De Boekenwereld. Jaargang 9

Agenda

Veilingen

Ton Bolland, Prinsengracht 493, 1016 HR Amsterdam, tel. [phone]: 26 juni 1993 13.30 uur, oude boeken, 17de en 18de eeuw op het gebied van theologie en kerkgeschiedenis, kijkdag ook op 26 juni van 9.00-12.30 uur.

Van Gendt Book Auctions BV, Brandewijnsteeg 2, 1001 GN Amsterdam, tel. [phone]: 21 en 22 september 1993, kijkdagen 17, 18 en 19 september en 20 september van 9.00-13.00 uur.

Veilinghuis G. Postma, Oude Kijk in 't Jatstraat 62, 9712 EL Groningen, tel. [phone]: 6 september 1993, kijkdagen 4 en 5 september.

Van Stockum, Prinsegracht 15, 2512 EW Den Haag, tel. [phone]: 23, 24 en 25 juni, kijkdagen 18, 19 en 20 juni.

Beurzen

(aanvullingen en correcties s.v.p. aan A.G. van der Steur, Kruisstraat 3, 2011 PV Haarlem)

	juni 1993
20	Amsterdam, Amstel
	juli
3	Groningen, markt Oude Kijk in 't Jatstraat
	juli
18	Amsterdam, Dam
	augustus
1	Deventer, markt in stadscentrum
8	Bergen N.-H., markt in centrum
15	Amsterdam, Amstel
	september
4?	Utrecht, Janskerk (B.O.B.)
4	Groningen, Aa-kerk
	oktober
3	Amsterdam, Beurs van Berlage
8, 9, 10	Leiden, Pieterskerk (B.O.B.)
	november
5, 6, 7	Haarlem, Beyneshal, Nederlandse antiquarenbeurs
13, 14	Utrecht, Jaarbeurs, Int. Verzamelbeurs
	gehele jaar
Amsterdam:	op vrijdagen boekenmarkt op Spui
's-Gravenhage:	's zomers (mei t/m september) op donderdag en zondag boekenmarkt Lange Voorhout. 's winters (oktober t/m april) op donderdag boekenmarkt Plein.

Lezingen

De Engelse boekrestaurator Christopher Clarkson houdt zaterdag 28 augustus om 14.00 uur een voordracht over een scala van historische boekvormen, bindwijzen, materialen en

[p. 277]

daarmee samenhangende restauratietechnieken in het Scheepvaartmuseum, Kattenburgerplein 1 te Amsterdam. Deze lezing is ook toegankelijk voor personen die geen lid zijn van de vereniging ‘Vrienden van het Handgebonden Boek’. In verband met de beperkte capaciteit van de zaal is het echter wenselijk dat belangstellenden zich van te voren melden bij Arjen Woudenberg, postbus 220, 1180 AE Amstelveen, tel: [phone].

Tentoonstellingen

Uitgeverij Brusse

In de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage is tot en met 9 juli 1993 een tentoonstelling te bezichtigen over de Rotterdamse uitgeverij W.L. en J. Brusse. De direkte aanleiding voor de expositie is de verschijning van een aan Brusse gewijd boek bij de eveneens Rotterdamse uitgeverij 010. Door de gelukkige omstandigheid dat niet alleen de fondsbibliotheek van Brusse bewaard is gebleven maar ook een gedeelte van het archief, de correspondentie met de auteurs en vele ontwerpen voor bandomslagen, illustraties en dergelijke, kan een gevarieerd beeld gegeven worden van deze belangrijke uitgeverij. Belangrijk door de grote zorg die de Brusse's vanaf het begin hebben besteed aan de vormgeving van de boeken en daarnaast door de veelzijdigheid in de opbouw van het fonds, waarin onder meer ruime aandacht werd gegeven aan de architectuur, de toegepaste kunsten, de literatuur, educatieve boeken en allerhande publikaties over Rotterdam. Van S.H. de Roos (de eerste toepassing van de door hem ontworpen Hollandse Mediaeval was in een uitgave van Brusse) en J. van Krimpen tot Piet Zwart en Paul Schuitema, van W.J. Brusse's Boefje tot Wordingen van Henriëtte Roland Holst, van de schrijfcursus De loopende hand, tot de bekende literatuurmethode Een nieuwe bundel van K.H. de Raaf en JJ. Griss, van de Monografieën over filmkunst, tot De toegepaste kunsten in Nederland, alles komt aan bod.

Adres: Prins Willem-Alexanderhof 5, Den Haag. Te zien t/m 9 juli 1993, van maandag t/m vrijdag van 9.00-17.00 uur.

Courtisanes in de Japanse prentkunst

In het prentenkabinet van het Van Goghmuseum is tot en met 31 oktober 1993 een tentoonstelling te zien van zeventig Japanse

Kuniyasu ga, Courtesan on parade, 1820. Oban (375×257 mm), nishiki-e. Van Gogh Museum Amsterdam.

prenten met courtisanes als onderwerp. De tentoonstelling is samengesteld uit de eigen collectie van het museum.

In het achttiende- en negentiende-eeuwse Edo (het huidige Tokio) speelde de courtisane een centrale rol in het stadsleven. In de talloze bordelen, gevestigd in aparte, streng bewaakte wijken, kwamen kooplieden, handwerkslieden en kunstenaars bijeen om in hun gezelschap het laatste nieuws uit te wisselen, muziek te maken en gedichten te schrijven. Een goed opgeleide courtisane was ook bedreven in de kunsten en een bezoek aan haar gold dan ook als ontspanning op niveau. Vrijwel alle Japanse kunstenaars hebben courtisanes afgebeeld, meestal die uit de hoogste rang, de tayu, die zelf haar klanten kon uitzoeken en zelfs de rijkste koopman kon weigeren. Beroemde tayu ontleenden hun

[p. 278]

faam aan meer dan hun schoonheid. Dikwijls waren zij bedreven in muziek en dichtkunst. Hun onderhoud kostte een fortuin en het was niet ongebruikelijk dat een man zich ruïneerde om een favoriete courtisane te kunnen blijven bezoeken. Vanaf de tayu daalden de rangen tot aan de yokata, de ‘nachthavik’, prostituées zonder vaste verblijfplaats die met een slaapmat onder de arm over straat zwierven. In de prentkunst is het alleen Utamaro geweest die ook prostituées uit de laagste rangen afbeeldde.

Vincent van Gogh werd speciaal geboeid door dit thema in de prentkunst. Eenmaal heeft hij - naar een reproductie - een courtisane van Eisen nageschilderd. Omdat Van Gogh geen geld had voor de duurdere prenten vinden wij in zijn verzameling geen schone vrouwen van Utamaro of Eishi. Wel is er een groot aantal fraaie vrouwenportretten van Utagawa Kunisada (1786-1864) en Utagawa Kuniyoshi (1797-1861) en een interessante triptiek van Utagawa Yoshikazu (werkzaam ca. 1850-1870) waarop het interieur te zien is van een bordeel dat bij de openstelling van Japan voor de buitenlanders werd gebouwd.

Adres: Paulus Potterstraat 7, Amsterdam. Te zien t/m 31 oktober 1993, van maandag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur, op zon- en feestdagen van 13.00-17.00 uur.

Dirk Nijland

In het Gemeente Museum Helmond is een overzichtstentoonstelling van het werk van de kunstenaar Dirk Nijland (1881-1955) te zien van 4 juli tot en met 29 augustus 1993. Deze tentoonstelling was in de voorafgaande maanden ook in het Drents Museum te zien.

Nijland is bij het grote publiek weliswaar tamelijk onbekend maar bijna alle grote Nederlandse kunstmusea bezitten werken van zijn hand. Zijn stijl wordt gekenmerkt door een rustige, vrij strakke vlakverdeling en een helder maar sober coloriet. Nijland kan gezien worden als een voorloper van de Nieuwe Zakelijkheid en het realisme van de jaren dertig.

Behalve als schilder is hij ook als graficus belangrijk geweest. Vooral in zijn expressieve houtsnedes die veelal het water en de scheepvaart tot onderwerp hebben, heeft hij als weinig anderen de specifieke mogelijkheden van zijn materiaal weten uit te buiten. Tevens was hij als illustrator actief, onder meer voor de Rotterdamse uitgeverij van de gebroeders Brusse. Zo illustreerde hij het boek Boefje van M.J. Brusse en enkele werken van Herman de Man. Nijland was overigens met nog diverse andere schrijvers bevriend, onder anderen met Albert Verwey (wiens dochter Mea zijn tweede vrouw was), Arthur van Schendel en Dirk Coster.

Het tiende boek in de serie monografieën over kunstenaars uit het tijdperk rond de eeuwwisseling, uitgegeven door het Drents Museum, is aan Dirk Nijland gewijd. Het is geschreven door Marjo Ariëns-Volker en het kost f 39,50.

Adres: Kasteelplein 1, Helmond

Te zien van 4 juli t/m 29 augustus 1993, van dinsdag t/m vrijdag van 10.00-17.00 uur, op zaterdag en zon- en feestdagen van 14.00-17.00 uur.

W.G. van de Hulst, schrijver van kinderboeken

In het Letterkundig Museum en Documentatiecentrum is een kleine tentoonstelling gewijd aan leven en werk van de kinderboekenschrijver W.G. van de Hulst (1879-1963). De tentoonstelling duurt tot en met 24 oktober

[p. 279]

1993. Van de Hulst was onderwijzer en auteur van bijna honderd boeken met een ongekend hoge oplage. Bekende titels zijn: Het wegje in het koren, In de soete suikerbol en Rozemarijntje. Op de tentoonstelling worden manuscripten, foto's, aantekeningen, eerste en oude drukken en vertalingen en illustraties, waaronder werk van T. Bottema, J.H. Isings en W.G. van de Hulst jr. getoond.

Adres: Prinses Irenepad 10, Den Haag.

Te zien t/m 24 oktober 1993, van dinsdag t/m vrijdag van 10.00-17.00 uur, op zon- en feestdagen van 13.00-17.00 uur.

Tekens van de tijd en Exlibris

Van 13 augustus tot en met 16 oktober zijn twee kleine tentoonstellingen te zien in het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum/ Museum van het Boek.

Getijden- en gebedenboek, deels Latijn, deels Middelnederlands, zestiende eeuw. Afbeelding van de maand september.

[p. 280]

In de tentoonstelling ‘Teken van de tijd. Leven en werken in maand- en seizoensvoorstellingen van de middeleeuwen tot ca. 1800’ wordt de ontwikkeling gevolgd van de uitbeelding van de maanden van het jaar, van de middeleeuwen tot de late achttiende eeuw. In de middeleeuwse getijdenboeken betreffen de afbeeldingen voornamelijk het boerenleven, later krijgt het stadsleven meer de nadruk en gaan moraliserende elementen ook steeds meer een rol spelen. Na de middeleeuwen zijn de afbeeldingen vooral in almanakken te vinden. Een reeks van afbeeldingen uit de zestiende en zeventiende eeuw vormt de kern van de tentoonstelling, aangevuld met een aantal middeleeuwse handschriften. Ter vergelijking worden ook geschilderde voorstellingen en gravures rond hetzelfde thema getoond. Bij deze tentoonstelling verschijnt een verjaardagskalender met toelichtende teksten van Jeroen Salman en Ton Brandenberg.

Tegelijkertijd is een tentoonstelling gewijd aan het werk van de Russische graficus Victor Schapiel te zien, hoofdzakelijk exlibris en enkele grotere prenten. In ongeveer 100 bladen wordt een overzicht getoond van Schapiels exlibris. Een vouwblad met achtergrondinformatie over de kunstenaar door Tanja de Boer en een door Schapiel zelf samengesteld boek over zijn werk zijn in het museum verkrijgbaar.

Adres: Prinsessegracht 30, Den Haag.

Te zien van 13 augustus t/m 16 oktober 1993, van maandag t/m zaterdag van 13.00-17.00 uur.