Biekorf. Jaargang 107

[p. 340]

Taalgebruik in Sint-Andries en Langemark

Mijn broers, zussen en ik zijn allemaal in Sint-Andries geboren. Toen ik, de jongste, twee jaar oud was, zijn we naar Langemark verhuisd. Op taalgebied aten we van twee walletjes. Zie Biekorf, jg. 101 (2001), p. 61-62. In de huiskring werd lange tijd ‘Sint-Andries’ gepraat, maar op school hoorden we Langemarks, een Westhoeks dialect. Zoals ik geschreven heb lachten de medeleerlingen omdat ik ‘wadde’ zei. Zij zeiden ‘wuk’.

Bij ons thuis was het spottend antwoord op wadde?

Wadde?
E stik van e padde
E stik van e puut
Eet den hoend z'n schuttel uut

In Langemark:

Wuk?
E geet en e buk
En en hullige d'rup
(een dekseltje erop)

Bij het hagen van het vlas in Langemark hoorden we omstreeks 1930 van een buurman het volgende versje, als een soort van kwelspreuk, zoals Gezelle dat noemt. Ik ben benieuwd of er nog iemand ander het kent.

'k Gienk op 't schip
En de torre op 't schip
En de op de torre e witte vitswispe
Die witte vitswispe wos wit
Ja wit wos die witte vitswispe wit

We moesten proberen om dat vlug na te zeggen

Vitswispe: een tros vitsen (als een zweepje)

Een buurman heette Oscar van Foens van Mietjes. Een ‘potjedek’ heette Paddegat. Wie als jongen te lang bleef toekijken naar meisjes die zich stonden te poederen, kreeg algauw toegesnauwd: Moe je e cens gapers hen? Een ondeugende jongen antwoordde: Et 't nog e vuufsoenaore waore (als het nog een stukje van 25 centiem was).

Mijn vader kende anders nog de waarde van een cent (uit de tijd van de Nederlanden?). Die was twee centiem waard. Zo noemde hij bij het kaartspel ‘kloppen’ steevast de vijftien centiem die in de pot (het kootje) gelegd moesten worden ‘zeven cens en holf’ (zeven en een halve cent).

[p. 341]

Van mijn moeder heb ik drie raadsels uit Sint-Andries onthouden:

Zeventien heeren
Die 't land ommekeeren
Ze drienken noch waoter noch win
Die 't radt zal oolik ziin
(Eegde: eg; Radt: raadt)

Als ik joenk was en schoon
Droeg ik e blaauwe kroon
Als ik oud was en stiif
Kreeg ik vele slagen ip m'n liif
(vlas met blauwe bloesem. Toespeling op het zwingelen).

Tweepoot lei eenpoot op driepoot
En vierpoot kwam en nam eenpoot van driepoot
En tweepoot kwam
En was zo gram
Omdat vierpoot eenpoot van driepoot nam

Tweepoot: man, eenpoot: haring, driepoot: stoeltje of bankje met drie poten, misschien ook een houtskoolvuurtje op drie poten, vierpoot: kat.

Mijn vader kende nog een bekend volksdansliedje, maar met andere woorden. Hij kon het ook dansen. In plaats van ‘Ei 't was in de mei sassei’, luidde het:

Ei bazinne Demey sassei
Ei bazinne Demey

Ook uit Sint-Andries was dit liedje dat we zongen als een broertje of zusje huilde:

Tjoen tjoeng tjoeng, de viele gaot an
Morgen komt de spilleman
Komt ie morgen niet
Ie komt van gheel de weke niet
(viele: vedel; spilleman: speelman)

Een kinderspel uit Sint-Andries: een van ons moest zich omdraaien. De anderen sloegen hem op de rug en zongen:

Blokstok, blokstok
Hoevele steek ik ip?

En ze staken van twee tot tien vingers op. Het slachtoffer moest raden, als het niet klopte zongen de anderen:

Ha'je viere geraon
J'hadt zo lange niet moeten staon
Blokstok, blokstok, hoevele steek ik ip?

En het spel begon opnieuw. Blokstok vind ik geen enkel woordenboek.

[p. 342]

Een koehoedersliedje klonk zo in Sint-Andries:

Koeiwachter Dikvel
Hoe verre zit de zunne wel?
Vuuf euren en e minute
Gift de koeiwachter e stute

In Brugge was er in de taal van moeder een Boekenieken Hof, omdat er veel boekenbomen in stonden. Het gaat op de toen zo genoemde Botanieken Hof (Koningin Astridpark bij de Magdalenakerk) en om beukenbomen.

Er was in Brugge ook een ‘Bèèrtje van d'horloge’ (bij de Loge).

De Dunebrugge heette volgens iemand uit Koolkerke zo omdat die opgetrokken was uit ‘ardunen schorren’.

In de buurt van Brugge lag Sint-Machiels, Vassenaore en Zillegem. Mijn meter woonde in Dizzeele.

C. Moeyaert