De Boekenwereld. Jaargang 6

[p. 118]

Agenda

Veilingen

bubb kuyper Jansweg 39, 2011 KM Haarlem, 023-323986. 8-9 mei, kijkdagen 4-6 mei.

van gendt book auctions Overtoom 197, 1054 HT Amsterdam, 020-128212/128403. 29-30 mei, kijkdagen 25-28 mei.

burgersdijk & niermans Nieuwsleeg 1, 2311 RW Leiden, 070-121067/126381. 22-24 mei, kijkdagen 18-20 mei.

sotheby's. Nes 75-87, 1012 KD Amsterdam 020-275656. 29 maart 1990, kijkdagen 23-26 maart. Prenten, tekeningen, boeken, kaarten, atlassen en manuscripten.

van stockum's ant b v Prinsegracht 15, 2512 EW 's-Gravenhage, 070-3649840/3649841. 13-15 juni, kijkdagen 8-10 juni.

Beurzen

24 maart Antiquarenbeurs Arnhem

adres: Hotel Haarhuis, Stationsplein, Arnhem.

Antiquarenbeurs Eindhoven

11-12 mei

adres: Hotel Cocagne, Vestdijk 47, Eindhoven.

Tentoonstellingen

Aanwinsten

In het Rijksprentenkabinet is momenteel één van de rijkst geschakeerde aanwinstententoonstellingen uit het bestaan van die mstelling te zien. Bij de vroege grafiek is één van de uitschieters een zeldzaam blad, De Kerkgangers, van Israhel van Meckenem. Voorts wordt een album van Maarten van Heemskerck e.a. getoond. Tussen de prenten in dit album, die steeds twee aan twee ruggelings op elkaar geplakt waren, kwam een tot nu toe onbekende, met de hand ingekleurde houtsnede tevoorschijn van de Kampense uitgever Peter Warnerssoen (zie afb.). Een fraai gezicht op Rome van Hendrik Hondius en enkele zeldzame prenten van Jacques de Gheyn II, Jan Saenredam en Jan Lievens behoren eveneens tot de hoogtepunten van de vroege grafiek op deze tentoonstelling. De Engelse etsers Francis Seymour Haden en James Whistler zijn vertegenwoordigd met een mooi ensemble. Ook de verzameling kinderprenten en Engelse caricaturen is met een groot aantal bladen uitgebreid.

In de tekeningeninventaris van het Rijksprentenkabinet konden de afgelopen jaren enkele honderden bladen worden ingeschreven door de aankoop van de verzameling van mr. Carel Vosmaer. Na de expositie, die vorig jaar aan die collectie werd gewijd, worden thans nogmaals enkele hoogtepunten getoond. Een uitzonderlijke groep tekeningen van 16de-eeuwse Vlaamse beeldhouwers werd enkele jaren geleden op een veiling in Groningen gekocht. De 18de-eeuwse Italianisanten zijn uitgebreid met een ensemble van negen bladen van de in Italië overleden kunstenaar Abraham Teerlink. Bijna traditiegetrouw is er ook weer een mooie groep Engelse aquarellen te zien van o.a. Turner en Ruskin.

Bij deze aanwinstententoonstelling is een speciaal nummer van het Bulletin van het Rijksmuseum verschenen (prijs: f 10,-), waarin uitvoerig aandacht wordt besteed aan verschillende werken die op deze expositie te zien zijn.

adres: Stadhouderskade 42 (rechter hoofdingang), Amsterdam.
geopend: t/m 1 april, dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur.

Cornelis Springer als tekenaar

In 1986 ontving Teylers Museum van de nakomelingen van de kunstenaar, de dames J.H. en G.H. Springer, een omvangrijke schenking van tekeningen, aquarellen en schetsboeken van Cornelis Springer (1817-1891). De recent voltooide wetenschappelijke bewerking van dit materiaal is aanleiding tot de huidige tentoonstelling. Hierin wordt een groot deel van de tekeningen uit de schenking getoond, aangevuld met enkele bruiklenen uit andere collecties.

De negentiende-eeuwse kunstenaar Cornelis Springer is vooral bekend gebleven dankzij zijn romantische schilderijen van oud-Hollandse stadsgezichten. Veel minder bekendheid genieten Springers tekeningen. Toch zijn ook deze alleszins de moeite waard: niet alleen vanuit esthetisch oogpunt, maar ook als (kunst)historische documenten.

In de loop van een lange en arbeidzame loopbaan maakte Cornelis Springer veel reizen in Nederland, Duitsland en België. Tijdens die tochten maakte hij in schetsboeken talloze vlugge schetsjes van straatgezichten die hem troffen, van historische gebouwen of details van monumenten. Deze schetsen gebruikte hij vervolgens in zijn atelier als bouwstenen voor geschilderde composities, waarin hij details van verschillende gevels en gebouwen combineerde tot een geïdealiseerd geheel. Zijn werkpatroon kwam daarbij gaandeweg vast te liggen. Eerst vervaardigde hij, op basis van de reisschetsen, verrassend ‘losse’ compositiestudies, waarin hij de opzet van het te schilderen werk vastlegde. Vervolgens werkte de kunstenaar die studies uit tot gedetailleerde tekeningen in houtskool, dikwijls op hetzelfde formaat als het uiteindelijke schilderij. Eenmaal voltooid, werd de compositie van een schilderij vaak herhaald in een waterverftekening. Voor de vele figuren die zijn stadsgezichten bevolken, maakte Springer in afzonderlijke schetsboeken kostuum- en figuurstudies. Aangezien hij zijn schetsen meestal nauwkeurig dateerde en hij boven-

[p. 119]

Anonieme houtsnede, uitgegeven door Peter Warnerssoen in Kampen (ca. 1570). Deze tot nu toe onbekende prent kwam tevoorschijn bij de restauratie van een album met prenten van Maerten van Heemskerck. Het blad en het album zijn te zien op de aanwinstententoonstelling in het Rijksprentenkabinet.

dien in opschrijfboekjes bijhield wanneer hij aan welk schilderij gewerkt had, valt het verloop van zijn ontwikkeling goed te reconstrueren.

Aan de hand van een zestigtal tekeningen en twaalf schetsboeken geeft de tentoonstelling een beeld van die ontwikkeling. Vroege tekeningen - de vroegste dateert uit 1833, toen Springer 17 jaar oud was - geven een indruk van zijn opleiding, eerst bij de rijtuigschilder Andries de Wit, later bij Kasper Karsen en H.G. ten Cate. Vanaf ca. 1845 ontwikkelde Springer een eigen stijl, die hij in de daaropvolgende decennia trouw zou blijven. Schetsen en tekeningen van landschappen en gebouwen in en om Maastricht, Brussel, Elspeet, Enkhuizen, Amersfoort en tal van andere plaatsen geven een indruk van Springers reizen. Verrassend voor diegenen die vooral bekend zijn met Springers bosgezichten in het Gooi en op de Veluwe, waarin de kunstenaar dikwijls prachtige lichteffecten wist te bereiken. In 1888 verhuisde Cornelis Springer vanuit Amsterdam, waar hij zijn leven lang gewoond had, naar Hilversum. Hier ontstonden zijn laatste tekeningen. In 1891 overleed de kunstenaar.

Bij de tentoonstelling is een uitgebreide catalogus verschenen van de hand van drs. J. Schaeps.

adres: Spaarne 16, Haarlem.
geopend: t/m 13 mei, dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur.

UB Groningen 375 jaar

Op 28 februari 1990 was het 375 jaar geleden dat de Universiteitsbibliotheek Groningen werd gesticht door de provinciale Landdag. Ingericht op de bovenverdieping van het Franciscaner klooster, dat gelegen was achter de Broederenkerk, bleef de bibliotheek sindsdien steeds op deze plek gevestigd. Tot het midden van de 19de eeuw in het kloostercomplex, daarna in gebouwen die respectievelijk in 1864, 1898, 1919 en 1986 werden betrokken.

De collecties van de bibliotheek bleven aanvankelijk bescheiden van omvang. In 1619 werd de eerste catalogus aangelegd: ruim 400 werken waren toen inmiddels aanwezig. Beleefde de Academie in de 17de eeuw een eerste bloeiperoide, in de 18de eeuw stagneerde haar ontwikkeling. Pas na de Franse tijd was

[p. 120]

er weer een opgaande lijn. Een tweede bloeiperiode voor de universiteit en haar bibliotheek zette in omstreeks 1880.

De jaren na 1945 geven, na een periode van langzaam herstel, opnieuw een expansie te zien. Meer studierichtingen, meer docenten en studenten, meer en grotere bibliotheekvoorzieningen, op centraal en op decentraal niveau. In 1986 kon de bibliotheek aan de Broerstraat een nieuw en ruim gebouw in gebruik nemen dat in de plaats kwam van de Martinuskerk en het vroegere boekenmagazijn.

Aan de 375-ste verjaardag wordt aandacht besteed in een tentoonstelling die gewijd is aan het verleden en heden van de bibliotheek. In deze expositie wordt, aan de hand van archiefmateriaal, foto's, handschriften, boeken en historische voorwerpen een beeld gegeven van de activiteiten van een universitaire instelling die 375 jaren lang het werk van docenten en studenten ondersteunde en de middelen ervoor aanbood. Bij de expositie verschijnt een geïllustreerde publicatie, waarin een korte schets van de geschiedenis van de bibliotheek wordt gegeven.

adres: Broerstraat 4, Groningen.
geopend: t/m 21 april, maandag t/m vrijdag 12.00-17.00 uur, zaterdag 12.00-16.00 uur.