht tot ca. 1850 vooral op de ‘lerende jeugd’, daarna werd dat steeds vaker ook de ‘lieve jeugd’. Indrukwekkende studie, met veel afbeeldingen die zeker ook leuk zijn voor grote mensen. (CvdP).

Karin Evers, Kasten vullen. In gesprek met Pieter Obbema, Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 1996, Kleine publicaties van de Leidse Universiteitsbibliotheek, nr. 22. 110 p., [geen ISBN], f 15,-.

Tentoonstellingscatalogus bij het afscheid van Pieter Obbema als conservator Westerse handschriften bij de Universiteitsbibliotheek Leiden. Het verwerven van handschriften lijkt grote overeenkomsten te vertonen met het doen en laten van Sherlock Holmes. Het is een combinatie van deskundigheid, een goed geheugen, toeval, maar ook snel handelen (uiteraard met de juiste financiële middelen). Kasten vullen laat zich samenvatten als schatgraven in de antiquarische wereld. Spannend boek in spreektaal. (CvdP).

Sjoerd van Faassen (red.), ‘Wat een degradatie, om van een Forum op een blad vol wijven terecht te komen!’ Briefwisseling over de reorganisatie van Groot Nederland in 1935, Den Haag/Amsterdam, Letterkundig Museum/Bas Lubberhuizen, 1996, Reeks Achter het Boek 28, 126 p., ISBN 9073978653. f27,50.

Jan Greshoff, redacteur van het tijdschrift Groot Nederland, pleegde in 1935 samen met uitgever Van Holkema & Warendorf een coup teneinde de invloed van mederedacteur Frans Coenen enigszins aan banden te leggen. De titel van deze documentatie verwijst naar de houding van Menno ter Braak, E. du Perron en andere Forum-schrijvers, toen zij gepolst werden om voortaan mee te werken aan Groot Nederland. Hun eigen Forum was namelijk zojuist opgeheven. Het boek bevat illustraties, talrijke bijlagen en een informatieve inleiding van de samensteller. (LK).

H. de la Fontaine Verwey, Uit de wereld van het Boek IV. Boeken, banden en bibliofielen, 't Goy/Houten, hes, [1997], 255 p., ISBN 9061942187. f59,50.

In 1979 verscheen het derde deel opstellen over boeken, schrijvers, drukkers, uitgevers, binders, bibliofielen, bibliotheken en verzamelaars van de hand van de Amsterdamse bibliothecaris Herman de la Fontaine Verwey. Thans ligt ook het afsluitende vierde deel voor ons, waarin tevens een cumulatief register op de vier delen is opgenomen. Het nieuwe deel bevat zeven bijdragen: bijgewerkte artikelen die eerder in Quaerendo (in het Engels), De Gulden Passer, Grafisch Nederland en in feestbundels waren verschenen. Deze bijdragen betreffen Frederik Corcellis, de knecht van L.J. Coster, de stedelijke bibliotheek van Amsterdam in de Nieuwe Kerk, boekbanden van Willem van Oranje, Grolier-banden in Nederland, de bibliotheek van Adriaan Pauw, de eerste Nederlandse antiquaar Pieter van Damme en een overzichtsartikel ‘Het Hollandse wonder’ over het Nederlandse boek in de zeventiende en achttiende eeuw. (AGvdS).

Eddy de Jongh & Ger Luijten, Spiegel van alledag. Nederlandse genreprenten 1550-1700, Amsterdam/Gent, Rijksmuseum/Snoeck-Ducaju, 1997, 400 p., ISBN 9053492364 (gebonden met Engelse tekst) en 9053492399 (ingenaaid met Nederlandse tekst). f99,- (beide!, maar de Ned. ed. in het Rijksmuseum f88,50).

Prachtige comparatief-iconografische studie zoals maar eens in de zoveel tijd verschijnt, over de Nederlandse genregrafiek in de aangegeven periode. Een Tot lering en vermaak van de prentkunst. Uitgangspunt is steeds een bepaalde prent (80x in 80 hoofdstukken), waarvan de thematiek in historisch perspectief besproken wordt, verbanden met en invloed op andere kunstenaars zijn daarbij een vast gegeven, alles rijk met illustraties toegelicht. Een jammerlijk gemis van dit van informatie wemelende boek: geen register(s). (FWK).

Chantal Keijsper, Ingeborg Verheul, Jos van Waterschoot, Catalogus der Bibliotheek van de Koninklijke Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels, deel x, Nieuwkoop, Bob de Graaf Publishers b.v., 1997, 744 p., ISBN 9060044347. f180,-.

Deze tiende catalogus (in twee delen) ontsluit de 8789 brieven uit de Bibliotheekcollectie, voorzover ze vóór 1900 geschreven zijn. De brieven zijn alfabetisch geordend en via vijf verschillende registers op allerlei manieren terug te vinden. De meeste brievenschrijvers zijn uitgevers of boekhandelaars, maar er zit ook een enkele schrijver en/of wetenschapper tussen. Wie over de brieven zelf meer wil weten, moet ze in de Bibliotheek opvragen, want over de inhoud geeft de catalogus geen informatie. (LK).

[p. 254]

Lisa Kuitert, Het uiterlijk behang. Reeksen in de Nederlandse literatuur 1945-1996, Amsterdam, De Bezige Bij, 1997, 387 p., ISBN 902343658X. f50,-.

In zekere zin een vervolg op Kuiterts proefschrift over literaire series in de periode 1850-1900 (1993). Onderwerp vormen nu de naoorlogse series. De auteur interpreteert het begrip serie ruim: een geheel van uiterlijk samenhangende boeken. Wijselijk is afgezien van streven naar compleetheid. Het is Kuitert meer te doen om serie-typen in b.v. pocket- of omnibus-uitvoering. De nadruk licht sterk op de uitgevers, die weinig origineel te werk blijken te gaan. Het zeer leesbaar geschreven en boeiende boek is verrassend vormgegeven: elk hoofdstuk heeft de verschijningsvorm van het behandelde reeks-type. Het gedeelte over de pocketseries is een pocket, dat over de omnibus is uitgevoerd als een omnibus, enz. De vijf deeltjes, bijeengehouden door een cassette, zijn rijkelijk, relevant, zij het wat klein geïllustreerd en voorzien van een goed register. (ThB).

J. Mateboer, Bibliografie van het Nederlandstalige narratief fictioneel proza 1701-1800, Nieuwkoop, Bob de Graaf Publishers b.v., 1996, 576 p., ISBN 9060044266. f225,-.

In 1988 publiceerden J.L.M. Gieles en A.P.J. Polak een deel met dezelfde titel dat het tijdvak 1670-1700 bestreek. Met dit tweede deel wordt het project afgesloten. Helaas is het tweede deel - ‘uit pragmatische overwegingen’ - minder uitgebreid dan het eerdere deel en werd afgestapt van een uitvoerige annotatie. Wel bleven de titels voorzien van de collatieformule en vond ook een uitbreiding plaats door opname van de ‘vingerafdruk’. De Nederlandse roman in de periode 1670-1800 is nu op een heel redelijke wijze ontsloten. (AGvdS).

Caesarius Mommers en Ger Janssen, met medewerking van Willem Berents en Maria Lenders, Zwijsen, een passie voor uitgeven. Geschiedenis van een educatieve uitgeverij, Tilburg, Uitgeverij Zwijsen, 1997, 256 p., ISBN 9027638403. f89,50.

De auteurs van dit gedenkboek geven veel aandacht aan het fonds en aan de katholieke achtergrond van Zwijsen, opgericht in 1846 als ‘Drukkerij van het Roomsch Katholiek Jongensweeshuis’. Al 150 jaar verzorgt deze uitgeverij onderwijsmethoden voor lezen, schrijven, rekenen, taal, zodat het gedenkboek niet alleen boekhistorisch maar ook historisch-pedagogisch interessant is. Het boek bevat geen noten, ook geen register, maar wel heel veel mooie en veelal niet eerder vertoonde illustraties. (LK).

Martin Ros, Herinneringen aan mijn rijke roomse jeugd, Nieuwegein / Baarn, Aspekt / De Prom, 1997, 176 p., ISBN 9068015400. f29,90.

In deze herinneringen aan zijn kinder- en jongelingsjaren beschrijft Ros het ontstaan van een aantal fascinaties dat later een stempel zal drukken op zijn carrière als uitgever en auteur. Vooral het hoofdstuk over ‘de overval door de leeswolf’ is voor lezers van De Boekenwereld interessant omdat Ros hierin een fraaie, nostalgische evocatie geeft van (de collectie van) de Hilversumse Openbare Leeszaal en Bibliotheek in de jaren vijftig. Nostalgisch omdat dit ‘boekenwalhalla’ ‘in het kader van de permanente revolutie van de jaren zeventig’ voor een groot deel in afvalcontainers is verdwenen. (HH).

Gerard Termorshuizen (red.), Rondom Daum, Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1997, 136 p., ISBN 9038874219. f24,90.

Bundel opstellen uitgegeven ter gelegenheid van de verschijning van het eerste deel van de Verzamelde romans van P.A. Daum, bij leven publicerend onder het pseudoniem Maurits. Hierin opgenomen is een bijdrage van Olf Praamstra over ‘De uitgevers van Maurits’. Bij de uitgave van de tien romans die Daum tussen 1885 en 1894 het licht deed zien waren zeven uitgevers betrokken, zowel in Nederland als in Nederlands-Indië. Praamstra draagt met dit artikel een bouwsteen aan voor de nog nagenoeg onontgonnen geschiedschrijving van de uitgeverij in onze koloniën. (HH).

Wolfgang Wächter, Bücher erhalten, pflegen und restaurieren, Stuttgart, Dr. Ernst Hauswedell & Co. Verlag, 1997, X + 278 p., ISBN 3776204028. dm266,-.

Wächter, directeur van het ‘Zentrums für Bucherhaltung’ van de Deutschen Bibliothek/Deutsche Bücherei Leipzig, behandelt in dit boek de noodzakelijkheid van en de mogelijkheden tot het tegengaan van het verval door verzuring van boeken die de laatste anderhalve eeuw op houthoudend papier gedrukt zijn. Hij gaat daarbij niet alleen in op nieuwe technieken die sedert 1994 in Leipzig beproefd worden, maar ook op alle klassieke conserveringstechnieken. Hij beschrijft daarbij de ervaringen van bibliotheken in zowel Europa als de Verenigde Staten. Zijn betoog wordt verduidelijkt door foto's en schema's. Bücher erhalten, pflegen und restaurieren bevat 145 afbeeldingen, waarvan 26 in kleur. (HH).