Biekorf. Jaargang 109

[p. 288]

Weeral een ludieke kerkrekening

Toen we in 2002 in Biekorf zen bijdrage publiceerden over een ludieke kerkrekening uit Mannekensvere⁽¹⁾ konden we niet vermoeden dat er in de loop der volgende jaren nog meer zulke rekeningen zouden opduiken. Dergelijke rekeningen kwamen ook voor in Duitsland, waar we twee versies vonden die van mekaar nogal sterk verschilden. Deze Duitse kerkrekeningen laten toe te besluiten dat ze beide in hun verste oorsprong teruggaan tot twee verschillende bronnen.

Onze rekening kwam zogezegd uit Mannekensvere. Vervolgens bood Paul Huys een dergelijke ‘schildersrekening’ uit Petegem aan de Schelde aan⁽²⁾ en Georges Houwen een kerkrekening uit Varsenare⁽³⁾. Wijzelf vonden in het weekblad De Ardoyenaar uit 1906 een humoristische rekening, waaruit Paul Allossery, die dit blad uitgaf en opstelde, wellicht stukken had weggelaten ofwel had gewijzigd⁽⁴⁾. Zijn ingekorte versie was zeker niet de oorspronkelijke tekst, maar een tekst aangepast aan zijn lezerspubliek uit 1906. En in 2007 deelde A. Deweerdt mee dat er eveneens in Roeselare zulke rekening bewaard was en dat het Manneke in de Mane reeds in 1928 met een kerkrekening voor de pinnen was gekomen⁽⁵⁾. Beide teksten bevatten bijna 30 posten van leningen en betalingen.

Onlangs viel ons een tekst van een rekening in handen, die komt uit de archieven van de gemeente Ramskapelle bij Nieuwpoort. Deze versie gelijkt sterk aan de reeds gepubliceerde Vlaamse kerkrekeningen. Ze werd opgesteld in francs en centimes en is op een paar plaatsen (o.m. art. 4) nogal ruw en enigszins dubbelzinnig geformuleerd. We geven dit opstel in bijlage weer.

Het valt op dat de rekening van Ramskapelle nogal veel gelijkenissen vertoont met de rekening van Mannekensvere uit de buurt van Ramskapelle. Ze is echter beknopter (16 artikels i.p.v. 21), maar de aanhef lijkt gekopieerd uit de rekening van Varsenare.

(1) ‘Een ludieke kerkrekening uit Mannekensvere’, in: Biekorf, 102 (2002), p. 201-206.

(2) P. HUYS, ‘Nog een ludieke kerkrekening: Petegem aan de Schelde 1801’, in: Biekorf, 103 (2003), p. 165-167 en 424.

(3) G. HOUWEN, ‘Een eigentijdse ludieke kerkrekening’, in: Biekorf, 105 (2005), p. 364-365.

(4) A.B., ‘Een ludieke kerkrekening’, in: Biekorf, 105 (2005), p. 364-365.

(5) A. DEWEERDT, ‘Nog een paar schildersrekeningen gepresenteerd’, in: Biekorf, 107 (2007), p. 256-262.

[p. 289]

Voor de datering mogen we denken aan een opstel dat werd neergeschreven even voor de Eerste Wereldoorlog, want de aangerekende bedragen met een totaal van 130,40 frs. corresponderen met daghuren en vergoedingen in goudfranken van even vóór 1914. Deze lage prijzen hielden nog eventjes stand in de naoorlogse jaren tot aan de devaluate van 1926. Maar in de periode 1914-1926 lag Ramskapelle helemaal in puin door de oorlogsgebeurtenissen. Als we er van uit gaan dat deze rekening werkelijk betrekking heeft op Ramskapelle aan de IJzer, dan kan ze onmogelijk dateren uit de eerste naoorlogse jaren.

De naam van de schilder en restaurateur die de rekening opstelde zou ene Lammertyn zijn uit het naburige Nieuwpoort. In de jaren vóór de Eerste Wereldoorlog was er in Nieuwpoort evenwel niemand onder de schilders in die stad die Lammertyn heette⁽⁶⁾, zodat net als in de andere bekende ludieke kerkrekeningen, ook deze naam fictief is en zo maar voor deze ene gelegenheid gekozen werd.

Ontdekkingen van nog meer versies van zulke gefingeerde rekeningen zullen mettertijd wellicht wel bijdragen tot het vinden van de eerste opsteller. Wat er ook van zij, de uilenspiegels die deze teksten aaneenflansten, waren talrijker dan men bij een eerste opzicht zou denken. We geloven (voorlopig althans!) dat bij vergelijking van die ludieke teksten onze Vlaamse kerkrekeningen teruggebracht moeten worden tot één enkel type, weliswaar met vele verschillen en geestige bijvoegsels en ludieke varianten, maar dat ze toch allemaal ergens sterk verwant zijn met elkaar. Vermoedelijk zijn ze niet veel ouder dan de Franse Tijd, iets dat kan afgeleid worden uit de aangegeven munt en zelfs uit de taal waarin ze opgesteld werden.

Zijn er nog meer versies van die kerkrekeningen bewaard?

Lucien Van Acker

(6) We namen alle Provinciale Almanakken door vanaf 1880 tot 1914 en ook enkele van na 1918.

[p. 290]

Bijlage

Schildersrekening gevonden in de archieven van de gemeente Ramskapelle bij Nieuwpoort

Een schilder, die eenige tijd in de parochiekerk van Ramskapelle gewerkt had, eischte voor dagloon en geleverd materiaal, de som van fr. 130,40. Maar daar het kerkbestuur de som wat overdreven vond, vereischte men den schilder een breedvoerige rekening op te maken met opgave van de herstelde en geschilderde stukken, ten einde te weten of zijne rekening overeen stemd met de gedane werken. Hieronder de rekening die hij verzonden heeft.

De Heeren kerkmeesters van de parochie Ramskapelle, moeten aan de heer Alphonse Lammertijn, schilder te Nieuwpoort, voor rekening en levering aan dagloon betalen:

1.	De Tien Geboden gemoderniseerd en in 't nieuw gewasschen	12.50
2.	Een moordenaar weder aan 't kruis genageld en 2 vingers aangezet	2.10
3.	Tobias op reis: een nieuwe paraplu meegegeven, een nieuwe riem aan zijn ransel gezet en water in zijn kruik gedaan	3.00
4.	De dienstmeid van Herodus een nieuw kind gemaakt, haar combinaison toegenaaid, bretellen aan haar soutient-gorge gezet en hare billen gewassen	11.00
5.	De nagels van Gabriël verguld, zijn vleugels verzilverd en nieuwe pennen gestoken	14.43
6.	De haan van Petrus 'n nieuwe kam opgezet, zijn sporen gescherpt en zijnen staart doen staan	3.00
7.	Een gat in de hemel toegepleisterd en blauw geverfd, de zon met vim doen blinken, de maan gevernist, het vagevuur doen branden en eenige nieuwe zielen gerepareerd	14.90
8.	Den ezel van den voedster-vader Jozef zijn ooren aangezet, zijn staart doen wiggelen en zijn pooten beslagen	2.00
9.	In de hel versche antraciet geschept, de duivels zwarter gemaakt, Lucifer zijn staart doen krullen, zijn linker poot gerepareerd en eenige verdoemde zielen hieter gemaakt	4.00
10.	Het kleed van Herodus gezoomd, de broek van Simon 'n lap ingezet en kloppen aan zijn valdeur genageld	3.03
11.	De plagen van Egypte de spinnewebben afgedaan en nieuwe sprinkhanen geschilderd	18.60
12.	Het aangezicht van Maria-Magdalena gepoederd en rood aan haar lippen gedaan drie nieuwe tanden ingezet en er eene geplombeerd	3.00
13.	In David zijne slinger 'n nieuwe kei gelegd, het voorhoofd van den reus gespannen en zijn been verzet	7.00

[p. 291]

14.	De waterkruik van de Samaritaansche vrouw hersteld, een oor aangezet en een gat toegepleisterd aan den onderkant		15.68
15.	Onze aartsmoeder Eva haar gat afgekrabt, nieuwe lijnverf upgesteld, haren oogappel doen blozen en de tong van haar serpent verscherpt		3.00
16.	Ook Adams versleten tanden hersteld, zijne kromme beenen rechtgezet en zijnen baard gekamd, en nog eens in Eva's appel doen bijten		13.16
		Totaal franken	130.40

Geteekend:

Lammertijn